کاوش برای احیای پایتخت گمشده مغولان

به گزارش آذر صبح، شهر تاریخی «اوجان» در جنوب شهر بستان آباد فعلی واقع است که در پی حوادثی مانند زمین لرزه و جنگ های مختلف در حال حاضر آثار اندکی از آن بر جای مانده است.

«اوجان» در زمان ایلخانان، پایتخت ییلاقی سلاطین و امیران مغول بود، به طوری که در فصولی از سال، سلاطین، خاتون ها و شاهزادگان مغولی در این شهر استقرار می یافتند و چمنزار های اطراف شهر محل اتراق، مشق سپاهیان و نیز چراگاه احشام دولتی بود.

حال بعد از گذشته نزدیک به ۸۰۰ سال از آن تاریخ، باستان‌شناسان در تلاش هستند تا داده‌های جدید حاصل از پژوهش میدانی و بررسی‌های باستان‌شناختی در شهر تاریخی «اوجان» را با منابع مکتوب دوره ایلخانی مورد سنجش قرار دهند و یک گام دیگر برای معرفی این شهر بزرگ اسلامی بردارند.

** «اوجان» ۱۴۰هکتار وسعت دارد

سرپرست تیم کاوش شهر باستانی «اوجان» در این خصوص به ایرنا گفت: کاوش در این منطقه تاریخی از سال ۱۳۸۵ به کارفرمایی دانشگاه تهران با هدف مکان یابی شهر «اوجان» آغاز شده است.
رحیم ولایتی افزود: در۱۲ سال گذشته تمامی مناطق شهرستان بستان آباد قدم به قدم بررسی شده و در این بررسی ها بیش از ۶۰۰ محوطه شاخص پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی را شناسایی و گزارش چهار فصلی به سازمان میراث فرهنگی ارائه کرده ایم.

وی با بیان اینکه مکان یابی شهر اوجان نیز انجام شده، ادامه داد: اکنون سه سال است که در این شهر با حدود ۱۴۰ هکتار وسعت، کاوش می کنیم.

این استاد باستان شناسی دانشگاه تهران اظهار داشت: متاسفانه حدود ۳۵ هکتار از شهر تاریخی «اوجان» در اوایل انقلاب به شهرک صنعتی واگذار و اکنون این شهرک روی بخشی از شهر باستانی اوجان واقع شده است.
وی اظهار داشت: ۹۵ هکتار از این شهر آزاد است که بخشی از آن کشاورزی شده و در اختیار مردم بوده و بخشی نیز جزو اراضی ملی است.

ولایتی گفت: تاکنون چهار بنای خاص از داخل شهر «اوجان» شناسایی کرده ایم که مهم ترین و شاخص ترین آنها قلعه حکومتی است که در قرن ششم هجری توسط سلجوقیان تاسیس و در زمان ایلخانان بازسازی شده است.
وی یادآوری کرد: شهر اوجان از جمله شهرهای بزرگ بعد از تبریز بوده و وسعت آن بزرگ تر از مراغه امروز است.

سرپرست تیم کاوش شهر باستانی «اوجان» تاکید کرد: به دلیل سه زمین لرزه بزرگ که در آذربایجان اتفاق افتاده، شهر اوجان به طور کامل متروک و در زیر خاک مدفون شده است.

وی یادآوری کرد: در دوره ای که زندگی در «اوجان» جریان داشت، این شهر از جمله شهرهای بزرگ راه ابریشم محسوب می شد.

ولایتی اضافه کرد: در شهر باستانی «اوجان» کاروان سراها، مساجد، قصر شاهی و قلعه وجود داشت ولی اکنون بر روی آن کشاورزی انجام می شود.

وی افزود: قلعه اوجان با توجه به اینکه حدود ۸۰۰ سال زیر خاک مدفون بوده است اکنون تلاش می کنیم اسکلت کامل آن را بیرون بیاوریم و هدف ما این است که همراه با کار باستان شناسی، آن را مرمت و بازسازی کنیم.

استاد باستان شناسی دانشگاه تهران ابراز امیدواری کرد دولت و سازمان میراث فرهنگی تیم کاوش «اوجان» را در شناسایی هویت فرهنگی و تاریخی منطقه کمک کنند.

وی گفت: سلطان سلیمان عثمانی وقتی که موفق به فتح شهر تبریز نمی شود، به اوجان سفر می کند؛ در آن زمان نقاشی بنام متراقچی همراه سلطان سلیمان بود که در مسیر حرکت پادشاه نقاشی های از تبریز، میانه و اوجان کشیده است.

ولایتی اضافه کرد: این نقاشی ها که در آن قلعه و قصر شاهی «اوجان» در محوطه بزرگی به تصویر کشیده شده، عامل شناسایی خوبی برای گروه کاوش و مستند نگاری شهر اوجان است.

وی تشریح کرد: متاسفانه مردم به اهمیت حفظ هویت فرهنگی و تاریخی خود آگاه نیستند و اطلاعی از اینکه آثار باستانی و تاریخی در واقع شناسنامه یک ملت است، ندارند؛ از این رو آنان بیشتر به دنبال کشف عتیقه از سایت های باستانی و تبدیل آن به پول هستند که در واقع نوعی انهدام هویت است.

ولایتی گفت: امیدوارم سطح آگاهی مردم افزایش یابد و دیگر به دنبال فروش اموال فرهنگی و تخریب بناهای تاریخی نباشند.

وی تاکید کرد: تشکیل انجمن های مردم نهاد در این زمینه و آگاهسازی مردم از ضرورت حفظ هویت فرهنگی و تاریخی می تواند نجات بخش این حوزه باشد.

** «اوجان» نقش مهمی در حیات اجتماعی خطه آذربایجان داشت

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز گفت: با استناد به بررسی ‌های باستان‌ شناختی شهرستان بستان ‌آباد، شناسایی و مستند نگاری شهر تاریخی اوجان در راستای برنامه پژوهشی تعیین عرصه و حریم شهر تاریخی «اوجان» آغاز شده و همچنان عملیات در حال انجام است.

مرتضی آبدار اظهارداشت: «اوجان» یکی از شهرهای آذربایجان در دوره سلجوقیان و ایلخانان مغول بوده که در حیات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن مقطع نقش بسیار مهمی را ایفا کرده است، به ‌طوری که غازان خان پادشاه مشهور و فرهنگ دوست مغول در دوره ایلخانی در این شهر ساخت و سازهایی انجام داده و آن را «دارالاسلام» نامید.

آبدار با اشاره به اینکه در این پروژه هیات باستان ‌شناسی به منظور آزادسازی بخشی از معماری شهر تاریخی «اوجان» اقدام به کاوش قلعه حکومتی کرده است، اضافه کرد: در فصل نخست، برج شرقی قلعه تاریخی شهر اوجان طی کاوش های متخصصان باستان شناسی به طور کامل کشف شد.

وی عمده هدف در این کاوش را آسیب ‌شناسی آثار تاریخی شهر اوجان و مطالعه و تبیین قابلیت‌های گردشگری در این منطقه بیان کرد که در فصل دوم، کاوش برج غربی و پیدا کردن دیواره سنگی اطراف قلعه در تپه های مجاور انجام خواهد شد.

شهرستان بستان آباد با حدود یکصد هزار نفر جمعیت در فاصله ۶۰ کیلومتری جنوب شرقی مرکز آذربایجان شرقی قرار دارد.

شهر «اوجان» از جمله شهرهای تاریخی -باستانی، اسلامی ایران در آذربایجان شرقی با حدود صد هکتار وسعت است که در دوره «غازان‌خان» ایلخانی احیاء، نوسازی و توسعه یافته است.

حسین علی پور، از شهروندان شهر بستان آباد، در پاسخ به این سوال که آیا شهر تاریخی «اوجان» را می شناسد، به ایرنا گفت: من از پدربزرگم داستان هایی درباره عظمت این شهر و نمایش سواران در آن در زمان های خیلی دور چیزهایی شنیده ام.

این شهروند ۷۰ ساله بستان آبادی افزود: البته من نمی دانم که قدمت این شهر به چه زمانی می رسد، اما بر اساس نقل قول هایی که سینه به سینه نقل شده، می دانم که زمانی شهر آبادی بوده است.
حسین حق گو با ۸۲ سال سن نیز که از معمرین شهرستان بستان آباد است، به خبرنگار ایرنا گفت: دانسته های من از شهر «اوجان» در حد حکایت هایی است که در زمان های قدیم از مادربزرگم شنیده ام؛ البته آن حکایت ها خیلی شاخ و دم داشت.

حق گو اضافه کرد: البته هنوز نیز نام «اوجان» به عنوان پسوند در نام خانوادگی خانواده های قدیمی بستان آباد به چشم می خورد.

وی به این سوال که آیا می داند شهر «اوجان» در کجای بستان آباد فعلی قرار دارد، پاسخ منفی داد و گفت: نه متاسفانه چیزی در این باره نمی دانم.

ایرنا