چهارشنبه, ۲ مهر ۱۴۰۴ / ۱۸:۲۵:۳۸
متخصصان زمین لرزه برغیر قابل پیش بینی بودن زمان دقیق زلزله حداقل با دانش و امکانات کنونی بشر تاکید دارند ولی در عین حال معتقدند که نشانگرهایی پیش از وقوع زمین لرزه وجود دارند که می توان با مطالعه آنها به یافتن روشی قابل اطمینان برای پیش بینی زمین لرزه امیدوار بود.
آذر صبح/ زهرا حیدری آزاد: زلزله آمد، آن هم نه یکبار، نه دوبار که چندین بار جان مردم را لرزاند و دلشان را خالی کرد، برای مردم زجر دیده دیاری که زمین زیر پایشان یک سالی هست بازی‌اش گرفته، نگران شدیم. از طرفی اخبار مربوط به زلزله را بالا و پایین می‌کردیم و می خواستیم بدانیم نکند این لرزش ها و لغزش های گسل مسبب زلزله اخیر در کرمانشاه، گسل تبریز را هم غلغلک دهد .
این درست که کارشناسان تکنوتیک بارها تاکید کرده اند که زلزله های اخیر تاثیری در فعالیت گسل تبریز نداشته است، اما چه می شود کرد که خطر این خفته ناآرام همیشه بیخ گوشمان است و با آمد و رفت هر زلزله ای یادمان می‌آورد که خیلی دور نیست رویدادی که شهرمان را پر از دلهره و اضطراب و غم کند.
آذربایجان‌شرقی در شمال غرب ایران با قرارگیری در میان چهار کوه البرز در شرق، قفقاز کوچک در شمال و زاگرس و آناتولی در جنوب و غرب، یکی از مناطق با لرزه‌خیزی بالا در ایران است، این یک واقعیت علمی است که هیچ جوره نمی توان از زیر بار اندیشیدن به آن، شانه خالی کرد، گسل شمال تبریز نیز به عنوان یکی از گسل های فعال در قسمت شرقی شهر تبریز به طور تقریبی از نواحی شهرک مرزداران تا شهرک باغمیشه امتداد دارد و سپس در امتداد کوه‌های عینالی ادامه یافته و رود آجی چای را قطع می‌کند.
از زمان زمین لرزه فاجعه بار ۷٫۴ ریشتری “رودبار و منجیل” ۲۸ سال، از تراژدی ویرانگر ۶٫۶ ریشتری “بم” ۱۵ سال و از زلزله ۶٫۴ ریشتری غمناک اهر و ورزقان ۶ سال می گذرد و زلزله ۷٫۳ ریشتری کرمانشاه نیز یک ساله شد، در این سالها فرصت مطالعاتی و اجرایی کافی برای مقابله با بحران وجود داشته است. اما برای عبور از خطری که هر لحظه یک نقطه از کشور زلزله خیز ایران را تهدید می‌کند، باید گفت اقدامات اساسی انجام نشده است.
این چند زلزله را با چندین لرزه و زلزله کوچک در اقصی نقاط کشور در نظر بگیرید، چند زلزله دیگر باید بیاید تا ما به فکر ایمن سازی شهرها و روستاهای خود باشیم؟ چند نفر باید زیر آوار بمیرند تا ما یادمان بیفتد که باید خانه‌هایی بسازیم که در برابر زلزله مقاوم باشد؟
تبریز بعد از کلانشهر تهران دومین کلانشهر از لحاظ حاشیه نشینی به شمار رفته به گونه ای که معضل حاشیه نشینی در حال حاضر مهمترین آسیب این کلانشهر است، همین حاشیه نشینی وضعیت شهر را در مقابل زلزله بسیار آسیب پذیر می‌کند، این نگرانی همیشه وجود دارد که وقوع زلزله‌ای حتی با ریشتر پایین موجبات تخریب بناهای سست و غیراستاندارد را فراهم آورده و جان ساکنان آنها را در معرض خطر قرار دهد.
امکان پیش بینی زلزله یک واقعیت علمی یا شایعه های هر از چندگاهی
الگوبرداری درست از راهکارهای علمی کشورهای پیشرو در این زمینه از فجایای احتمالی در آینده می تواند کمک کننده باشد، نمی دانم در جریا جزئیات زلزله ۷٫۱ ریشتری مکزیک هستید یا نه، با مطالعه اخبار مربوط به این زلزله این سوال پیش می آید که چطور می‌شود که زمین لرزه ۷٫۱ ریشتری که در شهر ۲۰ میلیون نفری “مکزیکوسیتی” رخ داد، حدود ۳۰۰ نفر قربانی(طبق آخرین آمار) گرفته باشد!؟
پاسخ جواب های متفاوت دارد، از سرمایه گذاری و تقویت زیرساخت های شهری و روستایی تا استفاده از یک سیستم هشدار سریع زلزله که “SASMEX.نام دارد، SASMEX مخفف عبارت انگلیسی Seismic Alert System of Mexico به معنی “سیستم هشدار لرزه ای مکزیک” است.
همین چند وقت پیش بود که استاد تکتونیک دانشگاه تبریز در خصوص احتمال پیش بینی زلزله قبل از وقوع زلزله سخن گفته بود.
بهزاد زمانی گفته بود: اگر سیستم‌های پیش نشانگر در شهر تبریز نصب شود امکان دارد پیش نشانگرهای زلزله را سه ساعت تا یک ماه قبل از رویداد دریافت کرده و زلزله های بزرگ را هشدار دهیم .
“استفاده از سیستم های هشدار زلزله، این امکان را ما می‌دهد که زلزله های بزرگ را پیش بینی کنیم”، همین یک ادعا را باید سنجید چرا که در صورت بهره‌مندی از این سیستم، جان هزاران شهروند را می توان نجات داد و از صدمات جانی و مالی بیشتر جلوگیری کرد.
البته چنین سیستمی در دنیای کنونی، چندان هم ناشناخته نیست، گفته می شود مکزیک پنج سال پس از زلزله فاجعه‌بار و ویرانگر ۱۹۸۵ که جان حدود ۱۰ هزار نفر را گرفت، مجهز به یکی از موثرترین سیستم‌های هشدار دهنده زلزله شده است.
سیستم هشدار لرزه‌ای مکزیک شامل بیش از ۸۲۰۰ سنسور لرزه‌ای است که در فعال‌ترین منطقه از نظر زلزله واقع شده که بین “خالیسکو”، “میچوآکان”، “گوئررو”، “اوآکساکا” و “مکزیکوسیتی” قرار دارد.
در یک بخش اساسی از سیستم، سنسورها اولین لرزش زمین را تشخیص می‌دهند و “SASMEX” شدت زمین لرزه را محاسبه می‌کند. اگر میزان برآورد لرزه در مقیاس ریشتر بیشتر از ۵٫۵ باشد، اطلاعیه‌های هشدار بلافاصله به مقامات دولتی و محلی و کانون‌های مراقبت‌های اورژانس در تمام مناطق مستعد خطر ارسال می‌شود.
هشدارهای انبوه از طریق آژیرها، رادیوهای AM و FM و تلویزیون پخش می‌شوند، به همین دلیل جامعه و اقشار در معرض خطر برای آماده‌سازی و نجات جان خود فرصت دارند.
این سیستم بسیار کارآمد است و در حال حاضر به نجات جان بسیاری کمک کرده است.
آیا سیستم های هشدار زلزله کافی هستند؟
البته در مقابله با زلزله نمی توان تک بعدی عمل کرد، این درست که چنین سیستم هایی می تواند از وقوع خسارت های جانی بعد از وقوع زلزله تا حد زیادی جلوگیری کنند ولی نباید دو نکته را فراموش کرد، خطاهای دستگاهی چنین سیستمی و خسارت های مالی وقوع زلزله را که به دولت‌های تحمیل می شود؛ به غیر از ارتقای سیستم هشدار اولیه، مکزیک همچنین به طور گسترده‌ای در تقویت و ساختن زیرساخت‌های اصلی خود، از لحاظ ضد زلزله بودن در مسیری صحیح سرمایه‌گذاری کرده است. اکثر ساختمان‌های حیاتی آن مانند بیمارستان‌ها در حال حاضر با قوانین اصلاح شده ساختمان سازی در سال ۲۰۰۴ در مکزیکوسیتی مطابقت دارند و باید با بتن و فولاد تقویت شوند تا توسط زمین‌لرزه فرو نریزند.
ممنون از یادداشت خوبتون
