شنبه, ۵ مهر ۱۴۰۴ / ۰۳:۱۹:۳۰
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی می گوید احداث بدون ارائه طرح ارزیابی زیست محیطی جاده میانگذر و سدهای اطراف دریاچه ارومیه در وضعیت کنونی دریاچه ارومیه تاثیرگذار بوده است.
به گزارش آذر صبح، طبیعت موهبت و نعمتی خدادای است که از مجموعه موجودات، منابع و عوامل و شرایط هماهنگی که در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است به وجود می آید.
آلودگی طبیعت و محیط زیست بر کیفیت و چرخه طبیعی اثر می گذارد و پی آمدهای زیان باری برای زندگی انسان، حیوان، گیاه و بناها دارد. در جهان امروز، مسئله آلودگی، یکی از مهم ترین و حادترین مشکل تمدن انسانی است و نقش انسان در آلودگی محیط زیست بسیار چشم گیر است. طبیعت، برای بقای نسل بشر آفریده شده است و پیوندی ناگسستی میان انسان و طبیعت وجود دارد.
محیط زیست و مسائل تهدید و تحدید کننده آن یکی از بزرگترین مسائل و در برخی موارد بحران های پیش روی کشور ماست و امروز توجه به محیط زیست و برخورد با تخریبگران محیط زیست پیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.
بحران دریاچه ارومیه، آلودگی هوای کلان شهر تبریز، معضل دفع و دفن اصولی پسماندهای شهری و بیمارستانی از جمله مهمترین مسائل زیست محیطی آذربایجان شرقی هستند که “حمید قاسمی” مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در نشستی اختصاصی با خبرنگاران آژانس خبری، تحلیلی نصر به آن ها پاسخ دادخ است.
با ما در این گفتگوی صریح و بی پرده همراه باشید:
****
* جناب آقای دکتر قاسمی، در بحث آلودگی هوای تبریز چه عامل یا عواملی بیشترین تاثیر را دارند و عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست در کاهش اثرات این عوامل چه بوده است؟
در مورد آلودگی کلانشهر تبریز طبق مطالعات انجام شده، بیش از ۷۰ درصد آلودگی این کلانشهر ناشی از آلودگی خودروهای فرسوده بوده و مابقی آن مربوط به عواملی ثابتی چون آلاینده های کارخانه های صنعتی و سوخت منازل است، هم اکنون ۱۵ ایستگاه سنجش آلودگی هوا در استان فعال و همچنین ۳۰ سامانه پایش آنلاین در واحدهای صنعتی و معدنی استان نصب شدهاند.
از جمله مهمترین اقدامات اداره کل حفاظت محیط زیست در راستای کنترل و کاهش آلودگی هوای تبریز کاهش قابل ملاحظه اثرات منفی زیست محیطی واحدهای بزرگ صنعتی استان، تحقق مصوبه هیات دولت در خصوص توزیع سوخت بنزین و گازوئیل یورو ۴ از تیرماه ۱۳۹۳، گسترش دامنه توزیع آن به شعاع ۳۰ کیلومتری کلانشهر تبریز، کنترل کیفیت سوخت توزیعی در کلانشهر تبریز، جلوگیری از توزیع سوخت مازوت در نیروگاههای استان و واحدهای خدماتی در شعاع ۳۰ کیلومتری کلانشهر تبریز، افزایش تعداد ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای کلانشهر تبریز از پنج به ۹ ایستگاه و در شهرستانها از یک به شش ایستگاه و اجرای طرح محدوده کاهش آلودگی هوا (L.E.Z ) در کلان شهر تبریز از ۱۵ آذر ۹۶ اشاره کرد.
* شما خودتان در این خصوص چقدر دغدغه و حساسیت دارید؟
قطعاً سلامت و بهداشت مردم جامعه از هر گونه مباحث اقتصادی با اهمیت تر است و هیچ وقت استقرار واحدهای آلاینده و کنترل آلودگی عوامل مختلف را به بهای به خطر افتادن سلامت مردم نخواهیم پذیرفت.
* در مورد دفع پسماندهای شهری استان چه مشکلاتی وجود دارد؟ معاون محیط انسانی شما گفته بود ۷۰ درصد دفع پسماند شهری تبریز به صورت غیر استاندارد انجام می شود. وضعیت شهرستان های استان در این خصوص چطور هست؟
آذربایجان شرقی روزانه ۲۲۰۰ تن پسماند عادی دارد که از این میان ۱۲۰۰ تن پسماند منحصرا به شهر تبریز اختصاص دارد، در راستای کاهش اثرات پسماندها تاکنون برنامه هایی نظیر عملیاتی کردن دفن بهداشتی در مرکز دفن تبریز، راه اندازی تصفیه خانه شیرابه مرکز دفن، ایجاد فضای سبز برای محل دفن قدیمی پسماند تبریز، پیگیری احداث محل دفن بهداشتی در شش شهرستان، ساماندهی محل دفن زباله شهرستان مرند، تجمیع مراکز دفن شهری و روستایی و مدیریت منطقهای پسماندهای شهری در جهت کاهش اثرات مخرب محلهای دفن در شعاع ۵۰ کیلومتری مراکز دفن شهری را اجرا شده است.
مدیریت اصولی پسماندهای عفونی در سطح استان در مراکز مختلف درمانی بزرگ و کوچک با اجرای گشتهای منظم پایش و استفاده از پتانسیل بخش خصوصی، بیخطر سازی بالغ بر ۸۰ درصدی پسماندهای پزشکی استان و اجرای برنامه عملیاتی مدیریت پسماند صنعتی و ویژه از دیگر اقدامات حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در جهت کاهش اثرات پسماندها بوده است.
همچنین اداره کل حفاظت محیط زیست استان در خصوص پایش منابع آلاینده، اقداماتی افزایش و ارتقا آزمایشگاههای معتمد استان، صدور مجوز به سه شرکت خصوصی در جهت جمع آوری و بی خطرسازی پسماندهای پزشکی، افزایش تعداد سیستم‌های پایش آنلاین صنایع بزرگ از سه مورد به ۳۰ مورد، افزایش میزان خود اظهاری و پایش مداوم شبانه واحدهای صنعتی از۸۰۰ به ۱۲۰۰ مورد در سال، را در اولویت کاری خود قرار داده است.
* دربحث زباله ها و پسماندهای بیمارستانی نگرانی هایی وجود دارد. بر اساس گزارش های منتشر شده، تعدادی از بیمارستان ها در بی خطر سازی زباله های عفونی و شیمیایی کم کاری می کنند، دیدگاه مدیرکل حفاظت محیط زیست استان به این مسئله چگونه است؟
آذربایجان شرقی دارای ۵۰ بیمارستان است که از این تعداد ۳۰ واحد فعال در تبریز و مابقی در شهرستان های استان در حال فعالیت هستند. ۱۳۱ واحد درمانگاهی و مراکز پزشکی اعم از مطب ها، آزمایشگاه ها و مراکز بهداشتی در تولید پسماندهای شیمیایی و عفونی نقش دارند. در بحث پسماندهای پزشکی نیز مدیریت آن بر عهده دانشگاه علوم پزشکی هر استان است و اداره کل حفاظت محیط زیست نقش ناظر عالی را برعهده دارد، لذا این اداره کل پس از پیگیری این موضوع، علاوه بر مطرح کردن موضوع مذکور در کارگروه پسماند، در کارگروه های سلامت و کمیته پیشگیریه دادگستری استان نیز این مسئله طرح کرد تا بیمارستان ها ملزم به تجهیز دستگاه امحا و بی خطرسازی زباله های عفونی شوند.
در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد بیمارستان های استان دارای دستگاه امحا و بی خطرسازی پسماندهای پزشکی و باقی آن ها نیز درصدد برگزاری مناقصه و تکمیل تجهیزات هستند. یکی دیگر از دغدغه های مهم ما بحث پسماندهای پزشکی آزمایشگاه و درمانگاه ها است که در این رابطه نیز اقدامات اولیه با صدور مجوز به سه شرکت خصوصی انجام شد تا این شرکت ها نیز به جمع آوری پسماندها بپردازند. شایان ذکر است که بر فعالیت تمام شرکت های فعال در زمینه دفع و بی خطرسازی پسماندهای پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و همین طور اداره کل حفاظت محیط زیست به طور ویژه نظارت دارند.
*ورود فاضلاب مازاد ورودی تصفیه خانه فاضلاب تبریز به اراضی اطراف آن در ماه های اخیر نگرانی هایی را برای عموم مردم ایجاد کرده است، اداره کل حفاظت محیط زیست چه اقداماتی در راستای برخورد با دستگاه های مسئول در این امر انجام داده است؟
بر اساس تفکیک وظایف شهری، ارگان های مختلف برخی از وظایف را بر عهده دارند، باید توجه داشت که در کنار وظایف اداره کل حفاظت محیط زیست سایر ارگان های شهری نیز وظیفه رسیدگی و پیشگیری از هرگونه آلودگی را دارند. در داخل محدوده شهری تبریز جمع آوری فاضلاب های انسانی، شبکه بندی و ایجاد تصفیه خانه بر عهده آب و فاضلاب شهری است.
همچنین بحث مدیریت روان آب های سطحی شهر نیز برعهده شهرداری ها است که اداره کل حفاظت محیط زیست استان نیز بر آن ها نقش نظارت عالی را ایفا می کند.
موضوع کانال “ایلی سو” تبریز، مشکلی است که به سال های گذشته باز می گردد و با پیگیری هایی که توسط بنده و همکارانم در این خصوص انجام گرفت، مکاتبات مکرری با ارگان های متولی به مانند جهاد کشاورزی و علوم پزشکی صورت گرفت که به همین منظور این موضوع در جلسات استانداری و همچنین کمیته پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان طرح و تصمیمات لازم گرفته شد و همچنین مقرر شد دستگاه های مسئول تا پایان سال ۹۷ وظایفی را که بر عهده دارند به انجام برسانند.
* در جهان امروزی اصول کلان در بحث معماری شهری و فضای سبز مطرح است که متاسفانه در تبریز با تراکم فروشی و صدور پروانه های غیر اصولی، معماری این شهر مختل شده و منجر به مسدود شدن کانال های جریان هوایی شده است؛ رویکرد اداره کل حفاظت از محیط زیست در این خصوص چیست؟
سرانه فضای سبزی که بر اساس استانداردهای جهانی مطرح شده بیش از ۲۰ متر مربع است، شهر تبریز که در گذشته با عنوان باغ شهر شناخته می شد، متاسفانه اکنون سرانه فضای سبزی پایین تری نسبت به شهرهای کویری کشور دارد. با توجه به اینکه حفاظت محیط زیست در استان ها عضو اصلی کارگروه ماده ۵ نیست به همین دلیل، نقش آن در صدور رای و اجرای اقدامات لازم بی تاثیر است.
با این حال بحث بلندمرتبه سازی را در کمیسیون ماده ۵ مطرح کردیم تا توجه ویژه ای را در این خصوص جلب کنیم، چرا که باید توجه داشت که بخش شمالی و جنوبی تبریز با کوه های عینالی و سهند احاطه شده و تنها کریدور ورودی هوا به شهر بخش شرقی و غربی است که با بلندمرتبه سازی تنها کانال ورودی هوا با گذشت زمان مسدود خواهد شد.
* آقای دکتر قاسمی، حال دریاچه ارومیه نگران کننده تر شده است؛ وضعیت کنونی دریاچه ارومیه را چگونه ارزیابی می کنید؟
بحث احیای دریاچه ارومیه مهمترین اولویت سازمان حفاظت محیط زیست در منطقه است و باید به این مسئله به صورت ملی نگریسته شود. سطح دریاچه ارومیه تقریباً تثبیت شده است و با افزایش بارش‌ها در سال آبی جاری، سطح آب دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته کاهش نیافته است. میزان بارش‌ها در سال آبی۹۷–۹۶ در حوضه آبریز دریاچه ارومیه حدود ۴۰۸ میلیمتر بوده است که نسبت به سال گذشته بیش از ۱۳۰ میلیمتر افزایش را نشان میدهد.
از سال ۹۳ تا کنون ۱۹ پروژه در راستای احیای دریاچه ارومیه توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان اجرایی شده است، مهمترین این طرحها، تعیین نیاز آبی زیست محیطی تالاب‌ها و رودخانههای حوضه آبریز دریاچه ارومیه، مطالعات بررسی اثرات جاده میانگذر بر اکوسیستم دریاچه و ارائه طرح اجرایی برای راهکارهای اصلاحی، شناسایی و اولویت بندی کانون‌های ایجاد گرد و غبار در بستر و حریم دریاچه ارومیه، تهیه اطلس تالاب‌های استان، مطالعات افزایش حفاظت فیزیکی جهت جلوگیری ازتخریب و شخم غیرمجاز در رودخانههای منتهی به دریاچه و مالچ پاشی در کانون‌های برداشت ریزگرد و نمک (پایلوت) حاشیه شرقی دریاچه در محدوده میانگذر و منطقه شبستر بوده است.
یکی از اهداف ستاد احیای دریاچه ارومیه زنده نگه داشتن دریاچه ارومیه و تثبیت سطح آن بود که اتفاق افتاده است، اما باید بگویم از برنامه احیای دریاچه ارومیه حداقل دو سال عقب هستیم.
* در بحث جاده میانگذر دریاچه ارومیه بحث های زیادی مطرح شده است؛ آیا جاده میانگذر دریاچه ارومیه یکی از عوامل مهم بحران دریاچه ارومیه است؟ با این جاده چه باید کرد؟
علاوه بر مباحثی مانند کاهش بارش ها و تغییر اقلیم که مطرح می شود، احداث بدون ارائه طرح ارزیابی زیست محیطی جاده میانگذر و سدهای اطراف دریاچه ارومیه در وضعیت کنونی دریاچه ارومیه تاثیرگذار بوده است. اگر گزارش های ارزیابی ارائه می شد، شاید یک دهم این تعداد سد در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قابل احداث بود. جاده میانگذر هم تاثیر منفی در وضعیت دریاچه ارومیه داشته است و بدون ارائه توجیح زیست محیطی اجرا شده است. با همکاری ستاد احیای دریاچه ارومیه طرح مطالعاتی اصلاح جاده میانگذر دریاچه ارومیه انجام و نتایج آن جهت اجرا به وزارت راه و شهرسازی ابلاغ شده است.
* آقای دکتر قاسمی، دریاچه ارومیه از لحاظ حفاظتی در بالاترین سطح سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و دست بردن و ورود به “پارک ملی” بر اساس ضوابط زیست محیطی ممنوع است. هر چند شما در زمان اجرای این طرح در سازمان حفاظت محیط زیست مسئولیت نداشتید، اما واقعاً چطور شده است که چنین طرح بزرگ و اشتباهی آن هم در محدوده پارک ملی دریاچه ارومیه به انجام رسیده است؟
اصولا طرح هایی که مشمول ارائه طرح ارزیابی زیست محیطی است، باید قبل از اجرا ارزیابی زیست محیطی آن به تایید سازمان حفاظت محیط زیست برسد، اما برای طرحی که ارزیابی زیست محیطی نداشته چه باید کرد. در این خصوص قانون مشخصی وجود نداشته است که از طریق دستگاه قضایی بتوان جلوی آن را گرفت، چه برسد که مجری چنین طرحی دولت بوده است. ارائه مجوز احداث جاده میانگذر دریاچه ارومیه با توجه به مقررات و ضوابط زیست محیطی در آن زمان قطعاً اشتباه و خلاف قانون بوده است و باید جلوی آن گرفته می شد.
* برای حفظ تنوع زیستی و محیط طبیعی استان په اقدام هایی شده است؟
مطالعه و اجرای طرحهای توجیهی و تفصیلی مناطق چهارگانه تحت مدیریت، تهیه گزارشات توجیهی مناطق شکار ممنوع یکانات، کاغذکنان، قره قشلاق و میشو و قلعه ضحاک و تصویب نهایی کریدورهای بین‌المللی حیات وحش در منطقه حفاظت شده فرامرزی آرویک دیزمار، تهیه گزارش توجیهی و پیشنهاد تعیین تکلیف محدوده‌های تداخلی منطقه آزاد تجاری و صنعتی ارس با مناطق تحت مدیریت سازمان از جمله مهمترین اقدامات اداره کل حفاظت محیط زیست استان در حوزه محیط طبیعی بوده است.
همچنین امضای تفاهم نامه اجرای طرح مدیریت مناطق چهارگانه با استانداری و تصویب اجرای طرح مدیریت منطقه ارسباران به عنوان طرح پایلوت کشوری، لغو موافقت‌های صادره غیرمجاز معادن در سطح استان، ایجاد بزرگترین مرکز نگهداری حیات وحش در پارک طبیعت عون بن علی تبریز، مستند سازی و رفتار شناسی گونه‌های جانوری با ارائه مقالات با اولویت گونه طرلان و نیز مهار و انتقال گونه‌های خسارتزای مهاجم از جمله خرس قهوه‌ای و سیاهگوش از طریق بیهوشی در مناطق دیگر اقدامات حفاظت محیط زیست استان در این حوزه به شمار میآید.
* در بحث تخلفات حوزه شکار غیر مجاز و برخورد با شکارچیان متخلف چه کرده اید؟
یگان حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی از ابتدای سال جاری در برخورد با تخلفات شکار و صید ۱۱۲۴ مورد، کشف سلاح شکاری غیرمجاز ۱۳۲ قبضه، کشف سلاح شکاری مجاز ۷۱۱ قبضه، برخورد با تخریب مناطق حفاظت شده ۴۲۱ مورد، جلوگیری از تعلیف غیرمجاز دام ۹۳ مورد و اطفاء آتش سوزی ۱۳۱ مورد، نقش داشته است.
اداره کل حفاظت محیط زیست استان همچنین برای تأمین حق آبه تالاب‌ها و رودخانهها توسط وزارت نیرو و تأمین و تخصیص اعتبار کافی برای ایجاد زیرساختهای لازم در مناطق چهارگانه تحت مدیریت استان درخواست خود را اعلام کرده است.
* در خصوص حفظ تنوع زیستی و حیات وحش استان چه اقداماتی انجام داده اید؟
حفاظت از تنوع زیستی کشور که جزو ۴ کشور غنی جهان از این نظر است، از اولویت‌های سازمان حفاظت محیط زیست است. عملکرد اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان در جهت حفظ حیات وحش و جلوگیری از آسیب به آن است و در این راستا با قاچاق و خرید و فروش غیرمجاز جانوران بومی و غیربومی به شدت برخورد می‌کند.
حفاظت از حیات وحش در برخی نقاط جهان از ۱۵۰ سال پیش آغاز شده است، علل فراوانی در این رابطه ارائه شده است که می‌توان از کسب درآمد از گونه‌های قابل شکار در برخی کشورها از طریق صدور پروانه شکار و برداشت ماهی از دریاها و اقیانوس‌ها اشاره کرد.
بطور کلی گونه‌های جانوری وحشی در اقتصاد کشورها نقش داشته و دارند اما در جهان امروز با پیشرفت علم و معلوم شدن نقش تنوع زیستی در معالجه بیماری‌ها و استفاده از ژن‌های وحشی و اختلاط آنی با گونه‌های اهلی برای اصلاح نژاد و افزایش تولید گوشت و دیگر فرآورده‌ها بیش از پیش اهمیت تنوع زیستی و حفاظت از آن را بر همه معلوم کرده است. ژن‌های موجود در گیاهان و جانوران هر کشوری از مهمترین ثروت‌های مردم آن کشور است و از آن بعنوان ژن‌های کل کشور خود نام برده و با جدیت از آن حفاظت می‌کنند.
حفاظت از منابع طبیعی که شامل دو بخش زنده یعنی گیاهان و جانوران و بخش غیر زنده مانند آب، خاک و هوا از مهمترین شاخص‌های کشورهای توسعه‌ی پایدار در کشورهای در حال توسعه است، چون بدون وجود شاخص‌های مربوط به حفاظت از محیط زیست توسعه‌ی پایدار مفهومی ندارد.
نصر
