دوشنبه, ۱۷ آذر ۱۴۰۴ / ۰۴:۴۹:۲۷
مهرداد خوشکار مقدم: درحالی تحولات سیاسی جهان عرب بی سابقه ترین روزهای تاریخ خود را تجربه می کند که برخلاف هماهنگی همیشگی مابین کشورهای حاشیه خلیج فارس، دولت های کویت و عمان وارد دعوای عربستان و بحرین و امارات و مصر با قطر نشدند.
به گزارش آذر صبح، طبق شواهد تاریخی، اقدامات چهار کشور مصر، عربستان سعودی، بحرین و امارات علیه قطر در تاریخ روابط کشورهای عربی و منطقه بی سابقه است.
با این حال، از میان شش کشور جنوب خلیج فارس، سه کشور روابط خود را به طور کامل با قطر قطع کرده ولی دو کشور عمان و کویت سیاست سکوت پیشه کرده و تاکنون واکنشی نشان نداده اند.
حسن روحانی، رییس جمهوری ایران، اخیرا در نشست خبری خود درباره سیاست های منطقه ای کشور گفته بود که ایران با کویت و عمان روابط دوستانه ای دارد و امیدوار است سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس هم، روابط خود را با ایران بهبود ببخشند.
در این میان، قطر کشوری بود که در هفته های اخیر و با پیروزی حسن روحانی در انتخابات، کوشید روابط نزدیک تری با ایران برقرار کند؛ اما بلافاصله با موج تحریم و قطع روابط چهار کشور عربی مواجه شد.
در حال حاضر، ایران تنها راه حمل و نقل دریایی و هوایی قطر بعنوان بزرگترین صادرکننده گاز جهان و دارای یکی از خطوط هوایی پرتردد محسوب می شود.
تحلیل گران بین المللی عقیده دارند که در پی این بحران، احتمال دارد دولت قطر برای انتقام جویی از عربستان و هم پیمانانش به ایران نزدیک شود.
رادیوی بین المللی فرانسه از جمله رسانه های اروپایی است که به این موضوع پرداخته در پایگاه خود در اینترنت نوشته است: افزایش فشارهای عربستان و هم پیماناش به قطر چه بسا این کشور را به سمت هم پیمانی با ایران سوق دهند.
این رادیو درباره اجلاس دو روز اخیر سران عرب در کویت و اختلافات گسترده آنها نوشت: کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در اجلاس های گذشته خود تا این حد دچار شکاف و چند دستگی نبودند.
تنش در روابط قطر با عربستان و امارات و بحرین از زمان فراخوانی سفرای این سه کشور از دوحه شدت گرفت؛ آنجاکه امارات، عربستان و بحرین دولت قطر را به دخالت در امور داخلی خود متهم کرده و با واکنش شدید قطری ها مواجه شدند.
بر اساس نظر کارشناسان، اختلاف اساسی بین دوطرف بر سر حمایت از گروه اخوان المسلمین مصر و سیاست های یکجانبه قطر خارج از چارچوب شورای همکاری خلیج فارس است چراکه عربستان و بحرین و امارات از حمایت قطر از گروه اخوان المسلمین ناراضی هستند و میانجیگری بین آنها برای حل این مسئله نیز تاکنون راه به جایی نبرده است.
رادیوی بین المللی فرانسه نیز با اشاره به اهمیت این موضوع نوشت: اوضاع کشورهای عرب حوزه خلیج فارس اکنون دشوار شده است زیرا عربستان با این نقش قطر که از اخوان برای حضور در عرصه بین المللی استفاده می کند، مخالف است و قطر همچنین شمار زیادی از سران تبعیدی اخوان از سایر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس را پناه داده است.
دیدار حسن روحانی با امیر کویت
این رادیو افزود: اما وضعیت درخصوص قطری ها متفاوت به نظر می رسد. قطری ها نقش خود را به منزله فرار از منظومه تاثیر گذاری عربستان می دانند که می خواهد تنها کشور بزرگی باشد که منطقه خلیج فارس را رهبری می کند؛ لذا قطری ها نمی خواهند از اخوان که دریچه خارجی امارت کوچک قطر است، دست بکشند.
به نوشته پایگاه این رادیو، دشوار است که قطری ها به این خواسته ها تن دهند زیرا این خواسته ها به نفوذ خارجی آنها پایان خواهد بخشید؛ بویژه که قطر از استقلال اقتصادی برخوردار است و هم پیمانان غربی نیز دارد. علاوه بر این، احتمال وجود دارد که مجازات های سعودی جدیدی علیه قطر اجرا شود و شاید تا سطح کنار گذاشتن این کشور از شورای همکاری خلیج فارس هم برسد.
این رادیو تصریح کرد: در نتیجه این انزوا، قطر به سمت ایران گرایش خواهد یافت که رقیب عربستان در منطقه است تا از این طریق تلاش کند همان رویکرد سیاسی خود را حفظ کند؛ بویژه که ایران نیز نظیر دیدگاه قطر را درقبال اخوان دارد.
عبدالباری عطوان نویسنده و تحلیلگر سرشناس عرب نیز با هشدار نسبت به عواقب لحن کشورهای عربستان و متحدان وی علیه قطر گفت: مشکل چیست؟ امیر قطر در سخنان خود در جشن سردوشی نظامیان گفت که تنش با ایران عاقلانه نیست و ترامپ مشکلات حقوقی دارد که ریاست جمهوری را از دست می دهد و حماس و حزب الله – برخلاف سخن ترامپ در اجلاس ریاض- دو گروه تروریستی نیستند.
این تحلیل گر جهان عرب ادامه داد: وی(امیر قطر) حرف های زیادی زد و قراردادهای تسلیحاتی میلیاردی را زیر سوال برد و گفت که بهتر از این پول ها برای ایجاد فرصت های شغلی هزینه شود. این سخنان زیبایی است و من کاملا با آن موافق هستم.
به گفته عطوان، علت واقعی این برخورد عربستان با قطر این است که قطر بدنبال تقویت روابط خود با ایران است و از نظر سعودی هرگونه نزدیکی روابط کشوری با ایران ممنوع است.
وی گفت: اگر شما بگویید ما جنگ با ایران را نمی خواهیم و ما خواهان گفت وگو با ایران هستیم، مورد حمله تبلیغاتی و اهانت و.. قرار می گیرید.
عطوان با اشاره به توان دفاعی نظامی بالای ایران گفت: آنها (عربستان و هم پیمانانش) می گویند ما باید با ایران بجنگیم. جنگ برای چی؟ آیا شما قدرت جنگ با ایران دارید؟ چرا بدنبال تنش هستید؟ در سوریه و یمن نتوانستید ایران را شکست بدهید.
گفتنی است، به اعتقاد آگاهان روابط بین الملل، یکی از مهمترین دلایل بحران در روابط کشورهای عربی و نیز سکوت کویت و عمان در قبال این موضوع، سیاست خارجی فعال ولی بی سر و صدای دولت روحانی بوده است.
دیدار حسن روحانی با پادشاه عمان
بر این اساس، درپی وقوع بحران در روابط ایران و عربستان و قطع رابطه چندین کشور حاشیه خلیج فارس با تهران، دولت حسن روحانی نزدیکی به برخی دولت های عربی را در دستور کار خود قرار داد و همانگونه که دیده می شود توانسته است با نزدیک کردن برخی از آنها، در صفوف کشورهای موسوم به GCC اختلاف اندازد.
یادآور می شود، امیر قطر چندی پیش در تماس تلفنی ضمن تبریک پیروزی روحانی و فرا رسیدن ماه مبارک رمضان ، تاکید کرد: روابط ما با جمهوری اسلامی ایران، دیرینه، تاریخی و مستحکم است و ما خواهان تقویت بیش از پیش این روابط هستیم.
شیخ تمیم بن حمد آل ثانی اظهارداشت: ما معتقدیم که در مسیر تقویت بیش از پیش روابط ایران و قطر هیچ مانعی وجود ندارد.
امیر قطر همچنین گفت که به دستگاههای ذیربط در کشورش دستور خواهد داد با هدف گسترش همکاریهای تهران – دوحه ، بر تلاش های خود بیفزایند.
***
گرچه برخی از محافل سیاسی، عقیده دارند بحران بین قطر و عربستان زیاد دامنه دار نخواهد بود و چه بسا در آینده ای نزدیک با وساطت امریکا و کشورهای غربی حل و فصل شود اما نباید توفیقات سیاست خارجی ایران در نزدیکی و همراه کردن برخی از کشورهای عربی را از نظر دور داشت.
به عقیده این ناظران، انتخاب مجدد حسن روحانی با آرای بالا و حمایت مردمی از او نیز به عنوان یکی دیگر از اهرم های قابل استفاده ی دولت وی برای تنش زدایی و منزوی کردن کشورهای جنگ طلب و تندروی منطقه قابل پیش بینی خواهد بود.
