سه شنبه, ۱۴ مرداد ۱۴۰۴ / ۱۱:۲۶:۳۰
خانه موزه شیخ محمدخیابانی در محله قدیمی «خیاوان» تبریز از جمله بناهای تاریخی به شمار می آید که گشت و گذاری در آن، یادآور حرکت های آزادیخواهانه ایرانیان در یک قرن قبل علیه زورگویی های استبداد داخلی و استعمار روس و انگلیس است.
به گزارش آذر صبح به نقل از ایرنا، خانه-موزه شیخ محمدخیابانی در خیابان بهشتی(منصور سابق) تبریز، بنایی به یادگار مانده از دوره قاجار با معماری زیبا و دانشین ایرانی- اسلامی بوده که قرار است به مجموعه موزه های ۱۹ گانه کهن شهر تبریز افزوده شود.
این خانه که در انتهای کوچه ای تنگ و باریک در ضلع شمال شرق مسجد تاریخی «کریمخان» واقع شده، با پنجره های چوبی قدیمی و معماری آجری گره چین تاریخی خود، یادآور رشادت ها و سخنوری های آتشین شیخ محمد خیابانی در مخالفت با التیماتوم روسیه برای اشغال خاک کشورمان در دومین دوره مجلس شورای ملی در بیش از ۱۰۰ سال قبل است.
این خانه تاریخی که روزگاری، محل اجتماع شیخ و یارانش برای نقش بر آب کردن قرارداد ننگین وثوق الدوله با انگیس ها برای سلطه بی چون و چرای «روباه پیر» بر سازمان مالی و نظامی ایران زمین بود، امروز بیست و دوم شهریور ماه، سالروز شهادت خیابانی، شاهد افتتاح نمایشگاه دایمی مجموعه اسناد و تصاویر به یادگار مانده از آن نستوه راه آزادی در مام میهن بود.
نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی که از تماشای اسناد و تصاویر بر جا مانده از دوره قیام شیخ محمد خیابانی و یارانش در راستای سربلندی ایران به وجد آمده است، به خبرنگار ایرنا می گوید: شیخ محمد خیابانی نه تنها در مشروطه بلکه در پایه گذاری آزادی در ایران نقش زیادی داشت و همیشه در مبارزات راه آزادی و گسترش مطبوعات نقش فعالی داشت.
شهاب الدین بیمقدار اضافه می کند: برپایی نمایشگاه اسناد تاریخی و تصاویر شیخ محمد خیابانی و ایجاد خانه موزه در خانه تاریخی وی، نقش مهمی در شناساندن این شخصیت و ایجاد تفکر آزادی خواهی در بین مردم دارد.
نماینده دیگر مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در خانه ملت نیز که غرق در تماشای یکی از تصاویر خیابانی است، معتقد است که شیخ محمد خیابانی دانشمند و شخصیت فرزانه ای بود که در راه اندازی مطبوعات متعلق به آذربایجان و مبارزات آن دوره نقش اساسی ایفا کرد.
محمداسماعیل سعیدی می گوید: در تاریخ صدر مشروطیت شخصیت های معدود و محدودی وجود داشت که در پیشرانی و پیشبرد مقاصد مشروطه موثر بودند و یکی از این شخصیت ها شیخ محمد خیابانی بود.
وی با اشاره به حمایت مجلس شورای اسلامی از راه اندازی خانه موزه شیخ محمد خیابانی یادآوری می کند: مواری که نیاز است در این خانه موزه به نمایش گذاشته شود یا مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد، باید مشخص شود تا از طریق مجلس شورای اسلامی تامین شود.
سعیدی ادامه می دهد: پاسداشت چهره های ملی، تاریخی، علمی و مبارزاتی کشور احیای هویت ملی است و غفلت از آن برای ما زیان داشته و خیانت به شمار می رود.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی نیز می گوید: مشروطه، جریان آزادی خواهی ملت ایران بود و شیخ محمد خیابانی در انسجام بخشی به مجاهدان این دوره نقش محوری داشت.
محمد محمدپور می افزاید: لازم است در این مقطع اندیشه ها و حقیقت مبارزات این شخصیت برجسته تاریخ ایران که در فضای غبار گرفته در هاله ای از ابهام مانده است، از طریق این خانه – موزه شفاف و به پژوهشگران و علاقه مندان تاریخ ایران تبیین شود.
وی اظهار می دارد: با راه اندازی این خانه موزه، جوانان و نسل های آینده می توانند هم با ابعاد شخصیت، اوصاف، اندیشه ها، فعالیت ها و مشکلاتی که این شخصیت در آن دوران متحمل شده است، آشنا شوند.
محمدپور ادامه می دهد: این خانه یادگار شیخ محمد خیابانی بوده و قدم به قدم حضور فیزیکی این شخصیت در این خانه را در ذهن ها متبادر می کند و می تواند الهام بخش اندیشه های آزادی خواهی وی به نسل های آتی شود.
رییس امور موزه های آذربایجان شرقی نیز می گوید: در خانه شیخ محمد خیابانی به دنبال راه اندازی خانه موزه این مبارز آزادیخواه هستیم و در این راستا مجموعه آثار و محتوای نمایشی این موزه به تدریج گردآوری می شود.
مهدی بزاز دستفروش تاکید می کند: این خانه موزه صرف نمایش آثار نبوده، بلکه کارکرد اصلی آن در حوزه آموزش و پژوهش است، بنابر این به دنبال تشکیل آرشیو غنی پژوهشی در آن هستیم.
وی یادآوری می کند: گشایش نمایشگاه مجموعه اسناد و تصاویر تاریخی شیخ محمد خیابانی در خانه این شخصیت ملی، اولین حرکت برای تشکیل خانه موزه و ثبت این رویداد تاریخی است.
رییس امور موزه های آذربایجان شرقی اظهار می کند: این نمایشگاه در ۴ بخش شامل جراید و مطبوعات نهضت شیخ محمد خیابانی، اقدام های این آزادیخواه، همراهان و یاران و یادبود وی است.
بزازدستفروش ادامه می دهد: پس از غنی سازی این مجموعه در یک سال آینده خانه موزه شیخ محمد خیابانی در این محل ایجاد می شود.
وی با بیان اینکه شیخ محمد خیابانی از شخصیت هایی است که مغفول و مجهور مانده است، می گوید: این محل برای معرفی این شخصیت برای مردم نقش بسزایی ایفا می کند و بازدیدکنندگان از این محل خواهند دید که وی رهبر مبارزه با استعمار و استبداد قاجاری بوده و فوق العاده به ایران دلبستگی داشت.
خانه تاریخی شیخ محمد خیابانی در سال های پایانی دوره قاجار ساخته شده و در مرکز تبریز واقع شده است و این شخصیت تاریخ ملی ایران ۱۰ تا ۱۵ سال آخر عمر خود را در آن زیسته بود.
این خانه در یک طبقه ساخته شده و شامل ۲ حیاط اندرونی و بیرونی است و بنای آن با حیاط بیرونی توسط ۲ ورودی ارتباط دارد که در امتداد این درها ۲ راهرو دسترسی به سالن اصلی ( طنبی) و اتاق های جانبی را امکان پذیر می کند.
نورگیری سالن اصلی از هر ۲ حیاط اندرونی و بیرونی بوده و زیرزمین خانه در زیر این سالن واقع شده که دسترسی آن از حیاط اندرونی است.
در این خانه پلان و نما کاملا قرینه و آجرکاری بوده و نمای حیاط اندرونی دارای آجرکاری با کتیبه های ساده گچی است.
شیخ محمد خیابانی در سال ۱۲۹۷ هجری قمری مطابق با ۱۲۵۸ هجری شمسی در خامنه از توابع شبستر به دنیا آمد.
وی تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود گذراند، سپس به پتروفسک از شهرهای قفقاز که پدرش در آن به تجارت اشتغال داشت، رفت و در تجارتخانه پدرش به کار پرداخت.
شیخ محمد خیابانی مدتی بعد به ایران بازگشت و در تبریز به تحصیل علوم دینی روی آورد و فقه و اصول را از حاجی میرزاابولحسن آقاانگجی فرا گرفت.
پس از انقلاب ۱۹۱۷ روسیه، زمینه برای فعالیت های سیاسی آزادی خواهی در ایران فراهم شد و در سال ۱۳۳۵ هجری قمری روزنامه تجدد از سوی شیخ محمد خیابانی در تبریز منتشر شد.
در پی قیام مردم تبریز در ۲۲ شهریور ۱۲۹۹، قزاق ها شیخ محمد خیابانی را که در زیرزمین خانه حاج شیخ حسنعلی میانجی مخفی شده بود، به شهادت رساندند.
