جمعه, ۱۱ مهر ۱۴۰۴ / ۰۶:۴۴:۳۸
ایرانیان اهل هر خطه و منطقه‌ای که باشند، شب یلدا را به رسم خود جشن می‌گیرند تا فرا رسیدن زمستان را گرامی بدارند.
به گزارش آذر صبح، یلدا نام بلندترین شب سال و یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانیان است. ایرانیان اهل هر خطه و منطقه‌ای که باشند، این شب را به رسم خود جشن می‌گیرند تا فرا رسیدن زمستان را گرامی بدارند. آن‌ها در شب یلدا تفألی به دیوان حافظ می‌زنند تا به صورت نمادین تا اندازه‌ای از تقدیر خود آگاه شوند. البته این امر رسمی است که الزام‌آور نیست. ما در این گزارش تلاش می‌کنیم که شما را با مراسم‌های یلدایی برخی از مناطق کشور آشنا کنیم.
گیلانی‌ها در شب یلدا فال «هندانه پوس» یا همان پوست هندوانه می‌گیرند. آن‌ها در این شب هندوانه را به چهار قسمت تقسیم می‌کنند و قسمت‌ها را پشت سرشان می‌اندازند. اگر دو قاچ هندوانه سفید و دو قاچ سبز بود، یعنی اینکه نتیجه فال نه بد است و نه خوب. اگر سه قاچ سبز و یک قاچ سفید باشد، یعنی خوب آمده و اگر برعکس این حالت باشد، یعنی سه قاچ سفید و یک قاچ سبز باشد یعنی بد است. اگر هر چهار قاچ سبز باشد، یعنی خیلی خوب است و می‌توان رویابافی کرد و اگر هرچهار قاچ سفید باشد، یعنی خیلی بد است و نباید چندان به موضوع دل خوش کرد.
شیرازی‌ها هم در شب یلدا فال کلوک می‌گیرند. آن‌ها در این شب نشانه خاصی مثلا یک اسکناس را درون کوزه بزرگ و دهان‌گشادی می‌اندازند و بعد فردی می‌آید و نشانه را برمی‌دارد و برای فرد مورد نظر فال حافظ می‌گیرد، از شعری که آمده می‌شود به نتیجه فال هم پی برد.
قزوینی‌ها در شب یلدا سفره شب‌چره می‌اندازند. آن‌ها در شب یلدا خنچه‌ای متشکل از کله قند و هفت نوع میوه مثل گلابی، خربزه، سیب و هندوانه را از طرف داماد برای عروس می‌فرستند. این خنچه با نام خنچه چله شناخته می‌شود.
تبریزی‌ها معتقدند با خوردن هندوانه سوز و سرمای زمستان از آن‌ها دور می‌شود؛ بنابراین در شب یلدا هندوانه می‌خورند و بیشتر وقت‌ها اولین ضربه به هندوانه را ریش سفید و بزرگ فامیل می‌زند. او در این زمان می‌گوید بلا‌ها را امروز بریدیم.
بزرگان فامیل در کهکیلویه و بویراحمد در شب یلدا برای سایر اعضای خانواده متیل می‌گویند. متیل داستانی افسانه‌ای و طولانی بوده که نسل به نسل و به طور شفاهی از گذشتگان به ارث رسیده است. آیین کاسه بهره یا بردن غذا برای همسایه‌های فقیر یکی دیگر از آیین‌های سنتی مردم دیار کهکیلویه و بویراحمد است.
مردم خطه خراسان جنوبی در شب یلدا مراسم کف زدن را برگزار می‌کنند. آن‌ها در این شب ریشه گیاهی به نام چوبک را در آب خیس کرده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی به نام «تغار» می‌ریزند. مردان و جوانان فامیل با دسته‌ای از چوب‌های نازک درخت انار به نام «دسته گز» مایع به دست آمده را آنقدر هم می‌زنند تا به صورت کف درآید و این کار باید در محیط سرد صورت گیرد تا مایع به دست آمده کف کند. کف آماده شده با مخلوط کردن شیره شکر آماده خوردن شده و پس از تزیین با مغز گردو و پسته برای پذیرایی مهمانان برده می‌شود.
همدانی‌ها در شب یلدا فال سوزن می‌گیرند. آن‌ها در این شب دور تا دور اتاق می‌نشینند و پیرزنی به طور پیاپی شعر می‌خواند. دختر بچه‌ای پس از اتمام هر شعر بر یک پارچه نبریده و آب ندیده سوزن می‌زند و مهمان‌ها بنا به ترتیبی که نشسته‌اند شعر‌های پیرزن را فال خود می‌دانند.
مردم کرمان هم شب یلدا را تا سحر انتظار می‌کشند تا از قارون افسانه‌ای استقبال کنند. آن‌ها باور دارند قارون در لباس هیزم‌شکن برای خانواده‌های فقیر تکه‌های چوب می‌آورد. این چوب‌ها به طلا تبدیل می‌شوند و برای آن خانواده، ثروت و برکت به همراه می‌آورند.
همچنین؛ امیر اسماعیل آذر، استاد ادبیات فارسی، درباره نامگذاری یلدا در شهرهای مختلف اظهار کرد: اصفهانی‌ها در شب یلدا جشنی می‌گرفتند به نام کژین یا بادروز. این مراسم یک هفته در اصفهان طول می‌کشید. در اراک هم یک روز پیش از شب یلدا، شکمبه‌شوران داشتند؛ یعنی شکمبه گوسفند را می‌خریدند، پاک می‌کردند و می‌خوردند. عشایر کردستان هم چله به در دارند. آن‌ها چهل و پنجمین روز زمستان که ۱۵ بهمن ماه است را با این نام می‌شناسند. در تهران قدیم مردم در شب‌های یلدا روی خرپشته‌ها می‌رفتند و در آنجا دعا و زیارت می‌خواندند و با خدا راز و نیاز می‌کردند.
وی گفت: ما اصولاً باید درباره جشن‌های دی ماه مطالعه داشته باشیم و بدانیم که در دی ماه چه اتفاقی می افتد و واژه دی از کجا می آید. در اصل باید کمی وارد میترائیسم و تولد مهر بشویم؛ البته خیلی از سرزمین‌ها هستند که نام‌هایی را برای شب یلدا تراشیدند مثلا بابلی‌ها شب یلدا را با نام «یلدا شو» می‌شناسند. مازندرانی‌ها از این شب با نام «گت چله» یاد می‌کنند. خراسانی‌ها نیز شب یلدا را با نام «چله‌زری» می‌شناسند. کازرونی‌ها نام «شو چله بزرگ» را به این شب اختصاص داده‌اند. آرتیمانی‌ها هم شب یلدا را با نام «شو یرا» می‌شناسند. فیروزکوهی‌ها هم شب یلدا را با نام «شال هشو» می‌شناسند.
