رسانه ها دغدغه آب داشته باشند

بزرگنمایی تصویر

به گزارش آذر صبح به نقل از ایرنا، تحقیقات دانشمندان نشان می دهد تولید بی رویه از گازهای گلخانه ای، دمای کره زمین بالا رفته و سبب تغییر اقلیم در آن شده و این مساله نیز موجب برررروز خشکسالی، کمبود منابع طبیعی و سایر بلایای طبیعی در جهان و به تبع آن ایران شده است.
کارشناسان معتقدند به دلیل توسعه در بخش های جمعیت، کشاورزی، مسکن، صنایع و غیره ۶۰ درصد جمعیت کشور با کمبود آب مواجه هستند و اگر صرفه جویی و فرهنگ سازی در زمینه کاهش مصرف آب در جامعه نهادینه نشود در ۲۵سال آینده ایران به بیابانی خشک تبدیل می شود.
با وجود اینکه زنگ بحران آب در کشور و منطقه به صدا درآمده است ولی هنوز رفتار متناسب با وضعیت بحرانی در سطح جامعه و اقشار مختلف نمود نداشته و مردم کمتر این شرایط را احساس می کنند.
به منظور تبیین نقش رسانه ها در عبور از بحران آب و مدیریت منابع آبی، ایرنا آذربایجان شرقی میزگردی با حضور جمعی از کارشناسان و فعالان حوزه آب و اعضای هیات مدیره ‘ اتاق گفتمان آب آذربایجان’ با موضوع ‘نقش رسانه ها در گذر از بحران آب’ برگزار کرد.

** غفلت از نقش رسانه ها و سازمان های مردم نهاد در مدیریت منابع آبی
عضو هیات مدیره سازمان مردم نهاد ‘اتاق گفتمان آب آذربایجان’ در این میزگرد گفت: در شرایط فعلی موضوع آب بیشتر تحت تاثیر مثلثی است که در راس آن منابع آبی، یک ضلع آن دولت و ضلع دیگر ملت قرار دارد و نقش رسانه ها و سازمان های مردم نهاد و مدنی در این موضوع مورد غفلت قرار گرفته است.
محمدحسین حسن زاده افزود: با لحاظ نقش رسانه در موضوع آب و مدیریت منابع آبی این مثلث تاثیرگذار به یک مربع چهار ضلعی تبدیل می شود و تاثیر گذاری آن چندین برابر افزایش می یابد.
وی محدودیت منابع آبی، نگاه سیاسی و یکسویه دولت براساس تفکر محدود و کوتاه مدت، عدم تاثیرگذاری و نقش آفرینی مردم و صرفا ایفای نقش به عنوان مجری سیاست های ناقص دولت و بی تفاوتی بیشتر رسانه ها را از جمله چالش های موجود در بخش آب و منابع آبی کشور دانست.
حسن زاده یادآوری کرد: رسانه ها و سازمان های مردم نهاد برای آگاه کردن دولت و سیاست گذاران به عنوان اهرم اولیه و نقطه شروع موضوع آب نقش بسزایی دارند.
مدیر مشارکت های مردمی آب منطقه ای آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه اگر مردم همت نکنند حیات جامعه تحت تاثیر شدید بحران منابع آب قرار می گیرد، گفت: اگر اقدام هایی برای حفظ تمدن، حیات و بقای جامعه انجام ندهیم گرفتار کمربند بحران آب خواهیم شد که از غرب ژاپن شروع شده و پس از عبور از ایران به عنوان شاخ بحران به اروپا، آفریقا و آمریکا می رسد.
فرهاد پاک نیا افزود: براساس مطالعات موسسه های بین المللی این بحران از سال ۲۰۲۷ شدت می یابد و تا ۲۰۷۰ ادامه خواهد یافت.
وی اظهار کرد: بحران آب مقوله ای یکی دو ساله نیست که آن را سپری کنیم، بلکه مقوله ای ۴۰ یا ۵۰ ساله بوده و برای عبور از آن باید معنی حقیقی بحران به تک تک افراد جامعه انتقال یابد.
مدیر مشارکت های مردمی آب منطقه ای آذربایجان شرقی یادآوری کرد: سایر بحران ها از جمله زلزله قابل احیا و جبران است، زیرا حیات از بین نمی رود ولی بحران آب تمام ابعاد جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد.
پاک نیا ادامه داد: رسانه ها به عنوان سیستم عصبی جامعه در آگاه سازی، ایجاد حساست و پویا سازی جامعه نقش کلیدی داشته و ایفای نقش آن ها در خصوص بحران آب مورد انتظار است.
وی با بیان اینکه رسانه ها و سازمان های مردم نهاد کمتر به موضوع بحران آب توجه کرده اند، گفت: رسانه ها باید جامعه را برای تغییر در نگرش و قبول واقعیت بحران آب آماده کنند.
وی اظهار کرد: رسانه ها باید در میان گود باشند و بحران آب را لمس کنند تا تاثیرگذاری خود را در بین مردم داشته باشند.
حسن علیزاده پروین، عضو دیگر ‘اتاق گفتمان آب آذربایجان’ نیز با بیان اینکه نباید از قابلیت های رسانه ها و سازمان های مردم نهاد در مدیریت منابع آبی و فرهنگ سازی در مصرف بهینه آب غافل شد، گفت: شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی لازم برای ایفای نقش رسانه ها در موضوع بحران آب باید از سوی دولت و نهادها فراهم شود.
کارشناس رسانه و توسعه آذربایجان شرقی گفت: استفاده از ظرفیت همه رسانه های موجود در کشور و به خصوص مدنظر قرار دادن رسانه های مستقل و شبکه های اجتماعی برای مدیریت منابع آبی ضروری است.
محمدرضا عزیزپور افزود: باید توجه داشته باشیم که اقبال عمومی به رسانه های غیررسمی بیشتر شده است بنابراین باید علاوه بر رسانه های رسمی و دولتی از قابلیت های رسانه های غیررسمی و فضای اجتماعی در این زمینه بهره برد.
عضو دیگر هیات مدیره اتاق آب آذربایجان گفت: رسانه می تواند به عنوان یک عامل موثر، پیگیر و نظارت کننده بر عملکرد دست اندرکارانی باشد که در مدیریت منابع آب نقش دارند و غفلت از ظرفیت رسانه ها موجب می شود برنامه های دستگاه ها و نهادی دولتی و غیردولتی در بخش آب بدون نظارت و پیگیری اجرا شود یا اصلا اجرا نشود.
محمد کبارفرد افزود: رسانه ها در مخاطبان این بخش نیز نقش موثری بر عهده دارند و می توانند در برابر مخالفان، مقاومت کنندگان، افراد بی تفاوت یا افرادی که در بخش منابع آبی جبهه می گیرند، موضع گیری و آن ها را به سمت آگاهی، مشارکت و همراهی هدایت کنند.

** نقش رسانه ها در تغییر نگرش ها و فرهنگ مردم از مصرف به رعایت
عضو هیات مدیره اتاق گفتمان آب آذربایجان گفت: اصلی ترین نقش رسانه ها اعتماد سازی بین دولت و مردم و رد و بدل کردن اطلاعات درست بین آن هاست.
حسن زاده افزود: رسانه ها می توانند در فرهنگ سازی و تبیین برنامه ها و سیاست های اجتماعی دستگاه های دولتی و حاکمیتی از جمله در حوزه آب به کمک دولت بیایند و از طرفی مطالبات مردمی را از این دستگاه ها پیگیری کنند.
وی یادآوری کرد: رسانه ها نقش مهمی در تغییر فرهنگ مردم از اسراف گرایی به صرفه جویی آب دارند و می توانند فرهنگ مصرف صحیح را در جامعه ترویج دهند.
مدیر مشارکت های مردمی آب منطقه ای آذربایجان شرقی نیز گفت: اصحاب رسانه به عنوان معماران فرهنگ جامعه نقش بی بدیل و حیاتی در حساس سازی، کاراسازی و پویاسازی جامعه دارند.
پاک نیا افزود: غفلت از نقش رسانه ها برای تعمیم رهیافت های شناخته شده و علمی در جامعه، اطلاع رسانی و پویا سازی جوامع محلی در خصوص آب موجب به نتیجه نرسیدن تلاش های دستگاه های متولی می شود.
وی اظهار کرد: ایجاد احساس نیاز برای تغییر در نگرش باید توسط اصحاب رسانه در جامعه به وجود بیاید و رسانه ها با نقش آفرینی خود مردم را در این مسیر هدایت کنند.
مدیر مشارکت های مردمی آب منطقه ای آذربایجان شرقی یادآوری کرد: اصحاب رسانه به وظیفه ظاهری اداری خود بیشتر پرداخت کرده اند و عاشقانه و عارفانه در خصوص موضوع آب قدم برنداشته اند.
پاک نیا ادامه داد: اصحاب رسانه باید نقش خود را در خصوص دغدغه ملی و عمومی شدن بحران آب در جامعه با تبیین خطرات پیش رو ایفا کنند.
عضو دیگر اتاق گفتمان آب آذربایجان نیز با بیان اینکه در بحث آب ما بدنبال فرهنگ سازی برای مصرف بهینه هستیم، گفت: اگر بپذیریم تغییر رفتار مردم از مصرف به رعایت با فرهنگ سر و کار دارد، فرهنگ و رسانه دو بال بوده و هم زیستند.
علیزاده پروین نقش مردم را در برداشت، کنترل و مصرف بهینه آب بسیار موثرتر از تصدی گری دولت دانست و افزود: با توجه به مطالعات انجام شده در مورد تاریخ آب، تا زمانی که مدیریت آب در دست خود مردم بود، یک تاریخ است و از وقتی که دولت آن را در دست گرفت، تاریخ دیگری است.
وی یادآوری کرد: در دوره فتحعلیشاه مردم سازمانی برای مصرف و انتقال آب داشته و خودشان کنترل می کردند، میراب ها نشانه هایی است که مردم آب را با توجه به داشته هایشان مصرف می کردند.
عضو اتاق گفتمان آب آذربایجان اظهار کرد: در بحث استفاده بهینه آب در کنار رسانه ها باید بحث خانواده و جامعه نیز برجسته شود و در این زمینه بهتر است به میراث اجتماعی و اعتقادات دینی توجه جدی کنیم.
علیزاده پروین توجه به میراث اجتماعی گذشته، مردم شناسی آب و آب از نگاه باورها و اعتقادات را در مصرف بهینه آب انکارناپذیر و ضروری دانست و افزود: در آیات قرآن در مورد مصرف آب هشدارهایی داده شده است و رسانه ها باید همواره از باورهای مردم برای فرهنگ سازی در این زمینه استفاده کنند.
وی با تاکید بر داشتن نقشه راه، تغییر نگرش و آینده پژوهی در مورد مصرف و مدیریت آب ادامه داد: اگر برنامه ای برای عبور از بحران آب نداشته باشیم بهترین رسانه و خبرنگار نیز نمی تواند کاری کند.
کارشناس رسانه و توسعه آذربایجان شرقی نیز با اشاره به نقش رسانه در تغییر عقاید و باورهای مردم، گفت: برنامه گسترش آموزش علم و بهداشت در هند، معضلی بود که به کمک رادیو حل شد و در کشور نیز ما می توان با الگو برداری از این روش به کمک رسانه ها بسیاری از معضلات را حل کرد.
محمدرضا عزیزپور افزود: رسانه ای که اعتماد عمومی از آن سلب شده باشد دیگر از آن نمی توان انتظار تغییر رفتار و جهت دهی به افکار عمومی داشت.
وی با بیان اینکه رسانه ها ارتباط شان با تشکل های صنفی محیط زیست و آب قطع است، اظهار کرد: وقتی حرف از رسانه می زنیم همه ذهن شان به سمت صدا و سیما می رود در حالی که اقبال عموم به سمت رسانه های غیر رسیمی زیاد شده است.
عضو اتاق گفتمان آب آذربایجان نیز گفت: رسانه ها و شبکه های اجتماعی می توانند با فعالیت در بخش آب به ویژه دریاچه ارومیه، منابع آب و چاه های غیرمجاز جامعه را نسبت به بحران آب حساس و با فرهنگ سازی موجبات صرفه جویی در مصرف آب را فراهم کنند.
کبارفرد افزود: رسانه ها همچنین با انتشار مطالب کارشناسان در حوزه آب سطح آگاهی عامه مردم را افزایش داده و از سوء تفاهم هایی که در پی انتشار برخی مطالب غیرکاشناسی در شبکه های اجتماعی در بین مردم بوجود می آید، جلوگیری کنند.

** روابط عمومی دستگاه های متولی حوزه آب باید خوراک رسانه ها را تامین کنند
عضو هیات مدیره اتاق گفتمان آب آذربایجان با بیان اینکه روابط عمومی دستگاه های دولتی و غیردولتی متولی مدیریت آب باید ارتباط دوسویه مردم و دولت را از طریق رسانه ها برقرار کنند، گفت: برخی روابط عمومی ها بجای اینکه اطلاعات درست به مردم و رسانه ها بدهند اطلاعات دلخواه مدیر را انعکاس می دهند.
حسن زاده افزود: این روابط عمومی ها به نوعی رسانه سازی می کنند و رسانه های همسوی خود را تقویت می کنند.
وی با بیان اینکه اصلی ترین نقش رسانه ها انعکاس بازخوردهای منفی یا غلط و روش های مناقشه آمیز در زمان خود برای اصلاح است، گفت: در زمان کنونی کار برخی روابط عمومی ها و رسانه ها پنهان کردن نواقص، اشتباهات و ایرادها است.
عضو هیات مدیره اتاق گفتمان آب آذربایجان یادآوری کرد: همیشه باید به مردم و رسانه ها اطلاعات درست، آگاهانه و به موقع به ویژه در موضوع محیط زیست و آب ارایه شود.
حسن زاده با بیان اینکه پنهان کاری اصلی ترین آسیب برای رسانه ها است، ادامه داد: انتظار دستگاه ها از روابط عمومی ها و رسانه ها نقش آفرینی در حد دماسنجی و افکارسنجی است ولی برخی از آن ها به جای آگاه سازی مردم بدنبال دما سازی و افکار سازی هستند.
وی گفت: روابط عمومی ها بدنبال توجیه مدیریت باشند بلکه به نقش اصلی خود عمل کرده و به جای انتقال حرف مدیر به مردم، خواسته های مردم را به مدیر برسانند.
مدیر مشارکت های مردمی آب منطقه ای آذربایجان شرقی نیز با تاکید بر شناسایی نقاط مشترک در خصوص موضوع آب و تقویت مشترکات گفت: روابط عمومی ها و رسانه ها می توانند در این زمینه نقش آفرینی موثری داشته باشند.
پاک نیا افزود: در زمان کنونی با توجه به وضعیت بحران آب باید وظیفه هر فرد، دستگاه، رسانه و انتظاراتی که از جامعه وجود دارد مشخص شود تا با همدلی و همفکری برای رفع این بحران بسترسازی کرد.
وی با بیان اینکه مردم ایران صاحب فناوری قنات هستند و آن را در زیرزمین ابداع کرده اند، یادآوری کرد: حدود یک هزار سال پیش آبا و اجداد ما قنات قصبه گناباد را با عمق ۳۰۰ متری (مادرچاه) و طول ۶۰ کیلومتری ابداع کرده اند.
مدیر مشارکت های مردمی آب منطقه ای آذربایجان شرقی اظهار کرد: با توجه به اینکه تا سال ۱۳۴۲ شمسی نظام های یاری گری سنتی در جامعه ما حاکم بود و نظام بهره برداری آب و سامانه ها براساس بحران و کمبود آب شکل گرفته بود.
پاک نیا ادامه داد: این نظام ها در دوران گذشته کنار گذاشته شد و با کپی برداری از اروپا به ایجاد تعاونی های مختلف کشت و صنعت و تولید رو آوردند.
وی با بیان اینکه کپی برداری در فرآیند توسعه پایدار روستایی غلط است، افزود: این دانش باید بومی سازی می شد و با رهیافت های شناخته شده آن جامعه تلفیق و پیوندی عاطفی، فرهنگی و اجتماعی برقرار می کرد تا پویا و ماندگار می شد.
مدیر مشارکت های مردمی آب منطقه ای آذربایجان شرقی گفت: رسانه ها باید توجه کنند که تمدن و حیات جامعه ما سرشار از تجربیات ارزشمندی مانند نظام های یاری گری و بنه( ساختارهای بهره برداری آب) است که باید آن ها را به روز، علمی، تقویت و در جامعه جاری کرد.
پاک نیا ادامه داد: در آن زمان دولت و دانشگاه وجود نداشت و مردم از نیاز به این سامانه های بهره برداری آب رسیده بودند.
عضو اتاق گفتمان آب آذربایجان نیز گفت: رسانه ها برای آگاه سازی مردم از بحران آب باید به منابع اطلاعاتی در این زمینه دسترسی داشته باشند و این اطلاعات باید از طریق روابط عمومی سازمان های دولتی و غیردولتی در اختیار آن ها قرار گیرد.
علیزاده پروین افزود: هر اندازه رسانه ها به این اطلاعات دسترسی داشته باشند بهتر می توانند وضعیت موجود را تحلیل و مردم را نسبت به این بحران آگاه کنند.
کارشناس رسانه و توسعه آذربایجان شرقی نیز با تاکید بر ضرورت اعتماد و تعامل گسترده بین روابط عمومی ها با رسانه ها گفت: از آنجایی که روابط عمومی ها پل ارتباط بین مردم و مسئولان هستند و صدای مردم را به گوش مسئولان می رسانند و عملکرد مسئولان را به مردم ارایه می دهند بنابراین بهترین حلقه ارتباطی آن ها با مردم رسانه ها هستند و باید خوراک آن ها نیز از سوی روابط عمومی ها تامین شود.
عزیزپور افزود: با توجه به اینکه در زمان کنونی در مرز هشدار آبی قرار گرفته ایم و لازمه عبور از این بحران آگاهی مردم و مصرف بهینه آب است، بنابراین تحقق این امر بر دوش رسانه ها است تا با اطلاع رسانی و تنویر افکار عمومی مردم را نسبت به این موضوع آگاه کنند و مانع از بروز بحران آب در جامعه شوند.

** انتظارات از رسانه ها برای آگاه سازی جامعه و عبور از بحران آب
عضو اتاق گفتمان آب آذربایجان گفت: انتظار از رسانه ها بیان مطلب به صورت آنلاین و در زمان خود، داشتن جرات و جسارت برای تصمیم گیری در لحظه برای نوشتن مطلب و انتقاد از موضوع و مطالبه گری است.
حسن زاده افزود: در کنار این موارد داشتن اطلاعات تخصصی در خصوص موضوع آب و محیط زیست در رسانه ها مورد انتظار است و باید تقویت شود.
وی راست آزمایی اخبار اعلامی مسئولان را از اصلی ترین وظیفه رسانه ها اعلام و اظهار کرد: رسانه ها باید با فهمیدن خبر غلط آن را بدون ترس منتشر و از توجیه و توصیف خودداری کنند و در مسیر حقیقت نویسی، حقیقت یابی و آگاه سازی جامعه و تبیین راه صحیح به مردم و مسئولان گام بردارند.
مدیر مشارکت های مردمی آب منطقه ای آذربایجان شرقی نیز گفت: اصحاب رسانه باید از خود سووال کنند که آیا در اطلاع رسانی و ارتقای آگاهی بهره برداران و عموم مردم به حد کافی کار کرده اند و از کارشان راضی هستند؟
پاک نیا افزود: برای استفاده حقیقی از ظرفیت های بالقوه مردمی و سرمایه های نامحسوس اجتماعی در موضوع آب، اصحاب رسانه باید تحت چارچوبی با آسیب شناسی وضعیت موجود اقدام به تدوین برنامه یکساله با مشارکت ذینفعان و متولیان حوزه آب برای رسیدن به هدف مشخص کنند.
وی اظهار کرد: تلاش اصحاب رسانه قابل تامل و رو به بهبود است ولی رضایتبخش نیست و رسانه ها باید در جهت ایجاد شرایط لازم برای واگذاری امور بهره برداری و حفاظت از منابع و مصارف آب به جوامع محلی و تشکل های مردمی بیشتر نقش آفرینی کنند.
پاک نیا افزود: رسانه ها باید در نرخ گذاری منابع آب و شناساندن ارزش ذاتی آن در جامعه، تبیین استفاده صحیح مصرف و جلوگیری از مصرف های بی رویه و غیراصولی آب قدم های اساسی بردارند و مردم را به این موارد حساس کنند.
عضو دیگر اتاق گفتمان آب آذربایجان با بیان اینکه با توجه به بحران آب رسانه چه کار باید بکند و چه توقعی می توان ار رسانه داشت، گفت: معتقدم رسانه در زمان کنونی آئینه جامعه نیست و ما باید به پارامترهای بیشتری توجه کنیم.
علیزاده پروین با بیان اینکه اکنون وقتی از توجه به مساله آب صحبت می شود، رسانه ها تنها نیستند، گفت: ما نباید در نقش رسانه ها افراط کنیم؛ تحلیل موقعیت رسانه ها در ساختار فرهنگی امروز نشان می دهد که ما باید یک سهم مشخصی را برای رسانه در نظر داشته باشیم.
وی یادآوری کرد: نباید انتظار داشت که رسانه ها همه مشکلات را حل کنند و باید انتظار از رسانه را تعدیل کرد.
کارشناس رسانه و توسعه آذربایجان شرقی نبود خبرنگار حرفه ای و متخصص را معضلی در رسانه های کشور و استان دانست و گفت: باید خبرنگاران حرفه ای در رسانه ها باشند که در مورد آب، تعداد سدها و محیط زیست دارای معلومات و صاحب نظر باشند.
عزیزپور با بیان اینکه معضل آب در رسانه های کشور در سال های اخیر چندان بازتابی نداشته است، افزود: به جز خبر احیای دریاچه ارومیه در سال های اخیر، خیلی کم دیده شده است که خبر اول رسانه ها در مورد آب و بحران آن باشد.
وی با تاکید بر ایجاد زبان مشترک بین رسانه ها و نهادهای صنفی در خصوص مدیریت منابع آبی اظهار کرد: همه رسانه ها باید به موضوع آب بپردازند در حالی که رسانه ها فقط دیدگاه های مسئولان را در حالت مثبت انعکاس می دهند.
عزیزپور ادامه داد: جای نقد سه دهه سد سازی در کشور و تحلیل این موضوع در رسانه های ما خالی است.
عضو دیگر اتاق گفتمان آب آذربایجان گفت: نبود خبرنگاران حرفه ای و متخصص در حوزه آب در رسانه ها از نقاط ضعف آن ها در این حوزه بوده بنابراین رسانه ها به خوبی نمی توانند مسائل مرتبط در این موضوع را به خوبی تحلیل کنند.
کبارفرد با اشاره به وجود خبرنگاران حرفه ای در بخش ورزش کشور و تحلیل کارشناسی موضوعات این بخش از سوی برنامه های مختلف مانند برنامه ۹۰ افزود: با تربیت خبرنگاران متخصص و حرفه ای در بخش آب نیز می توان موضوعات این بخش را به سمتی هدایت کرد که بازخوردهای مناسب و بهتری را از جامعه مشاهده کرد.