داغ سرمای دیررس بر کشاورزان و راه های مقابله با آن

به گزارش آذر صبح، خسارت ناشی از برف و سرمای دیررس به ویژه در مناطق کوهستانی کشورمان در سال های اخیر، آسیب های غیرقابل جبرانی به کشاورزان وراد کرده است، به گونه ای که رقم آن تنها در آذربایجان شرقی در ۲ سال اخیر حدود ۲۸۰۰ میلیارد تومان بوده است.

در این میان هر چند صندوق بیمه کشاورزی برای ترویج بیمه محصولات کشاورزی از یک سو و جبران خسارات ناشی از سیل، برف و سرمای دیررس از سوی دیگر می کوشد، اما با توجه به وضعیت مالی آن، پرداخت همه غرامت به کشاورزان ممکن نیست.

در چنین شرایطی، اتخاذ راهکارهایی برای به حداقل رساندن خسارات ناشی از برف و سرمای دیررس به کشاورزی به عنوان بخش حیاتی و راهبردی کشورمان، ضرورتی غیرقابل چشم پوشی است؛ ایرنا مرکز آذربایجان شرقی با این درک این مهم، میزگردی را با حضور مدیران و کارشناسان امر برای بررسی صدمات ناشی از سرمای دیررس به کشاورزی و نیز راهکارهای برون رفت از این وضعیت برگزار کرد که مشروح آن در زیر ارایه می شود؛

** خسارت ۱۱۲۰ میلیارد تومانی به کشاورزان و لزوم افزایش اعتماد به صندوق بیمه کشاورزی

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه هر سال به نوعی با انواع خسارت های وارده به محصولات کشاورزی روبرو هستیم، گفت: می توان با توجه به اخطارهای جهادکشاورزی، هواشناسی و بکارگیری روش های علمی و تکنولوژیکی از سرمازدگی محصولات کشاورزی کاست.

علی رخ افروز اظهار داشت: به طور معمول سرمای بهاره در ۲ نوع تشعشعی یا منطقه ای و جبهه ای و پایدار است؛ خسارت سرمای تشعشعی کمتر بوده اما چون در سرمای جبهه ای و منطقه ای برودت هوا ماندگار است خسارت بیشتری به محصولات کشاورزی وارد می شود.

وی با بیان اینکه متاسفانه امسال سرمای دیرس بهاره در آذربایجان شرقی از نوع جبهه ای بود، گفت: براساس آخرین برآوردهای اولیه، سرمای دیررس بهاره که در سطح هوا تا منفی ۵ (سردترین دما در مرند و کلیبر) و سطح خاک تا منفی ۸ درجه رسید، به باغ ها و مزارع این استان خسارت سنگین زد.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی افزود: در اثر سرمای دیررس بهاره و افت شدید دما در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت امسال، باغات و مزارع شهرستان های مراغه، اهر، کلیبر، سراب، خداآفرین و هوراند، یکهزار و ۲۲۰ میلیارد تومان خسارت دیدند که از این رقم ۹۸۳ میلیارد تومان سهم باغات و بقیه مربوط به محصولات زراعی می باشد.

رخ افروز بیان کرد: عمده خسارت وارده به محصولات باغی و سردرختی بوده که در بین محصولات باغی نیز درختان هسته دار اعم از زردآلو، آلوچه، آلو، آلبالو و گیلاس به اضافه درختان گردو و بادام بیشترین آسیب را دیده اند.

وی اضافه کرد: امسال ۶۰ درصد درختان هسته دار، ۵۰ درصد درختان گردو و ۱۰ تا ۱۵ درصد درختان سیبی که در دشت ها کشت شده و جوانه هایشان متورم شده بودند، دچار خسارت شدند.

وی گفت: ۷۵۳ هزار هکتار اراضی کشاورزی بارور در آذربایجان شرقی وجود دارد که در شرایط عادی بیش از ۳ میلیون تن محصول از آنها برداشت می شود و ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن آن محصولات باغی هستند.

وی ادامه داد: اراضی کشاورزی که بیمه هستند پس از برآورد خسارت از طریق صندوق بیمه کشاورزی غرامت یا خسارت شان پرداخت می شود، اما زمین هایی که بیمه نیستند خسارت آنها به فرمانداری و جهاد کشاورزی شهرستان و مدیریت بحران استانداری اعلام می شود که پس از تصویب از طریق وزارت کشور ابلاغ و اگر اعتبار مصوب وجود داشته باشد، پرداخت می شود.

مدیر صندوق بیمه کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در این میزگرد گفت: زمین ها و باغ های کشاورزی که بیمه هستند خسارت و غرامت ناشی از آسیب های سرمازدگی و سایر بلایای طبیعی آنها پرداخت می شود.

شهرام نریمانی افزود: پوشش بیمه ای ۱۳۹۸-۱۳۹۷ که از مهر ماه پارسال آغاز شده است، ۴۳ هزار هکتار باغ و تنه درخت، ۱۴۲ هزار هکتار انواع زراعت های پاییزه و ۱۵۸ هزار واحد دامی را در استان شامل می شود.

وی گفت: امسال زراعت دیم استان ۳۰ درصد، باغات ۴۰ درصد، طیور۷۰ درصد و دام نزدیک به ۲۰ درصد بیمه شده‌اند ولی این ضریب نفوذ بیمه در برابر تولیدات استان بسیار پایین است.

نریمانی اظهار داشت: در ۳ سال اخیر به دلیل پرداخت نشدن به موقع حق بیمه، مردم از صندوق بیمه کشاورزی دلسرد شده‌اند و به این دلیل ضریب نفوذ بیمه کشاورزی کاهش پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه تمام عوامل قهری، طبیعی و بیماری زا و سایر عواملی که به بخش کشاورزی آسیب می‌زنند، با عناوین مختلف زیر پوشش بیمه صندوق کشاورزی هستند، افزود: خسارت‌های پرداخت شده ناشی از سرمازدگی، تگرگ و طوفان در سال گذشته ۱۳۵ میلیارد تومان است.

نریمانی بیان کرد: این میزان خسارت که هر ساله پرداخت می‌شود، بدون حمایت‌های دولتی به هیچ وجه امکان پذیر نخواهد بود و تعرفه‌ای هم که تعیین می‌شود دولت نزدیک به ۵۰ درصد حق بیمه را متقبل می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در سال اول بیمه محصولات کشاورزی که به دنبال مشتری هستیم می‌توانیم با تبلیغات جذب مشتری کنیم، اما در سال‌های بعد، اقدامات و خدمات ما اثرگذار خواهد بود، گفت: امسال پرداخت غرامت حق بیمه منوط به دریافت بودجه‌های مصوب توسط صندوق بیمه از دولت شده است.

وی افزود: با توجه به وضعیت مالی دولت، شاهد تحقق نیافتن پرداخت حق بیمه به کشاورزان بودیم، به گونه‌ای که امسال ۳ هزار میلیارد تومان از تعهدات دولت به صندوق بیمه پرداخت نشده است.

نریمانی همچنین با اشاره به اینکه بیشترین خسارتی که سال گذشته پرداخت شد مربوط به خسارت‌های ناشی از سرمازدگی، تگرگ و طوفان بود، گفت: غرامت دام و طیور و بخش زراعی به صورت ۱۰۰ درصدی و در بخش خسارت باغات نیز ۵۰ درصد پرداخت شده است.

وی با اعلام اینکه صندوق بیمه کشاورزی به تازگی از محل تبصره ۱۳ بودجه ۹۷، ۲ هزار میلیارد ریال اوراق قرضه از دولت گرفته است، اظهار امیدواری کرد با تبدیل کردن اوراق به پول، ۵۰ درصد باقی مانده غرامت باغات هم پرداخت شود.

رییس سازمان نظام صنفی کشاورزی آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه بیش از ۸۰ هزار نفر از زمان تاسیس این سازمان در هشت سال قبل تاکنون عضو این تشکل شده اند، گفت: در برخی مواقع میزان خسارت اراضی کشاورزی به طور کامل مشخص نیست و بر این اساس تلاش می کنیم از حقوق کشاورزان عضو تشکل حمایت کنیم.

اکبر میرزایی اظهار داشت: در برخی موارد تشخیص خسارت ها به علت متفاوت بودن ارتفاع منطقه و اراضی کشاورزی آسیب دیده دقیق نیست و مشاهده میدانی لازم است.

وی افزود: البته بازدید و حضور به موقع کارشناسان بیمه از خسارت های اراضی کشاورزی دیدگاه کشاورزان را نسبت به صندوق بیمه تقویت می کند و موجب ترغیب آنان برای پوشش بیمه ای می شود.

میرزایی همچنین با تاکید بر اینکه خدمات صندوق بیمه کشاورزی به کشاورزان باید افزایش یابد، ادامه داد: حضور به موقع کارشناسان و برآورد به موقع خسارت کشاورزان موجب افزایش و تقویت اعتماد آنان به بیمه می شود.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در این میزگرد با بیان ضرورت پیشگیری علمی از خسارت به محصولات کشاورزان گفت: تشخیص خسارت بر اساس داده های هواشناسی در برخی از مناطق دقیق نیست.

اکبر عبدی اظهار داشت: در برخی از نقاط جغرافیایی آذربایجان شرقی به دلیل تقاوت در ارتفاع استقرار واحدهای هواشناسی با باغات کشاورزی، برآورد میزان بارش و دمای ۲ منطقه متفاوت خواهد بود.

وی افزود: بر این اساس حضور میدانی کارشناس برای برآورد خسارت های حاصل از سرما و بارش برف در بخش کشاورزی لازم است.

** ضرورت بکارگیری روش های علمی و فناورانه برای کاهش خسارات کشاورزی

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در خصوص اقدامات این سازمان برای مواجهه با سرمازدگی و برف های بهاره در این استان گفت: بیش از ۵۰ سامانه ضد تگرک در این استان نصب شده و ۲۵ سامانه جدید نیز با اعطای تسهیلات جدید داده شده به زودی مستقر می شوند.
رخ افروز با اشاره به سایر روش های پیشگیری از سرمازدگی محصولات کشاورزی افزود: ۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان ملکان نیز برای مقابله با سرمازدگی، محلول پاشی شده است.
وی ادامه داد: تولید محصولات کشاورزی در محیط های کنترل شده به معنای ایجاد واحدهای گلخانه ای، روش دیگر جلوگیری از سرمازدگی محصولات کشاورزی و در آذربایجان شرقی در حال توسعه است.
وی گفت: ارایه به موقع اطلاعیه ها و پیش بینی های هواشناسی و اطلاع رسانی به کشاورزان از طریق رسانه ها، کارشناسان و ادارات جهادکشاورزی از دیگر اقدامات انجام شده برای کاهش خسارت های بخش کشاورزی است.
مدیر صندوق بیمه کشاورزی آذربایجان شرقی نیز گفت: اصلاح نباتات و نژادها بهترین روش ایمن کردن باغ ها در مقابل سرما و آفات است تا خسارت به بخش کشاورزی کاهش یابد.
نریمانی ادامه داد: تقویت اصل نظارت در ارزیابی ها و برآورد خسارت ها نیز موجب عادلانه شدن در پرداخت خسارت ها می شود که از خواسته های کشاورزان است.
وی اضافه کرد: پرداخت به موقع خسارت ها نیز موجب رضایت بیشتر کشاورزان می شود که البته صندوق بیمه به تمام این موضوع ها متعهد است، اما معتقدیم برای ارتقا خدمات رسانی باید دستورالعمل های ناکارآمد یا ضدانگیزشی صندوق بیمه کشاورزی حذف و دستورالعمل های کارآمد تقویت شود.
وی تاکید کرد: تجربه ثابت کرده رضایت کشاورزان در پرداخت به موقع و دقت در برآورد خسارت ها موجب افزایش ضریب نفوذ سطح بیمه در بین کشاورزان در سال های بعدی می شود.
مدیر صندوق بیمه کشاورزی آذربایجان شرقی با اشاره به راه های افزایش دقت در برآورد خسارت ها یادآور شد: افزایش تعداد ایستگاه های هواشناسی کمک مناسبی در برآورد خسارت های ناشی از سرمازدگی و برف بهاره است که رضایت بیمه شوندگان کشاورز را در پی دارد.
رییس سازمان نظام صنفی کشاورزی آذربایجان شرقی نیز گفت: باید برای کاهش خسارت های کشاورزان در مقابل سرما و برف از جک های هیدرولیکی و سایه بان به عنوان روش رایج در برخی از کشورها استفاده شود.
میرزایی افزود: حالت سایه بان مانع برخورد مستقیم برف، تگرگ و باران های تند و کاهش اثرات سرما می شود در نتیجه محصولات کشاورزی از خسارت در امان می مانند.
وی ادامه داد: استفاده از این روش ها مقرون به صرفه بوده و به نفع کشاورزان و صندوق بیمه کشاورزی است؛ بر این اساس نهادهای متولی کمک کنند از تکنولوژی و فن آوری برای کاهش خسارت های بخش کشاورزی استفاده شود تا همه از منافع آن بهره مند شوند.
وی یادآوری کرد: استفاده از ارقام مقاوم محصولات کشاورزی نیز پیشگیری مناسبی در مقابل خسارت های سرما و شرایط نامساعد است که نتایج خوبی در بر دارد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان شرقی نیز با اشاره به تاریخ خسارت های شدید کشاورزی در دنیا گفت: دمای منفی ۱۸ درجه سانتیگراد در فصل بهار در آمریکا تجربه شده است و این امکان وجود دارد هر ۵۰ سال یکبار خسارت سرمازدگی در هر کشوری تکرار شود.
عبدی افزود: اما آنچه که در این مواقع تعیین کننده است، داشتن آمادگی و تجربه کافی برای مقابله با آن می باشد، زیرا باردهی حتی پس از پدیده سرمازدگی نیز امکان پذیر است و این کار را انجام داده ایم.
وی بیان کرد: سرمای دیررس بهاره موجب آسیب دیدن جوانه های تازه بیدار درختان میوه می شود و بیشتر این نوع سرماها حتی به میوه های تازه تشکیل شده نیز خسارت وارد می کند.
وی ادامه داد: جوانه های بارور در حال رکود به سرمای زمستانه مقاوم هستند اما مقاومت آنها هنگام بیدار شدن جوانه ها کاهش می یابد و به طور کلی جوانه های گل در دمای منهای ۲ و ۳ درجه سانتیگراد از بین می روند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان شرقی گفت: میوه های تازه تشکیل شده نسبت به گل ها حساس تر هستند و در منهای نیم درجه سانتیگراد آسیب می بینند.

** پیش بینی برای کاستن از خسارات
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی گفت: یکی از عوامل موثر در توسعه اقتصادی هر کشوری به حوزه زراعت و باغداری آن معطوف است؛ عرصه ای که تامین کننده سلامت و استقلال غذایی هر جامعه ای به شمار می رود.
رخ افروز اظهار داشت: در صورت بروز نارسایی و خلل در این حوزه یکی از ارکان اصلی و اساسی در توسعه اقتصادی تضعیف و متزلزل خواهد شد و به طور یقین تقویت و توسعه حوزه زراعت و کشاورزی مستلزم تامین پیش نیازها و الزامات خاص به خود در هر سه بخش کاشت، داشت و برداشت است که تلاش لازم برای تحقق آن انجام می شود.
وی افزود: پدیده سرمازدگی متاسفانه در سال های اخیر به کرات موجب تحمیل خسارت های سنگین به باغداران و کشاورزان شده و کاهش محسوس و یکباره دما از پدیده هایی است که نمی توان با آن مقابله کرد اما می توان با پیش بینی تمهیدات لازم آسیب ها و ضرر را کنترل کرد.
رخ افروز با اشاره به اقداماتی که قبل از سرمازدگی باید کشاورزان انجام دهند، گفت: انتخاب ارقام مناسب محصولات کشاورزی یا درختان که در مرحله گلدهی تحمل بیشتری نسبت به سرما دارند یک اقدام بسیار مهم برای کاهش خسارت است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی ادامه داد: انتخاب ارقام دیرگل در مناطقی که احتمال خطر سرمای دیررس بهاره وجود دارد خطر مواجه شکوفه با سرما را کاهش می دهد.
رخ افروز اضافه کرد: انتخاب پایه مناسب برای پیوند زدن بر روی پایه های مقاوم به سرما می تواند بسیار مفید باشد البته جهادکشاورزی آذربایجان شرقی امسال اقدام به شناسایی ژنوتیپ های مقاوم به سرما کرده تا با شناسایی این گونه ها و تکثیر و کاشت آنها خسارت کشاورزی را به حداقل برسانیم.
وی ادامه داد: بارش برف و سرمای اخیری که در آذربایجان شرقی حاکم شد خسارت بسیاری به بخش کشاورزی وارد شد، اما برخی از معدود درختان مقابل سرما مقاومت داشتند که کارشناسان کشاورزی به دنبال شناسایی این گونه های مقاوم هستند تا از طریق شناسایی ژنوتیپ آنها امکان کاشت گونه های مقاوم به سرما در استان مهیا شود.
وی همچنین به کشاورزان توصیه کرد از کودهای فسفات و پتاس برای تعذیه مناسب اراضی کشاورزی استفاده کنند و از طرفی بهداشت باغ را رعایت کنند تا آفات و بیماری محل رشد پیدا نکنند.
رخ افروز همچنین گفت: وجود بارش های خوب تاثیرات مناسبی را هم برای استان به دنبال داشته و وضعیت محصولات دیم در آذربایجان شرقی را بهبود داده است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در خصوص روش ها و اقدامات لازم برای مقابله با سرمازدگی بهاره گفت: بخشی از این اقدامات باید قبل از فرا رسیدن شب های سرما انجام شود و انتخاب مکان مناسب، موقعیت و محل باغ، شخم نزدن زودهنگام در بهار، عمق خاک و رنگ خاک، تقویت باغ و تغذیه مناسب با عدم استفاده از کود ازته در فصل پاییز و اجتناب از هرس زودهنگام از جمله این اقدامات است.
عبدی افزود: استفاده از ارقام «آپومیکس» در گردو و سایر درختان میوه قابلیت باردهی مجدد بعد از سرمازدگی را افزایش می دهد.
وی بیان کرد: استفاده از کودهای فسفاته، پتاسه و کود دامی در فصل پاییز و استفاده از کود ازته در مناطق سردسیر در پاییز توصیه نمی شود.
عبدی گفت: از طرف دیگر مصرف کود پتاسه و کودهای حیوانی موجب ایجاد گرما و کاهش خطر سرمازدگی می شوند، ایجاد بادشکن در اطراف باغ ها و اجتناب از هرس زودهنگام نیز از دیگر روش های مقابله با سرما است.
وی همچنین با بیان راهکارهای مقابله با شب های یخبندان و سرما، اظهار داشت: پاشیدن آب روی درختان در دمای صفر درجه موجب می شود به ازای هر لیتر آب یخ ۸۰ کیلو گالری گرما آزاد شود و گرمای آزاد شده موجب گرم شدن اجسامی که در تماس با آب هستند می شودو لایه یخ نیز محافظی برای ثابت نگه داشتن دمای صفر درجه برای جوانه ها است.
وی ادامه داد: استفاده از وسایل گرمایشی و بخاری های مخصوص باغی، ایجاد دود برای کاهش تشعشع، آبیاری بارانی، آبیاری سطحی، ایجاد مانع برای جلوگیری جریان هوای سرد و پوشش درختان، استفاده از مه پاش و استفاده از ترکیبات شیمیایی از دیگر راهکارهای مبارزه با سرما و برف برای پیشگیری از خسارت به محصولات کشاورزی است.
وی افزود: شمال غرب ایران مهد تنوع ژنتیکی گیاهی و تنوع ارقام است، درختان بادامی در آذربایجان شرقی وجود دارد که پس از سرمازدگی گل می دهند؛ درختان گردو خاص نیز در همین منطقه وجود دارد که نیازی به گرده افشانی ندارند.
رییس سازمان نظام صنفی کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در این میزگرد گفت: نمونه هایی که از سرمازدگی جان به در برده اند باید در طبیعت شناسایی و برای کاشت، بهینه شوند.
میرزایی افزود: ارقام مقاوم در برابر سرمای دیررس در طبیعت آذربایجان وجود دارد و بر این اساس باید میدانی تحقیق شود و ذخایر ژنتیکی از این قبیل شناسایی و توسعه پیدا کنند.
وی همچنین گفت: در نهالستان ها با نگهداری از علف های هرز می توان خسارت به نهال ها را با محافظت از سرما کاهش داد./ ایرنا