دوشنبه, ۱۳ مرداد ۱۴۰۴ / ۱۲:۱۴:۲۱
سردرگمی انسان عصر حاضر به دلیل باور یا عدم باور به نیرویی خالق و هدایتگر است، در «مهمان ناخوانده» بحث باور به خدا مطرح می‌شود و این موضوع نمودی فلسفی قوی دارد، همین باعث گرایش کارگردان و مخاطب به اثر است.
به گزارش آذر صبح/ بهنام عبداللهی: «علی پوریان» یکی از کارگردانان مطرح و صاحب‌نام تئاتر تبریز است ۲۵سال از عمرش را به فعالیت در این حوزه سپری کرده است. او که به گفته خود از سال ۷۱ فعالیت تئاتری‌اش را شروع کرده و در این مدت در کسوت کارگردان، نمایش‌نامه‌نویس و بازیگر ظاهر شده، بالغ بر ۱۵ اثر را کارگردانی و در ۳۵ اثر به ایفای نقش پرداخته است،
علی پوریان فارغ‌التحصیل رشته تئاتر در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد است و تاکنون ۱۵ نمایش کارگردانی کرده و در ۳۵ نمایش به عنوان بازیگر به ایفای نقش پرداخته است.
به مناسبت اجرای نمایش «مهمان ناخوانده» نوشته اریک امانوئل اشمیت، جدیدترین اثر این هنرمند با سابقه و صاحب نام تبریزی که در مجتمع فرهنگی و هنری ۲۹بهمن (موسسه سینمایی الف) به صحنه می‌رود.
با وجود مشغله فراوان به دلیل اجرای دو سئانس نمایش در یک روز و استقبال بالای مخاطبان، مهمان ناخوانده‌ی علی پوریان شدیم، با صبوری میزبان ما شد و با او گفتگویی مفصل در حوزه تئاتر داشتیم.
تم نمایش‌هایتان چیست؟ آیا سعی کرده‌اید در همه کارهایتان تم خاصی را رعایت کنید؟
از روی علاقه فراوانم به موضوعات اجتماعی می‌توان گفت پس‌زمینه جامعه شناختی در بیشتر آثارم وجود دارد. دوست دارم کارهایی را به روی صحنه ببرم که به جامعه خودمان هم ربط داشته باشد، حتی وقتی متن خارجی انتخاب می‌کنم، سعی دارم متن‌های جهان‌شمولی انتخاب کنم که برای همه افراد جذابیت داشته و مفید باشد.
برخی اوقات بحث اقتصادی مطرح می‌شود، گاهی بحث‌های روانشناختی و ارتباطات میان انسان‌ها و تنش‌های میان آن‌ها که احیانا به بحران تبدیل می‌شود، پرداخت کرده‌ام.
*اما فلسفه هم هست، آن هم پررنگ تر!
فلسفه هم در کارهایم حضور داشته است؛ به‌ویژه وقتی متن‌های «اشمیت» را به روی صحنه برده‌ام، چون نگاه اشمیت به دنیا نگاهی فلسفی است، چه نمایش «مهمان‌سرای دودنیا» و چه همین «مهمان ناخوانده» عمدتا فلسفی هستند.
در «مهمان ناخوانده» بحث باور به خدا مطرح می‌شود که چه نقشی در زندگی بشر دارد و این موضوع یک نمود فلسفی قوی دارد. شاید همین باعث شد به این متن گرایش پیدا کنم.
*چه زمانی و چگونه تصمیم گرفتید متن اشمیت را کار کنید؟
آقای پژوهان –تهیه‌کننده اثر- به من این متن را پیشنهاد کردند. به یک نقطه مشترک رسیدیم و کار را شروع کردیم. از روز اول در انتخاب بازیگران هم همکاری داشتیم. خوشخبتانه گزینه‌های اول‌مان برای بازیگری جواب مثبت دادند و تمرین‌ها را که حدود دوماه طول کشید شروع کردیم و تاکنون مورد اقبال مخاطبان قرار گرفته، چون لازمه تماشای این اثر به دلیل دیالوگ محور بودن تمرکز فراوان است، امروز دوسانسه اجرا می‌کنیم تا احیانا مخاطبی بخاطر کمبود فضا اذیت نشود.
*آن‌هم دیالوگ‌های سنگین. به‌نظرتان برای یک مخاطب عام چه میزان از متن قابل هضم و درک است؟
خوشبختانه ویژگی عمده اشمیت این است که به مخاطب عام توجه زیادی می‌کند. او موضوعات فلسفی را در قالب یک قصه جذاب طرح می‌کند تا مخاطب را درگیر کند. اولویت اول برای اشمیت درام و نمایش و قصه جذاب است سپس مباحث روانشناختی و فلسفی.
تاکنون از مخاطبان عام که متخصصان این حوزه نیستند بازخورد خوب و مثبتی گرفته‌ایم که نشان می‌دهد آن‌ها توانسته‌اند با متن ارتباط برقرار کنند.
*کمی بیشتر درباره ویژگی‌های آثار اشمیت توضیح بدهید.
او در بیشتر نمایشنامه‌هایش به مسائل کلی زندگی بشر می‌پردازد اما در هر نمایش قالب خاص داستانی انتخاب می‌کند. او یک شخصیت واقعی –مثل فروید در نمایش مهمان ناخوانده- را در نظر می‌گیرد و آن را در یک بستر داستانی مورد محک قرار می‌دهد. کمی از تاریخ گرته‌برداری می‌کند ولی عمدتا موضوع و شخصیت را از تخیل خود می‌گذارند.
مثلا در نمایش مهمان ناخوانده، الزاما تمامی این اتفاقات برای فروید نیفتاده است و فقط ترک «وین» از زندگی فروید است و بقیه مطالب ساخته و پرداخته ذهن نویسنده است.
*به نظرتان طرح کردن موضوع باور به خدا در جامعه امروزی ما چقدر جا دارد؟
من فکر می‌کنم سردرگمی انسان عصر حاضر به دلیل همین باور یا عدم باور به نیرویی است که ما را به وجود آورده و هدایت می‌کند. آیا عقل بشر توانسته به تمام مشکلات زندگی انسان پاسخگو باشد؟ این مباحث در تمام جوامعی که به سوی مدرنیزم حرکت می‌کنند می‌تواند مطرح شود و جامعه ما درحال گذار به مدرنیته است، پس جا داشت این موضوع را مطرح کنیم.
*آقای پوریان، نظر شما درمورد کار جشنواره‌ای چیست؟ مشخصا منظورم نمایش‌هایی است که برای حضور در یک جشنواره خاص آماده می‌شوند.
متاسفانه تئاتر ایران جشنواره‌زده شده و جشواره به‌قدری زیاد است که گریبان‌گیر تمام تئاتری‌ها شده است. بخشی از این موضوع برمی‌گردد به اینکه جشنواره‌های تئاتر امتیازات مالی در نظر می‌گیرند و تئاتری‌ها به سمت آن گرایش پیدا می‌کنند؛ حتی من خودم.
اگر در درازمدت بررسی کنیم، جشنواره‌هایی که ارگان‌های خاص برگزار می‌کنند هم خوب است و هم بد. خوب از این جهت که حداقل ارگان‌ها پی برده‌اند برای رسیدن به اهداف خود باید از زبان هنر بهره بگیرند. اما بد است بخاطر اینکه تئاتر را به سمت جشنواره‌ای شدن می‌کشاند و آن را تضعیف می‌کند. البته در تبریز همیشه اجرای عمومی هم داریم.
به‌هرحال اعتقاد من این است که تئاتر در وهله اول برای تماشاگر است و باید با عموم مردم ارتباط برقرار کند. از برگزاری یک‌سری جشنواره‌ها ناگزیریم تا به سطح هنرمندان‌مان پی ببریم اما کار کردن صرفا برای جشنواره از هدف غایی تئاتر دور است.
*تئاتر تبریز در سال‌های اخیر پیشرفت کرده است. شما عامل آن را چه می‌دانید؟
عوامل زیادی دخیل هستند؛ از جمله اینکه تحصیلات آکادمیک در تئاتر تبریز حضور پررنگی دارد. در تبریز دانشگاه تئاتر و هنرستان تئاتر داریم که این‌ها متخصص تولید می‌کنند و کیفیت و کمیت کارها را بالا می‌برند.
همچنین باید گفت که تئاتر تا حدودی تماشاگر پیدا کرده و در سبد کالایی برخی افراد قرار گرفته است. مثلا در هر نمایشی یک‌سری افراد پای ثابت هستند ولی تعدادشان کم است و تمام تلاش ما این است که تعداد آن‌ها را بیشتر کنیم. همچنین حضور رسانه‌ها را در این رشد باید جدی گرفت. هرچند صدا و سیما هرگز وارد نشده است و انتظاری هم نداریم.
*آقای پوریان تاکنون به این فکر افتاده‌اید که تبریز را برای همیشه به مقصد تهران ترک کنید و کار حرفه‌ای‌تان را آنجا ادامه بدهید.
بله واقعا چندبار به این فکر افتاده‌ام. واقعیت این است که در تئاتر تبریز کمبودهایی وجود دارد. مشکلات سخت‌افزاری شدیدی داریم. سالن‌های ما خیلی محدود هستند و همان تعداد اندک نیز مجهز نیستند. تقاضا برای گرفتن سالن زیاد است اما عرضه نیست.
مثلا ما انرژی و هزینه زیادی برای تهیه یک نمایش صرف می‌کنیم و تنها ۱۵روز برای اجرا واقعا انصاف نیست. همه این‌ها از کمبود سالن ناشی می‌شود.
این‌روزها نمایش‌هایی می‌بینیم که اسمش را تئاتر بی‌چیز می‌گذارند اما آن نوع تئاتر یک تفکر است نه جبران کمبود اقتصادی.
تعدادی از دوستان پول تزریق می‌کنند اما آن‌ها هم انتظار دارند حداقل سرمایه‌شان بازگردد حتی اگر سودی در کار نباشد. تورم باعث گرانی شده اما قیمت بلیط تئاتر سال‌هاست که تغییری نکرده. مسائل عمده مالی ما این‌ها هستند.
*اما من فکر می‌کنم تئاتر شهر ما یک‌سری مشکلات غیرمادی دارد؛ از جمله اختلافات بین هنرمندان که در جشنواره‌ها بیشتر به چشم می‌خورد.
حتی ریشه همین اختلاف‌ها هم به کمبودهای اقتصادی برمی‌گردد. اگر هنرمند از اجرای عمومی به صورت نسبی ارضا شود، در جشنواره دعوا و اختلاف به‌وجود نمی‌آید.
*به نظرتان تیم جدید انجمن هنرهای نمایشی استان چقدر می‌توانند موفق باشند؟
گستره اختیارات انجمن محدود است و به نظر من فرقی نمی‌کند کدام تیم باشد. اتفاقاتی می‌افتد اما چون فضا محدود است آنچنان تاثیر کمی یا کیفی به چشم نمی‌خورد.
*و برنامه‌تان برای آینده.
آدمی نیستم که بخواهم برای آینده‌ام برنامه درازمدت داشته باشم. به زمان می‌سپارم.
