جمعه, ۱۵ تیر ۱۴۰۳ / ۱۳:۴۸:۲۲
در افغانستان، فلج اطفال هنوز ریشه‌کن نشده است چون خیلی‌ها هستند که می‌گویند «واکسن فلج اطفال توطئه‌ای برای عقیم‌کردن بچه‌هاست». همین طور سال‌هاست که مروجان بهداشت تلاش می‌کنند در کشورهای جنوب صحرای افریقا استفاده از کاندوم را برای جلوگیری از انتقال ایدز جا بیندازند اما هنوز موفقیتشان در برابر پیشروی ایدز چشم‌گیر نیست چون کسانی هستند که استفاده از کاندوم را توطئه‌ای برای جلوگیری از بچه‌دار شدن در افریقا می‌دانند و معتقدند دولت‌های متخاصم می‌خواهند از این راه بر منابع این کشورها مسلط شوند.
به گزارش آذر صبح، ایسنا نوشت: نمونه‌هایی از این نوع برخورد با سیاست‌های بهداشتی نه کم است نه محدود به کشورهای جهان سوم؛ حتی دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا هم در طول رقابت‌های انتخاباتی علیه واکسیناسیون بچه‌ها سخنرانی کرده است. حدود ۲۰ سال از شکل‌گیری جنبش علیه واکسن سه‌گانه می‌گذرد؛ جنبشی که از پدر و مادرها می‌خواهد از تزریق واکسن سه‌گانه به بچه‌ها خودداری کنند و آن را عامل بروز اوتیسم معرفی می‌کند؛ در نتیجه، در سال‌های گذشته برخی بیماری‌های ریشه‌کن‌شده از جمله سرخک در اروپا و آمریکا دوباره دیده شده است.
در چنین شرایطی تلاش برای اضافه کردن یک واکسن تازه به برنامه واکسیناسیون اجباری هر کشوری، کمی سخت‌تر به نظر می‌رسد، حتی اگر آن واکسن، راهی برای پیشگری از سرطان باشد.
نمونه‌اش واکسن ویروس HPV ، خلاصه‌شده عنوان «ویروس پاپیلومای انسانی» دارویی که حدود ده سال پیش کشف شده و از آن به عنوان راه پیشگیری از بسیاری از سرطان‌ها از جمله سرطان دهانه رحم، سرطان رحم، سرطان مقعد و برخی از انواع سرطان‌های سر و گردن یاد می‌شود. واکسن‌های موجود، بدن را حداقل علیه دو نوع و حداکثر علیه ۹ نوع از این ویروس مقاوم می‌کند و مقاومتی که ایجاد می‌کنند برای پنج تا ده سال باقی می‌ماند. تخمین زده می‌شود که با تزریق این واکسن می‌توان جلوی ۷۰ درصد موارد ابتلا به سرطان رحم، ۶۰ درصد موارد ابتلا به سرطان‌های واژن، ۸۰ درصد سرطان‌های مقعد و ۴۰ درصد سرطان‌های سر و گردن را گرفت.
سازمان بهداشت جهانی تزریق این واکسن را به عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون اجباری در همه کشورها توصیه می‌کند. علاوه بر این، افزایش شمار افرادی که واکسن را دریافت می‌کنند، «واکسیناسیون سخت» ایجاد می‌کند، یعنی با کاهش شمار افرادی که امکان ابتلا به بیماری را دارند، از احتمال شایع شدن آن در افرادی که واکسن نزده‌اند هم کاسته می‌شود.
واکسن HPV در حال حاضر در ۷۱ کشور دنیا در دسترس است و در بسیاری از کشورها از جمله استرالیا، کانادا، چین، کلمبیا، سر تا سر اروپا، قریب به اتفاق ایالت‌های آمریکا، ژاپن، کنیا، لاگوس، مکزیکو، نیوزلند، پاناما، آفریقای جنوبی، ترنیداد و توباگو، کره جنوبی و سرتاسر بریتانیا جزء برنامه معمول واکسیناسیون کودکان و البته مهاجران است. در ایران هم سال‌هاست که در داروخانه ها در دسترس است و به کسانی که فعالیت جنسی قابل ملاحظه‌ای دارند توصیه می‌شود. قیمتش به دلیل وارداتی بودن هنوز گران است، تحت پوشش بیمه نیست و تزریقش آن طور که لازم است جا نیفته.
در چنین شرایطی امسال، وزارت بهداشت، به کمک یک موسسه مردم‌نهاد تصمیم گرفت تلاشی برای وارد کردن این واکسن به برنامه واکسیناسیون عمومی را آغاز کند. مشکل وزارت بهداشت این است که قیمت فرمول واکسن بیش از ۱۲۰ میلیارد تومان است؛ هزینه‌ای که در حال حاضر پرداخت آن برای وزارت بهداشت و انستیتو پاستور امکان‌پذیر نیست. با این وجود وزارت بهداشت امیدوار بود مقداری از مبلغ لازم برای شروع کار را جمع کند. کمپین #عزم_ملی_برای_تولید_واکسنHPV در ادامه انعقاد یک تفاهم‌نامه بین وزارت بهداشت، انستیتو پاستور و یک موسسه مردم‌نهاد، فعالیت خود را آغاز کرد تا به جمع‌آوری این پول کمک کند اما برنامه آن طور که پیش‌بینی شده بود پیش نرفت.
جنجال بر سر کمپین زمانی آغاز شد که چهره اصلی آن یعنی یاسمن اشکی در برنامه «ماه عسل» حاضر شد تا در مورد کمپین و جذب مشارکت مردمی برای تولید واکسنی که می‌تواند ایران را به قطب تولید این دارو در خاورمیانه تبدیل کند، توضیح دهد. اشکی در این برنامه در مورد انگیزه راه‌اندازی کمپینی برای تولید واکسن HPV، از دوران نوجوانی خود و درگیری‌اش با نوعی بیماری عفونی خونی صحبت کرد و گفت که می‌توانیم شاهد روزی باشیم که یک بیماری صعب‌العلاج دیگر مانند «فلج اطفال» در کشورمان ریشه‌کن شود و از مردم خواست که با کمک به وزارت بهداشت راه را برای خرید فرمول واکسن فراهم کنند.
مخالفان در مقابل، اشکی را «دروغگو»، «بهایی»، «عامل دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکایی» و «عامل بیوتروریسم» معرفی کردند. این ادعاها در حالی مطرح شده است که حتی وزیر بهداشت هم از کمپین ملی برای تولید واکسنHPV حمایت کرده است و اگر قرار باشد آن را بپذیریم باید این را هم بپذیریم که دولت و دستگاه‌های اطلاعاتی همه در برابر نفوذ یک نفر «عامل اسرائیل» تا سطح وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نفوذ کرده‌اند. البته قطعا اعضای کمپین راه و وزیر بهداشت حق خودشان برای شکایت از چنین ادعایی را محفوظ می‌دانند!
دکتر ایازی معاون اجتماعی وزارت بهداشت، همان وقت در این مورد به سایت وزارت بهداشت گفت: «بیشتر کمک‌های خیران که به وزارت بهداشت اهدا می‌شود برای ساخت بیمارستان و همراه‌سرا یا هزینه‌های درمانی دیگر است. اینکه گروهی به صورت داوطلبانه بخواهند به ساخت واکسن کمک کنند بسیار خوب است و ما از این اقدام استقبال کردیم و با این گروه تفاهم‌نامه‌ای امضا کردیم تا ۵۰ درصد هزینه واکسن را ما به عنوان سیستم دولتی بیاوریم و ۵۰ درصد باقی را هم با جذب کمک‌های مردمی فراهم کنیم تا کسانی که در معرض ابتلا به این بیماری‌ها هستند از خطر حفاظت شوند.»
رئیس انستیتو پاستور ایران هم در این مورد گفته بود: «خوشبحتانه سرطان‌های ناشی از ویروس HPV جزء معدود سرطان‌های قابل پیشگیری هستند و اگر زمینه‌ها و هزینه‌های مورد نیاز برای خرید فرمول این واکسن آنها فراهم شود ایران می‌تواند اولین کشور منطقه باشد که در تولید این واکسن به خودکفایی می‌رسد و امکان بروز بحران برای تهیه واکسن در سایه اعمال تحریم‌ها از بین می‌رود.»
یاسمن اشکی، مدیر کمپین #عزم_ملی_برای_تولید_واکسنHPV هم همان وقت در مورد تلاش گروهش برای همکاری با وزارت بهداشت در جهت خودکفایی در تولید این واکسن گفته بود: «ما منتظر معجزه نیستیم اما فکر می‌کنیم زمان آن رسیده است که خودمان برای افزایش استانداردهای بهداشتی جامعه کاری کنیم. اگر سازمان بهداشت جهانی به این نتیجه رسیده که واکسن HPV باید جزء برنامه اجباری واکسن در کشورها باشد، همان طور که با عزم ملی فلج اطفال را ریشه‌کن کردیم، می‌توانیم با عزم ملی، گامی در راه مبارزه با سرطان برداریم.»
از نظر مخالفان اما همه چیز به این راحتی نبود. در همان روزهای اول کمپین، برخی کاربران در شبکه‌های مجازی با طرح نگرانی در مورد واکسن HPV برنامه تولید این دارو را غیرضروری و حتی تلاشی برای یک حمله بیوتروریستی علیه ملت ایران معرفی کردند. به نظر مخالفان، کمپین وزارت بهداشت «بازی برای کلاهبرداری از مردم» بود. یکی از سرسخت‌ترین رسانه‌هایی که در روزهای بعد از پخش برنامه ماه عسل، علیه خود « یاسمن اشکی»، «احسان علیخانی»، «ماه عسل»، و «واکسن HPV» موضع گرفت، یک سایت خبری بود. این سایت در یکی از اولین گزارش‌هایش علیه برنامه ماه عسل در ۱۳ خردادماه نوشت که چون یاسمن اشکی پیش از برنامه ماه عسل در جایی در مورد بیماری که از نظر نویسنده گزارش «مشکوک» است صحبت نکرده، بنا بر این دروغ می‌گوید و در ادامه گزارش آورد: «او (یاسمن اشکی) همه این داستان‌های احساسی و غیرقابل اثبات را می‌گوید تا همه را به ضرورت واکسینه کردن علیه این بیماری و تزریق واکسنHPV به همه دختران نوجوان ۹ تا ۱۱ سال و همچنین جمع‌آوری کمک مالی برای پروژه تولید واکسن در داخل کشور، قانع سازد.»
نویسنده گزارش با «داستان» دانستن مساله بیماری مهمان برنامه علیخانی سعی کرد تلاش برای تولید داخلی یک «واکسن» که به دلیل گران بودن هنوز در صدر اولویت‌های وزارت بهداشت نیست را زیر سوال ببرد. این سایت با اینکه علیه برنامه که «عزم ملی برای تولید واکسن HPV» خوانده می‌شود، موضعی بسیار تند گرفته و در روزهای کمپین چندین مطلب در مورد واکسن، موسسه بانی کمپین، وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو و همه کسانی که ممکن است روزی اسمHPV را به زبان آورده باشند نوشت، تنها منتقد تلاش برای اضافه‌شدن این واکسن به برنامه واکسیناسیون عمومی کشور نبود.
دکتر علی واشقانی رئیس اداره بیولوژیک سازمان غذا و دارو نیز یکی از معدود افراد مرتبط با وزارت بهداشت است که در همان روزها علیه کمپین تولید واکسن HPV موضع‌گیری کرد. واشقانی در این مورد به ایسنا گفت: «تزریق واکسن HPV جزء «توصیه‌های» سازمان جهانی بهداشت است اما این واکسن در مقایسه با واکسن‌هایی که لازم است به برنامه واکسیناسیون کشوری وارد شوند، اولویت کمتری دارد. هزینه زیاد این واکسن و منابع محدود تامین آن، ورودش به طرح واکسیناسیون کشور را مشکل کرده است. اگر واکسنی را وارد طرح واکسیناسیون کشوری کنیم، وزارت بهداشت باید آن را به صورت مستمر تامین کند بنابراین هم از جنبه منابع مالی باید تمهیدات لازم را اندیشیده باشیم و هم منبع تامین واکسن باید به‌گونه‌ای باشد که بتوانیم به اندازه کافی آن را در دسترس داشته باشیم.»
منتقدان فهرست بلند بالایی علیه ورود واکسن HPV به برنامه واکسیناسیون سراسری کشور داشتند. عمده آنها را می‌شد در بخش «نظرات» همان سایت خبری دید. عده‌ای مدعی شدند این واکسن باعث عقیم‌شدن زنان می‌شود، عده دیگری گفتند این واکسن خطرناک و کشنده است، دست داشتن مافیای دارو در اطلاع‌رسانی در مورد وجود این دارو در کشور، یکی دیگر از تئوری‌های مخالفان است، بعضی گفتند این واکسن برنامه‌ای برای ترور بیولوژیک در کشور است، گروه دیگر آن را دنباله سند ۲۰۳۰ و تلاشی برای رواج بی بند و باری و سست کردن بنیان خانواده است. عده بیشتری هم علاوه بر حمله به وزارت بهداشت، موسسه پایش سلامت راه و یاسمن اشکی را سیبل کردند و گفتند توطئه جدیدی برای نفوذ به کشور آغاز شده که توسط آمریکا و با اهداف ضد نظام هدایت می‌شود.
اگر در مورد واکسن سه‌گانه و تاثیر آن بر بروز اوتیسم در کودکان، تنها «یک» مقاله غیرعلمی وجود دارد، در مورد ادعای اخیر علیه واکسن HPV حتی همین یک مقاله هم وجود ندارد. تحقیقات بسیاری در مورد عوارض جانبی این واکسن انجام شده که همه ثابت کرده‌اند واکسن‌های ویروس HPV آسیب‌زا نیستند.
دکتر مسعود مردانی، عضو کمیته کشوری تحقیقات ایدز در این مورد می‌گوید: «بیش از صد گونه مختلف از ویروسHPV شناسایی شده که برخی از آنها می‌تواند بسیار خطرناک باشد. زگیل‌هایی که در نتیجه این ویروس ایجاد می‌شود، می‌تواند عامل بروز سرطان رحم باشد که ممکن است به سایر دستگاه‌های بدن هم سرایت کند و حتی کشنده باشد. متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد افزایش تعداد مبتلایان به این ویروس هستیم، بنابراین برای حرکت به سمت جامعه سلامت بهتر است دولت واکسنHPV را مانند واکسن هپاتیت بی به صورت اجباری و رایگان برای همه تزریق کند یا حداقل این واکسن را تحت پوشش بیمه قرار دهد تا قیمت آن کم شود و تزریق آن برای همه مردم ممکن باشد.»
دکتر مینو محرز – رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران – هم با تاکید بر اینکه واکسن ویروسHPV کاملا امن است، می‌گوید: «تزریق و مصرف این واکسن در تمام دنیا توصیه می‌شود و از دید یک متخصص عفونی ضرورت تزریق آن ثابت شده است چراکه این بیماری درمان قاطعی ندارد .بهتر است مردان تا سن ٢۶ الی ٢٧ سالگی و زنان تا سن ٣۵ الی ۴٠ سالگی این واکسن را دریافت کنند. البته تزریق واکسن HPV به سن ازدواج یا آغاز فعالیت جنسی در افراد بستگی دارد و در برخی کشورها تزریقش از سن ١٢ سالگی در دختران آغاز می‌شود.»
به غیر از کسانی که می‌گویند واکسن HPV باعث عقیم‌شدن زنان می‌شود و باید از تزریق آن خودداری کرد، منتقدان وزارت بهداشت هم از کمپین تولید داخلی واکسن HPV استقبال نکردند و می‌گفتند مسلم است وزارت بهداشت نمی‌تواند پول لازم برای تولید این واکسن را جمع‌آوری کند اما با این کمپین اطلاع‌رسانی در مورد لزوم تزریق این واکسن را افزایش می‌دهد و سود افزایش درخواست برای تزریق این واکسن وارداتی به جیب مافیای واردات دارو می‌رود. از نظر این منتقدان، وزارت بهداشت اگر خودش سردسته آنها نباشد اقلا در سودشان شریک است. در واکنش به این انتقادها، وزارت بهداشت صراحت به خرج داده و وزیر بهداشت با تاکید بر اینکه واردات این واکسن در حال حاضر بسیار محدود و صد در صد دولتی است تاکید کرد که در صورت عدم تولید این واکسن در داخل کشور، وارد کردن آن به برنامه واکسیناسیون عمومی کشور در دستور کار نخواهد بود و واردات آن دولتی و در سطح محدود فعلی باقی خواهد ماند: «طبق دستور آقای رئیس‌جمهور ما همه واکسن‌ها را باید خودمان تولید کنیم و حتما فناوری و امکان تولید این واکسن هم در کشورمان وجود دارد. درباره واکسن HPV تا زمانی که آن را در کشور تولید نکنیم، وارد برنامه ایمن‌سازی کشور نخواهیم کرد. در عین حال توصیه می‌کنم که به حاشیه‌ها هم توجهی نداشته باشید.»
بعد از اینکه وزیر بهداشت به صراحت اعلام کرد تا زمان تولید داخلی واکسن HPV واردات آن مانند گذشته به صورت محدود در اختیار سیستم دولتی و پخش آن از طریق داروخانه‌های هلال احمر خواهد بود، گروهی از شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی هم پا پیش گذاشتند و از برنامه‌هایشان برای تولید واکسن ویروس HPV در کشور خبر دادند. معاون تحقیقات وزیر بهداشت گفت: «محققان دو شرکت دانش‌بنیان ایرانی، به پیشرفت ۹۰ و ۷۰ درصدی در تولید واکسن HPVرسیده‌اند و نخستین واکسن بومی این بیماری به زودی وارد بازار خواهد شد، منتها به شرط دریافت مجوز» که معنی آن لزوم انجام آزمایش‌های انسانی پیش از عرضه به بازار است. او البته توضیح نداد که وقتی واکسنی از پیش وجود دارد که فاز آزمون و خطا را پشت سر گذاشته و می‌شود با خرید فرمولش، خط تولید آن را در داخل کشور ایجاد کرد و از ریسک آزمایش انسانی خودداری کرد، چرا باید این ریسک را به جان خرید؟
ماه‌ها از تعطیل شدن کمپین عزم ملی برای تولید داخلی واکسن ویروس HPV می‌گذرد. بعد از فشارهای بی‌امان برخی سایت‌ها و همراهی یکی دو خبرگزاری با آنها، دادستانی اعلام کرد موضوع تلاش برای تولید داخلی این واکسن را بررسی می‌کند تا اگر اشکالی در روند آن وجود دارد، جلوی کار را بگیرد. هنوز نه خبری از نتیجه بررسی‌های دادستانی منتشر شده است و نه شرکت‌هایی که اعلام کرده بودند در ساخت مشابه داخلی واکسن HPV به پیشرفت ۹۰ درصدی رسیده‌اند گزارشی از وضعیت کالایشان منتشر کرده‌اند.
هنوز زنان و مردان زیادی هستند که بدون اطلاع از جدی بودن خطر زگیل‌های تناسلی، بیماری را به یکدیگر منتقل می‌کنند و باعث خسارت‌های جبران‌ناپذیر به سلامت عمومی جامعه می‌شوند.
ایسنا – فاطمه کریمخان
