تبریز در ایام عزای سالار شهیدان/ «حسینه یرلر آغلار، گویلر آغلار»

آذر صبح/ فاطمه مرتضوی: آیین و سنتی که از قدیم تر هایمان به ارث رسیده، ارادتی که در سینه هایمان ریشه دوانده و موجب می شود دل هایمان به هنگام رسیدن ماه عزا سر از پا نشناسد.

طبق سنت ها چند روز مانده به رسیدن ماه عزای شیعیان، کم کم کوچه و خیابان ها برای یادآوری عزای سالار شهیدان رخت سیاه بر تن می کنند، از تیر برق ها گرفته تا درب منازل علم سیاه به دست می گیرند تا اعلام کنند اهالی این شهر و دیار عزادار عزیزترین اربابشان هستند.

انتظار به پایان می رسد و اول محرم روز قرار به هم پیوستن عاشقان اهل بیت(ع)  و سالار شهیدان است، همگی پیراهن سیاه برتن دارند و دستی سرشار از اخلاص بر سینه و برخی برای اثبات ارادت پایی برهنه و در سیاهی شب نوای یاحسین(ع) سر می دهند.شب های تبریز حال در محرم دیدنی تر می شود در هر محله و خیابان اعضای هیات و دسته ای باهم هم صدا می شوند، روضه می خوانند، سینه می زنند و برای غم ارباب و خانواده اش اشک می ریزند.

چادر سیاه شب بر سر عزاداران حسینی

زیر چادر سیاه شب و علم های عزا مردان شیعه یک دست شان به پهلوی همدیگر است و در دست دیگر چوب های یک شکلی دارند که با نظم خاصی آنها را به بالا و پایین حرکت می دهند، نوع قرار گرفتنشان کنار همدیگر اتحاد را در ذهن ها تداعی می کند پیامی که نشان می دهد همگی در سپاه ارباب شان متفق هستند.

در ابتدای دسته ها معمولا ریش سفیدان و بزرگان محل جای دارند و انتهای دسته نیز به پاکی و معصومیت کودکانی که یا طبل کوچکی به دست دارند یا به تقلید از بزرگان سعی در حرکت کردن هماهنگ شوق می کنند، مزین شده است.

صدای طبل ها و نوحه مداحان دل بانوان و تماشاگران دسته که در گوشه و کنار خیابان هستند را به لرزه درمی آورد و درک غصه خاندان پیامبر(ص) اشک را از چشمانشان جاری می کند.

۱۰شب اول محرم صدای دسته ها و روضه ها میهمان آسمان شهر تبریز است و مداحان در هریک از این شب ها روضه مخصوصی برای یکی از همراهان امام حسین(ع) که در واقعه کربلا حضور داشتند می خوانند و قصه رشادت ها و ایثارشان را به گوش حاضران می رسانند.

غم بزرگ کوچکترین حاضر کربلا

مادران شیعه نیز به رسم ادای احترام و همدردی با داغ بزرگ فرزند کوچک رباب خاتون، همسر امام حسین(ع) در اولین جمعه ماه محرم نوزادان خود را ملبس به لباس و سربند حضرت علی اصغر(ع) کرده و در مساجد حضور می یابند به این امید که فرزندشان نیز در سایه اهل بیت، بذر عشق خاندان پیامبر در سینه اش کاشته شود و زندگی اش را صرف خدمت به این خاندان کند.

در نهمین روز از ماه محرم که به تاسوعای حسینی شهرت دارد بعد از غروب آفتاب بافرادی که نذر دارند در۴۲مسجد شهر شمع روشن می کنند چراکه طبق روایات در شب تاسوعا به دستور امام حسین(ع) شمع خیمه ای که در آن تمامیه همراهان حضور داشتند خاموش شده و حضرت به یارانشان فرموده اند که جنگی سخت و شهادت در انتظار است.

این کار به این خاطر بود تا افرادی که رضایت به حضور در جنگ ندارند بدون شرمساری و خجالت جمع را ترک کنند که فقط۷۲ تن از همراهان در آن شب کنار حضرت باقی می مانند و محبان اهل بیت در شب تاسوعا شمع روشن می کنند تا به صورت نمادین اعلام کنند در کنار حضرتتند و حجتشان را تنها نمی گذارند.

شب تاسوعا همچنین آخرین شبی است که دسته های عزاداری در خیابان هستند و با گفتن اشعاری مانند«مکن ای صبح طلوع» از واقعه عاشورا خبر می دهند.

نماز ظهر عاشورا شکوه واقعه کربلا

صبح فردا یعنی دهم محرم الحرام روز عاشوراست و دسته های شاه حسین گوی تبریزی فقط تا ظهر این روز طبل می زنند و عزاداری می کنند و بعد از شنیدن نوای اذان ظهر همگی در خیابان به صف ایستاده و نماز ظهر عاشورا را به جماعت اقامه می کنند تا اهمیت نماز را که سفارش شده ارباب شان است، فراموش نکنند.

در روز عاشورا اجرای نمایش های محلی به نام«شبه» و تعزیه خوانی که روایتگر واقعه عاشوراست در تبریز قدمت دیرینه دارد و همچنین بعد از نماز عاشورا دسته های حسینی بدون طبل سینه زنان در بازان مظفریه تبریز گرد هم می آیند.

با غروب آفتاب روز عاشورا، مجلس شام غریبان شهدای کربلا در مساجد و هیات ها برپا می شود و عاشقان سالارشهیدان در غم سوگواری آن حضرت شمع روشن کرده و با خواندن این شعر ترکی قدیمی عزاداری می کند« گلمیشوخ ای شیعه لر، شام غریبان بیز…ورماغا باش سالیغی زینب کبری یه، بیز»

بعد از عاشوا برپایی مجالس عزاداری محلی در سوم و هفتم عزای امام حسین(ع) نیز رایج است و عاشقان آن حضرت به منظور هم دردی با حضرت زینب(س) تا چهلم عزای امام یعنی اربعین حسینی رخت سیاه خود را از تن بیرون نمی کنند و آقایان نیز به احترام غم خانواده اربابشان از اصلاح مو و محاسن خود، خودداری می کنند.

بوم محرم صحنه تکمیل برای ایثار و فرهنگ

در ایام محرم دادن نذورات مختلف نیز مرسوم است و نکته حائز اهمیت این است که امسال عزاداران ارباب به طور ویژه ای به جمع آوری زباله های نذورات و ظروف یکبار مصرف توجه دارند و در دسته ها و مراسم آن را یادآوری می کنند تا هم پاکبانان به زحمت نیفتند و هم کمک کنند تا به قبولی نذورات نزد پروردگار متعال منجر شود. همچنین امسال به همت یکی از بنیاد های فرهنگی تبریز از اول ماه محرم هیاتی فرهنگی با حضور اصحاب فرهنگ و هنر به نام «روضه طوبی» برپا شده که با عزاداری و مطرح کردن پیام های فرهنگی و انسانی واقعه کربلا خلا وجود این نوع هیات هارا در تبریز پر شده و گفتنی است که با استقبال عاشقان اهل بیت(ع) نیز مواجه شده است.