پنجشنبه, ۱۶ مرداد ۱۴۰۴ / ۲۱:۰۸:۴۱
کویر «ریگ جن» از صعب‌العبورترین نواحی دنیا، منطقه کویری و پر از تپه‌های شنی و باتلاق‌های نمکی است.
به گزارش آذر صبح به نقل از تسنیم، در حال حاضر در این منطقه هیچ علائمی از حیات دیده نمی‌شود. این کویر در جنوب غربی و غرب دشت کویر، جنوب سمنان، جنوب شرق گرمسار، شرق منطقه حفاظت‌شده کویر، شمال انارک و غرب جندق قرار گرفته است و وسعتی برابر با ۳۸۰۰ کیلومترمربع دارد.
هیچ‌گونه چشمه یا چاه آبی در این منطقه وجود ندارد. در بیشتر نقشه‌ها نامی از این منطقه نبرده شده است. تنها دو کویر شناس اروپایی در گذشته در سفرنامه‌های خود به وجود چنین کویری در ایران اشاره‌ای کرده‌اند.
ریگ جن، شگفت‌انگیز‌ترین اسرار‌آمیز‌ترین و ترسناک‌ترین منطقه ایران است، با باتلاق‌های سهمگین که مرگ را برای هر موجودی زنده‌ای به ارمغان می‌آورد. اتفاقات بی‌پاسخ و توجیه نشده بسیاری در این منطقه روی‌داده است و نمک‌زار‌های این منطقه محل قتل و دفن موجودات زنده بسیاری بوده است.
زیربنای ریگ جن یک دشت فرسایش یافته است که در حال حاضر تپه‌های ماسه‌ای برخان و تپه‌های ماسه‌ای هرمی (قورد) آن را اشغال کرده است. تمام ریگ جن دارای رسوبات نمکی فراوان است که عمده رسوبات و مواد فرسایشی آن از دامنه‌های فرسایش یافته البرز شکل‌گرفته است.
فرورفتن در گل و لجن در «ریگ جن»، شاید یکی از خطرناک‌ترین اتفاقاتی باشد که ممکن است گریبان گیر مسافران ناوارد شود و آنها را به کام مرگ بکشاند. سال‌های متمادی، هیچ‌کس جرئت آنکه به «ریگ جن» سفر کند و راز این کویر اسرار‌آمیز را کشف کند، نداشت، یا اگر حتی جرئتش را هم داشت، به دلیل ناآشنایی با منطقه درراه می‌ماند.
سون‌هدین در سال ۱۹۰۰ ریگ‌جن را کشف کرد و بعدازآن هم آلفونز گابریل در سال ۱۹۳۰ از نزدیکی آن گذر کرد؛ اما هیچ‌کدام نتوانستند از این بخش از کویر عبور کنند و ناچار به سمت یزد برگشتند؛ اما عبور از آن همچنان برای کویرنوردان به‌صورت یک رؤیا باقی ماند تا اینکه بالاخره در سال ۱۹۹۷ طلسم ریگ‌جن توسط علی پارسا، کویرشناس مقیم آمریکا شکسته شد. او به همراه آقای میران زاده، رئیس وقت پارک ملی کویر، با هواپیما برافراز ریگ جن رفتند تا ثابت کنند که هیچ‌چیز شگفت‌انگیزی در ریگ جن وجود ندارد. علی پارسا، اما یک سال بعد، با ماشین وارد «ریگ جن» شد و بعدازآن بسیاری از کویرنوردان از «ریگ جن» گذشتند. البته با تجهیزات کامل که نه گرفتار روح شدند و نه جن‌زده!
وجه‌تسمیه
کلمه جن به معنای پوشیده و مخفی است، جنیان به دلیل پنهان بودنشان از انظار عمومی، به جن (نامرئی) نام‌گذاری شده‌اند، چون از چشم انسان‌ها پوشیده بودند و دیده نمی‌شدند. این معنی پوشیدگی و پنهانی در تمام مشتقات کلمه جن جاری است، مثلاً به قلب و روح «جنا» می‌گویند ازآن‌جهت که پوشیده و مخفی است.
به بهشت «جنت» می‌گویند چون بر دیدگان ما مخفی است و سپر «جنانه» نامیده می‌شود چون شخص، هنگام جنگ در پشت آن مخفی می‌شود. «جنین» به طفل در رحم می‌گویند، چون طفل در رحم مادر مخفی است و همچنین «جن» را جن می‌گویند چون از دید چشم‌های ما پنهان و مخفی است.
عدم وجود منابع آب در گستره وسیع ریگ جن به همراه وجود موانع طبیعی از جمله باتلاق‌های نمک و تپه‌های ماسه‌ای مرتفع، عواملی بودند که این منطقه را در طول قرن‌ها از دسترسی انسان دور نگه‌داشته‌اند.
همین عوامل باعث شده این عرصه پهناور در طول تاریخ بر انسان پوشیده بماند و درنتیجه نام جن بر آن بگذارند. افسانه‌ها و داستان‌های فولکلور و پر ابهام در مورد ریگ جن، عموماً نشأت گرفته از عجز حاشیه‌نشینان و یا مسافران در عبور از این خطه بوده است. وجود گرمای بسیار زیاد در این منطقه با توجه به آن که در قرآن جنس جن از گرما و آتش است به‌احتمال‌زیاد در انتخاب این نام بی‌تأثیر نبوده است.
همچنین پوشیده بودن قسمت‌های جنوبی ریگ جن از تپه‌های ماسه‌ای و صدایی که حرکت باد بر روی این تپه‌ها ایجاد می‌کرده قطعاً از عوامل مؤثر بر باور عمومی وجود قدرت‌های متافیزیکی در این منطقه است.
اختلاف زیاد دمای شب و روز و خرد شدن سنگ‌ها در اثر این اختلاف فاحش که به «گریه سنگ» شهرت دارد نیز به همین عوامل متافیزیکی منسوب می‌شده است.
محدوده جغرافیایی
مرز مشخصی برای ریگ جن متصور نیست. به‌صورت اجمالی این منطقه در محدوده جغرافیایی مرکز ایران در قسمت غربی کویر مرکزی یا دشت کویر قرار گرفته است و از شمال به جاده نظامی سمنان به معلمان، ارتفاعات کوه گوگرد، شهرستان گرمسار، از غرب به پارک ملی کویر، ارتفاعات نخجیر، کوه طلحه، شیطان کوه، کوه دم و تنگ ظلمات، از شرق به محور ارتباطی جندق به معلمان و از جنوب به محور انارک به چوپانان و کوه ملاهادی (کوه بزرگی) محدود می‌شود. گسترش ریگ جن از شمال غرب به جنوب شرق است و وسعتی در حدود ۹۰ هزار کیلومترمربع دارد.
گسترش ریگ جن از شمال شرق به جنوب غرب است. این منطقه در شمال شرق به کوه گوگرد و منطقه معلمان، از جنوب به انارک، از شرق به ناحیه جندق و از سمت غرب به پارک ملی کویر منتهی می‌شود.
مهم‌ترین مسئله اینکه اگر تابه‌حال کویر نوردی نکرده‌اید و به‌اصطلاح حرفه‌ای نیستید، برای اولین تجربه به‌هیچ‌عنوان ریگ جن را برنگزینید که در این صورت رفتنتان با خودتان است و برگشتنتان با خدا، حتی اگر هم حرفه‌ای هستید حتماً گروهی به این منطقه سفر کنید. بهترین وسیله برای سفر به کویر، جیپ‌های سبک‌وزن است، نقشه را فراموش نکنید.
اگر GPS (وسیله ثبت نقاط جغرافیایی و درواقع یک راهنمای الکترونیک ماهواره‌ای است) دارید که چه‌بهتر و ازآنجایی‌که سفر به ریگ جن حرکتی نوین و بسیار مشکل است و درنتیجه نقشه دقیقی از آن در دسترس نیست، می‌توانید با استفاده از GPS و ثبت نقاط، میزان دقت نقشه‌هایتان را چک کنید. نه‌تنها برای سفر به ریگ جن که برای سفر به هر نقطه از کویر کاملاً مجهز و بدون کوچک‌ترین کاستی و شک حرکت کنید.
برای سفر به ریگ جن حداقل باید به‌اندازه دو هفته آب، بنزین، غذا و وسایل فنی ماشین را به همراه داشته باشید. در ضمن بلد محلی را فراموش نکنید، محلی‌ها معمولاً آدم‌های کارکشته‌ای هستند و علاوه بر تعیین مسیر، حتی در شرایط سخت، خیلی خوب می‌توانند راهنمایی‌تان کنند.
اگر از مسیر جندق به‌طرف ریگ جن می‌روید پس از طی مسیری پرپیچ‌وخم، وارد یک رودخانه خشک و عریض می‌شوید، بعد از عبور از رودخانه تا چشم کار می‌کند کوه‌ها و تپه‌های ماسه‌ای است. بخشی از منطقه نسبتاً مسطح‌تر است و تپه‌ها کوچک‌تر، بنابراین عبور از آن نسبتاً آسان به نظر می‌رسد ولی با کمی پیشروی با کم شدن ارتفاع به اراضی باتلاقی می‌رسید که اینجا تقریباً جنوب منطقه است.
اصرار برای عبور از این اراضی باتلاقی بی‌فایده است بنابراین بهتر است از سمت شمال غربی به حرکتتان ادامه دهید. آخرین کوه‌هایی که ۲۳۰۰ متر ارتفاع دارند به بخش شمالی ریگ جن می‌رسید ازاینجا کوه دماوند را هم می‌توانید ببینید. با ادامه این مسیر به پارک ملی کویر می‌رسید، البته بعد از گذر از رودخانه خشک نخجیر و پارک ملی کویر، نقطه پایانی است که شمارا به پاسگاه ملک‌آباد ورامین و تهران می‌رساند و تا اینجا بیش از هزار کیلومتر مسیر را در کویر درنوردیده‌اید.
البته این مسیر یکی از مسیرهای پیشنهادی است که تاکنون گروه‌های زیادی از آن عبور کرده‌اند. اگر شما مسیر دیگری را می‌پسندید، می‌توانید با استفاده از نقشه و راهنما، مسیر جدیدی را تجربه کنید؛ اما تمام این سختی‌ها و بالا و پایین‌ها یک‌طرف و آسمان پرستاره شب‌های ریگ جن هم یک‌طرف.
خوابیدن روی شن‌های روان روی تپه‌ای بلند و چشم دوختن به آسمانی که حتی یک نقطه سیاه ندارد و شهاب‌سنگ‌هایی که هرازگاهی مثل تیر فرشتگان حافظ زمین که شیاطین را از نزدیک شدن به زمین بازمی‌دارند، تمام خستگی روزانه و در شن و باتلاق فرورفتن را از تن می‌زداید.
افسانه‌های ریگ جن
حاشیه‌نشینان و محلی‌های این منطقه، چوپان‌ها و ساربان‌ها معتقدند که اگر کسی پایش به ریگ جن برسد، بلافاصله ناپدید و توسط ارواح و موجودات ماورایی به قلب ریگ‌جن فرستاده می‌شود! یکی از کاوشگران می‌گوید که حتی شتر‌های اهالی کویر هم وقتی به این منطقه می‌رسند، می‌ایستند و به‌هیچ‌عنوان حرکت نمی‌کنند!
همچنین حرکت تپه‌های ماسه‌ای و تغییر شکل آنها را به دلیل وجود قدرت‌های شیطانی در این منطقه می‌دانستند. آنچه مشخص است قسمت عمده ریگزارهای ریگ جن به دلیل عدم وجود پوشش گیاهی دائماً تحت تأثیر نیروی باد در حال تغییر و حرکت هستند.
هدین در کتاب کویرهای ایران افسانه‌ای را از مردم آن زمان روایت می‌کند که در مرکز ریگ جن بهشت گمشده‌ای وجود دارد. در این بهشت دریاچه‌ای هست و در کنار آن جنگل‌های انبوه قرار دارند. شیاطین پشم شترها را در آنجا رها کرده‌اند و هر کس به این منطقه دست یابد ثروتمند خواهد شد. مسلماً در مرکز ریگ جن نه دریاچه‌ای هست و نه جنگلی. آنچه هست زمین‌های پف‌کرده رسی است که از شدت تبخیر و شوری توانی برای رشد گیاه در خود ندارند.
آنچه در مورد ریگ جن حقیقت دارد بخل آسمان و قهر زمین است که آن را تبدیل به سرزمین افسانه‌ها کرده است. آنچه در سفر به مناطقی ازاین‌دست باید مورد توجه قرار گیرد توجه به نکات فنی، ایمنی و داشتن تجربه کافی است. کویر برخلاف ظاهر آرام و صبور دارای طبیعتی خشن و پرخطر است. سفر به چنین مناطقی تمهیدات خاص خود را طلب می‌کند و بدون انجام مطالعات لازم قطعاً عواقب ناگواری را به همراه خواهد داشت.
