چهارشنبه, ۱۵ مرداد ۱۴۰۴ / ۲۲:۱۹:۲۸
سینمای ایران آثار بسیار کمی از شخصیت و زندگی ستارخان سردار ملی را تولید کرده که این دلایل بسیاری همچون هزینه های مالی، عدم رغبت مردم به تماشای فیلم های تاریخی و…دارد.
به گزارش آذر صبح، امروز چهاردهم مرداد ماه سالروز صدور فرمان مشروطه است، اما با این که ۱۱۲ سال از ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی می گذرد؛ ایرانیان کم و بیش از زندگی اسطوره های مشروطه اطلاعاتی کسب کرده‌اند.
سینمای ایران نیز فیلم هایی در رابطه با زندگی ستارخان تولید کرده تا پیروزی شکوهمند این سردار را به عامه مردم نشان دهد، برخی از آثار تولیدی این چهره ی معروف همچون فیلم سینمایی ستارخان که دربارهٔ جنبش مشروطه و به کارگردانی علی حاتمی در سال ۱۳۵۱ ساخته شده، فیلم سینمایی از مشروطیت تا سپنتا از محمد تهامی‌نژاد پژوهشگر در تاریخ، منتقد و مستندساز معاصر ایرانی تولید شده، یک فیلم مستند نیز با نام عیار مشروطه که یک واگویی از زایش تا درگذشت ستارخان است از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در سال ۱۳۹۱ نیز ساخته، و مجموعه تلویزیونی ایراندخت که در سال ۱۳۹۷ به کارگردانى محمدرضا وزری در ٣٠ قسمت تولید شد و در بهمن ۱۳۹۶ ، ١٠ قسمت آن از شبکهٔ یک سیما پخش شد، به شمار می رود.
فیلم سینمایی ستارخان نخستین فیلم مربوط به اسطوره ی افسانه ایرانی
ستارخان پس از شکست تجاری دو فیلم “قلندر” و “خواستگار” در سال ۱۳۵۱ ، نخستین پرداخت علی حاتمی به ژانر مورد علاقه اش یعنی فیلم تاریخی به شمار می آید، روایتی رئال از قسمت برجسته تاریخ معاصر که همواره در محافل سیاسی ، محل بحث و جدل های بسیار بوده است و شاید که حاتمی خواست ، علائق و دغدغه های خودش از تاریخ را با آن دیدگاههای اغلب دگم و تک بعدی به چالش بیندازد.
تولید این فیلم در اواسط تابستان ۵۱ در تهران شروع شده و برای صحنه های نبرد فیلم بین مشروطه خواهان و قوای دولتی ، جلوه های ویژه سنگینی پیش بینی شد که برای اولین بار در تاریخ سینمای ایران انجام می گرفت از همین رو تصمیم گرفته شد ، آنتونیو کوریدوری به عنوان یکی از متخصصان برجسته از ایتالیا دعوت شود.
پس از اتمام صحنه های تهران ، گروه برای ادامه فیلمبرداری به تبریز عزیمت کرد ، ارتش در تهیه و در اختیار قراردادن سیاهی لشگر و حتی تهیه آذوقه ، کمک شایانی به روند تولید فیلم نمود که نفوذ تهیه کننده در نهادهای کلیدی برای فراهم کردن کمک های فوق نقش موثری داشت.
علی حاتمی پس از ستارخان، بار دیگر در فیلم کمال‌الملک (۱۳۶۳) به جنبش مشروطه می‌پردازد و می‌کوشد که از مجرای زندگی این نقاش ایرانی، گوشه‌هایی از رویدادهای مربوط به این خیزش را به تصویر بکشد اما مشروطه و کمال‌الملک در روایت حاتمی نه فقط در جزئیات، که در گوهرهٔ تاریخی‌اش نیز تا حدود زیادی جعل می‌شوند.
درفیلم ایراندخت زندگینامه شخصیت بزرگی همچون ستارخان مطرح نیست
رویکرد این سریال پرداخت به زندگی ستارخان نبوده است، بیشتر به فضایی که در چهار سال آخر عمر خودشان داشتنه ورود کرده اند، سریال ستارخان تنها یک برشی از سریال ایراندخت بود که در دوران مشروطیت روایت می‌شد، عملا تاریخ انقلاب مشروطیت ساخته نشده ، ۸۰ درصد این سریال یک قصه کاملا تخیلی دارد و ۲۰ درصد آن هم به زندگی چهار سال آخر عمر ستارخان می پردازد.
از مشروطیت تا سپنتا
سینمای ایران از “مشروطیت تا سپنتا” فیلم مستندی است از محمد تهامی‌نژاد پژوهشگر در تاریخ، منتقد و مستندساز معاصر ایرانی تولید شده است، این فیلم بازگوکنندهٔ ورود «فیلم» به ایران و شکل‌گیری «سینما» از دورهٔ مشروطیت تا فیلمسازی عبدالحسین سپنتا در هندوستان است.
این فیلم نخستین کوشش در ثبت چهره‌های تاریخ سینمای ایران به شمار می‌رود. این کار با جمع‌آوری و معرفی فیلم‌هایی همراه شد که سال‌ها از دسترس خارج بودند، در فیلم «سینمای ایران؛ از مشروطیت تا سپنتا»، تهامی‌نژاد کوشیده است مجموعه‌ای از شیوه‌های سینمای مستند محض را تجربه کند، از بازسازی واقعیت تا سینمای مستقیم. از این رو این فیلم را یک اثر تجربی می‌داند.
کمبود آثار تولیدی در سینمای ایران اززندگی ستارخان
سینمای ایران به چند علت نتوانسته است به انقلاب مشروطه و اصولا رویدادهای تاریخی، آن‌چنان که باید توجه نشان دهد نخست به این علت که فیلم‌های تاریخی هزینهٔ زیادی می‌طلبد و بازار داخلی پاسخگوی مخارج چنین فیلم‌هایی نیست، دوم به این سبب که مردم رغبت چندانی به دیدن فیلم‌های تاریخی نشان نمی‌دهند و حتی مجموعه‌های تاریخی سیما نیز که با هزینهٔ گزاف تولید می‌شوند، مخاطب چندانی پیدا نمی‌کنند.
سوم به این خاطر که میزان سخت گیری بیشتری در زمینهٔ فیلم‌های تاریخی اعمال می‌کنند و طرح چنین مضامینی را صرفا با تفسیر رسمی مجاز می‌شمارند، بنابراین فیلمسازان مستقل و مولف، که صاحب رای و اندیشه‌اند، کمتر به این قلمرو نزدیک می‌شوند.
دلیل بازتاب انقلاب مشروطه در سینمای ایران تقریبا نزدیک به هیچ است و فقط فیلمساز فقید علی حاتمی، جسارت آن را پیدا کرده است که در فیلم‌های ستارخان (۱۳۵۱) و کمال‌الملک (۱۳۶۳) تا حدودی به این مساله بپردازد.
در فیلم نخست، در حاشیهٔ رویدادهای انقلاب مشروطه، به زندگی ستارخان و باقرخان و علی موسیو و حیدر عمواوغلی و پاره‌ای دیگر از نقش‌آفرینان این نهضت توجه نشان داده است، این اشخاص در قرائت بسیاری از مورخان به مثابهٔ قهرمان‌های ملی مورد ستایش قرار گرفته‌اند.
گفته می شود با وجود چنین آثاری، انقلاب مشروطه در سینمای ایران، به دلیل فقر امکانات و ممیزی بازدارنده و نگاه یکسویهٔ فیلمسازان، همچنان داستانی ناگفته باقی مانده است.
گردآورنده: سمیه گل محمدی
