پایداری تولید کشاورزی با یکپارچه سازی اراضی

به گزارش آذر صبح به نقل از ایرنا، پدیده خرد شدن اراضی کشاورزی که به صورت جدی از ۵۰ سال قبل آغاز شده و در یک دهه اخیر به طور نگران کننده ای در حال افزایش است، از جمله موانع مهم برای تحقق توسعه پایدار بخش کشاورزی و امنیت غذایی در کشور به شمار می رود.

ایرنا مرکز تبریز بر آن شد تا با برگزاری میزگردی با حضور مسوولان و کارشناسان حوزه راهبردی کشاورزی، ضمن تبیین اهداف و مزایای یکپارچه سازی اراضی، موانع و چالش های موجود در مسیر تحقق این هدف را در آذربایجان شرقی واکاوی کند؛ البته بدیهی است که یکپارچه سازی اراضی کشاورزی نیازی سراسری است.

** اصلاحات ارضی، نقطه آغاز خرد شدن اراضی

مدیر امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی گفت: با وجودی که فرایندهای طبیعی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و تاریخی زیادی در خردی و پراکنش اراضی کشاورزی در این سال ها نقش داشته است، اما نقطه آغازین این پدیده به اجرای قانون اصلاحات اراضی بازمی گردد.

قاسم جعفروند ادامه داد: اجرای ناقص این قانون و همراه شدن آن با توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها و مقررات ناکارآمد در زمینه ارث، موجب شد بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی به ورطه نابودی کشیده شده و کاربری دیگری غیر از زراعت و باغداری پدید آمد.

وی با اشاره به اینکه بخش قابل توجهی از تغییر کاربری های انجام شده در کشور به خصوص در ۲ دهه اخیر معلول پدیده خرد شدن اراضی کشاورزی است، گفت: قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی در سال ۱۳۸۵ با نگرشی تشویقی در جهت حفظ یکپارچگی زمین های کشاورزی تصویب شد.

جعفروند با بیان اینکه رویکرد دولت در یکپارچه سازی اراضی بیشتر تشویقی است، گفت: در آئین نامه اجرایی این قانون که در سال ۹۵ ابلاغ شد، حد نصاب فنی و اقتصادی اراضی کشاورزی کمتر شده است.

وی یادآوری کرد: این حد نصاب برای اراضی کشاورزی در مناطق مختلف کشور بر اساس شرایط اقلیمی، الگوی کشت منطقه، ضوابط مکانیزاسیون، کمیت و کیفیت منابع آب و خاک و بهره وری از عوامل تولید متفاوت است.

جعفروند با اعلام اینکه کشاورزان در صورت اقدام به یکپارچه سازی از بسته های تشویقی دولت بهره مند می شوند، اظهار داشت: پرداخت ۲۰ درصد بیمه کشاورزی سهم بهره بردار توسط دولت، تهیه رایگان نقشه کاداست، اولویت در استفاده از تسهیلات بانکی، پرداخت ۱۰۰ درصدی هزینه اجرای سامانه های نوین آبیاری و ایجاد جاده بین مزارع به صورت رایگان از جمله بسته های حمایتی دولت است.

وی با اشاره به اینکه تجمیع اراضی در قالب نظام های بهره برداری شخصی و حقوقی همچون تعاونی های تولید، سهامی زراعی و شرکت های کشت و صنعت ممکن است، یادآوری کرد: هر یک از این نظام های بهره برداری حد نصاب متفاوتی در زمینه یکپارچه سازی اراضی دارند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان شرقی هم اظهار داشت: حد نصاب فنی و اقتصادی اراضی کشاورزی جهت ایجاد قطعات مناسب تولید به حدی اطلاق می شود که با توجه به شرایط منطقه، انجام فعالیت اقتصادی در آن واحد قابل توجیه باشد.

ایوب ایرانی فام با اشاره به اهداف یکپارچه سازی اراضی کشاورزی همچون افزایش بهره وری و حفاظت از آب و خاک به عنوان منابع اصلی تولید، یادآوری کرد: فعالیت کشاورزی در اراضی خرد موجب کاهش بهره وری شده و منابع اصلی تولید هم هدر می رود.

دبیر خانه کشاورز استان آذربایجان شرقی هم با بیان اینکه تجمیع اراضی از تغییر کاربری و برخی تنش های اجتماعی و اقتصادی پیشگیری می کند، مشوق های دولت برای این منظور را قابل توجه دانست .

مصطفی قنبری در عین حال با انتقاد از موازی کاری در این زمینه، پیشنهاد کرد بانک زمین با امور اراضی همکاری کند.

وی استفاده از شیوه های کارآمد، سازگار و تجربه شده در سایر کشورها در زمینه یکپارچه سازی اراضی را ضروری دانست .

مسوول تجمیع و یکپارچه سازی اراضی کشاورزی استان هم افزایش بهره وری از آب و خاک، اقتصادی شدن تولید و کاهش هزینه ها، سند دار شدن اراضی، افزایش ضریب مکانیزاسیون و اثر بخشی بهتر فناوری های جدید، بهبود مدیریت مزرعه و تسهیل سرمایه گذاری در اراضی کشاورزی را از فواید تجمیع و یکپارچه سازی اراضی برشمرد.

مهدی اقبالی با اشاره به اینکه مواد ۱۳ و ۱۴ آئین نامه اجرایی قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی را مکلف به انجام فعالیت های ترویجی و آموزشی در این زمینه کرده است، یادآوری کرد: سازمان صدا و سیما و سایر رسانه های عمومی هم طبق ماده ۱۴ آئین نامه این قانون موظف به افزایش آگاهی های عمومی نسبت به مفاد این آئین نامه هستند.

** قانون ارث، مانع اصلی اجرای قانون یکپارچه سازی اراضی کشاورزی است

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در زمینه موانع و چالش های اجرای قانون یکپارچه سازی اراضی کشاورزی، گفت: قانون ارث بزرگترین مانع است و موجب خرد شدن اراضی می شود.

ایرانی فام، بازنگری در این قانون را در راستای حفاظت از منابع تولید ضروری دانست و افزود: ارزش افزوده پایین فعالیت کشاورزی هم در جای خود بهره برداران را به تغییر کاربری و ساخت و ساز در اراضی کشاورزی سوق می دهد.

وی سنتی بودن شیوه تولید و نبود الگوی مناسب یکپارچه سازی را از دیگر موانع اجرای قانون یکپارچه سازی اراضی کشاورزی عنوان کرد .

ایرانی فام با اشاره به اینکه قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی در سال ۱۳۸۵تصویب و آئین نامه آن پس از ۱۰ سال در سال ۱۳۹۵ و شیوه نامه اجرایی آن در سال گذشته ابلاغ شده است، گفت: به نظر می رسد عزم جدی در اجرای این قانون وجود ندارد.

وی یادآوری کرد: با تجمیع اراضی و افزایش استفاده از ماشین آلات کشاورزی، بخشی از نیروی انسانی شاغل در این بخش آزاد می شود و باید زمینه اشتغال این نیروها در بخش های دیگر اقتصادی فراهم شود.

دبیر خانه کشاورز آذربایجان شرقی نیز یکجاکشتی را پیش نیاز یکپارچه سازی دانست و گفت: تنها با تکیه بر قوانین، کار پیش نمی رود و باید کارگاه های اجرایی در مناطق مختلف تشکیل و به روستائیان خدمات فنی و مشاوره ای ارائه شود.

قنبری با بیان اینکه یکجا زراعی در عرف و فرهنگ زراعی ما وجود دارد، افزود: با مشوق های حمایتی می توان بهره برداران را نسبت به اجرای این قانون ترغیب کرد .

مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی هم تجمیع مدیریت نظام بهره برداری را برای موفقیت در یکپارچه سازی ضروری دانست و گفت: واحدهای بهره برداری جمعی باید در اولویت انتقال آب و احداث شبکه های اصلی آبیاری قرار گیرند.

جعفروند با اشاره به لزوم مقابله با تغییر کاربری، بر ضرورت تقویت اقتصاد کشاورزی تاکید کرد و گفت: تا زمانی که ارزش افزوده تولید در بخش کشاورزی پایین است، امکان تغییر کاربری اراضی کشاورزی وجود دارد.

** ضرورت اقناع روستاییان به یکپارچه سازی اراضی کشاورزی

قنبری، دبیر خانه کشاورز آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه در برخی کشورها، دولت اراضی واقع در اطراف شهرهای بزرگ را خریداری کرده و اجازه تصرف این اراضی توسط بخش خصوصی را نمی دهد، گفت: به این شیوه شهر مهار شده و از تغییر کاربری اراضی کشاورزی جلوگیری می شود.

مسوول تجیمع و یکپارچه سازی اراضی کشاورزی استان نیز استفاده از کارشناسان پهنه و بسیج مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ها را برای یکپارچه سازی ضروری دانست و گفت: مشکل اصلی در یکپارچه سازی اراضی متقاضی محور بودن است و ما نمی توانیم مستیقم ورود کنیم.

اقبالی، افزود: برای اقناع و همراه سازی روستائیان می توان از مشاوران، تسهیل گران و معتمدان روستا استفاده کرد.

وی با اشاره به اینکه تفاوت ارزش زمین گاهی موجب مقاومت روستائیان در تجمیع اراضی می شود، یادآوری کرد: اراضی کشاورزی بر اساس پراکندگی، کیفیت خاک، دسترسی به جاده و منابع آبی ارزش متفاوتی دارند.

جعفروند، مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی هم با اشاره به اینکه اجرای طرح کاداست، یکپارچه سازی را تسهیل می کند، گفت: با توجه به بهره مندی استان از اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه، اجرای این طرح در استان پیشرفت خوبی داشته و تا زمان حاضر نقشه کاداست ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی استان تهیه شده است.

هر چند موانعی در مسیر اجرای قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی وجود دارد، ولی تا زمان حاضر بیش از ۵۶ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان تجمیع شده است و در صورت آگاه سازی بهره برداران از معایب خرد شدن اراضی همچون کاهش بهره وری منابع تولید و کاهش درامد تولیدکننده ها به جهت افزایش هزینه های تولید، انتظار می رود همراهی بیشتری را در اجرای این قانون شاهد باشیم .