پنجشنبه, ۱۰ مهر ۱۴۰۴ / ۰۹:۰۴:۲۰
تجاوز به حریم بستر رودخانه ها، موسوم به ‘رودخانه خواری’ ، پدیده مذمومی است که علاوه بر وارد آوردن زیان های بی شمار به منابع آبی، موجب غفلت از خشم طبیعت و به خطر افتادن جان و مال انسان ها می شود و بازی دو سر زیان است.
به گزارش آذر صبح، همین ۲ سال قبل بود که بارش باران در آذربایجان شرقی و وقوع سیل، خسارات مادی و جانی عظیمی را بر این خطه وارد کرد و بیش از ۴۰ نفر از هموطنان مان جان خود را از دست دادند؛ اتفاقی که به گفته کارشناسان، یکی از دلایل اصلی آن بی توجهی به رعایت حریم بستر رودخانه و غفلت از عصیان طبیعت در قالب حادثه غیرمترقبه ای به نام «سیل» بود.
حال وقوع این گونه حوادث غیرمترقبه که هزینه های زیادی را متوجه کشور می کند، باعث شده حفظ حریم بستر رودخانه ها و تلاش برای آزادسازی آن اهمیت مضاعف یابد؛ به ویژه اینکه آبان ماه ۱۳۷۹ نیز آئین نامه ‘بستر و حریم’ در هیات وزیران تصویب و در دوره های زمانی بعدی اصلاح شد تا دست نهادهای مسوول، متشکل از سازمان های آب منطقه ای و دستگاه قضایی، در برخورد با متجاوزان حریم رودخانه ها، «رودخانه خواران»، باز باشد.
البته در تاکید بر ضرورت آزادسازی حریم رودخانه ها، نباید این نکته را نیز ناگفته گذاشت که آذربایجان شرقی، دومین استان سیل خیز کشور است، به گونه ای که۷۰ درصد اعتبارات حوادث غیرمترقبه در آن برای جبران خسارت های ناشی از سیل اختصاص می یابد.
البته اعتبارات آزادسازی حریم بستر رودخانه ها برای انجام این مهم ناچیز است تا انجا که سال گذشته تنها ۱۳۰ میلیارد ریال اعتبار برای این منظور به آذربایجان شرقی اختصاص یافت، در حالی که هزینه هر مترمربع بازگشایی و آزادسازی حریم رودخانه نزدیک به ۳۰ میلیون ریال می باشد.
** تعیین تکلیف حریم ۲۰ هزار کیلومتر از حریم ها رودخانه ها
در تبیین اهمیت آزادسازی حریم رودخانه ها از هر گونه تصرف به طور عام و خانه سازی و ویلاسازی به طور خاص، ذکر این نکته لازم است که بنا به گفته رحیم انجم شعاع، معاون پارلمانی وزیر نیرو، ۱۴۰ هزار کیلومتر رودخانه بزرگ، متوسط و کوچک در سطح کشور وجود دارد که تنها حریم ۲۰ هزار کیلومتر آن تعیین تکلیف و در طرح کاداستر ثبت شده است.
از سوی دیگر غزال جعفری، مدیرکل دفتر رودخانه ها و سواحل شرکت مدیریت منابع آب ایران گفته است که در چند سال اخیر سالانه حدود یکهزار و ۵٠٠ هکتار از اراضی بستر رودخانه ها آزادسازی می شود و سال گذشته استان های خراسان رضوی، اصفهان، آذربایجان شرقی و تهران در این زمینه پیشرو بوده اند.
شورای هماهنگی مدیریت بحران کشور نیز آذر ماه امسال اطلاعیه ای مبنی بر برخورد قانونی و عدم پرداخت خسارت به اراضی واقع در بستر و حریم رودخانه ها و مسیل ها در صورت بروز هر گونه حوادث غیرمترقبه صادر کرد.
در این اطلاعیه همچنین بر لزوم جلوگیری از هر گونه ساخت و ساز، زراعت و ایجاد باغات و پرورش ماهی در بستر و حریم کمی و کیفی رودخانه ها و مسیل ها و برخورد قانونی با متخلفین تاکید شده بود.
** آزادسازی ۲۱۲ هکتار از حریم رودخانه های آذربایجان شرقی
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی اعلام کرد: در سال جاری ۲۱۲ هکتار از حریم رودخانه های استان از تصرف مردم آزاد و ۹۵۰ کیلومتر بستر آنها لایروبی و مسیرگشایی شد.
مجتبی جلیل زاده در گفت و گو با ایرنا، انجام ۷ هزار و ۷۰۰ کیلومتر عملیات نقشه‌برداری از رودخانه‌ها و سواحل و هفت هزار و ۱۰۰ کیلومتر مطالعات تعیین حریم بستر رودخانه و مسیل را از جمله اقدامات این شرکت تا پایان سال ۱۳۹۶ ذکر کرد.
وی ادامه داد: در سال جاری بیش از ۱۲۶ باب ویلا و خانه‌باغ غیرمجاز در حریم بستر رودخانه ها تخریب و ۲۱۲ هکتار از اراضی حریم بستر آزاد شده است.
جلیل زاده، شناسایی یکهزار و ۱۹۹ دستگاه و توقیف ۸۲۲ دستگاه موتور پمپ در حاشیه‌ی رودخانه‌ها را از دیگر اقدامات شرکت آب منطقه‌ای در راستای صیانت و حفاظت از منابع آب عنوان کرد.
وی ادامه داد: نصب ۲ هزار و ۳۴۹ دستگاه کنتور هوشمند و پلمب یکهزار و ۱۳۷ چاه مجاز دارای اضافه برداشت از مهمترین گام‌های صورت گرفته برای احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی آذربایجان شرقی تا پایان پارسال بوده است.
وی خواستار نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌های موجود در صنایع و کارخانه‌ها شد تا به گفته وی از این طریق آمار مصرف این‌چاه‌ها نیز به دقت رصد و مدیریت شود.
** صیانت از منابع آب با مشارکت مردم ممکن است
معاون قضایی و سرپرست معاونت پیشگیری از جرم دادگستری استان آذربایجان‌شرقی نیز در گفت و گو با ایرنا، صیانت از منابع آب را جزو برنامه‌های مستمر این معاونت دانست و گفت: بدون مشارکت و همراهی مردم قادر نخواهیم بود به طور شایسته بحث صیانت از آب را پیش ببریم.
محبوب علیلو با بیان اینکه نسبت به پیگیری مسایل و مشکلات و مصوبات این کمیته بسیار حساس و پیگیر هستیم، افزود: صیانت از منابع آب، جزو برنامه‌های مستمر معاونت پیشگیری از جرم دادگستری کل استان است و از روسای دادگاه‌ها، دادستان‌ها و روسای حوزه‌ی قضایی در تمام شهرستان‌های استان خواسته‌ایم در یاری‌رسانی به مسایل صیانت از آب و برخورد با متخلفان حوزه آب از هیچ تلاشی دریغ نکنند.
وی تاکید کرد: بدون مشارکت و همراهی مردم قادر نخواهیم بود به طور شایسته بحث صیانت از آب را پیش ببریم و برای موفقیت در این زمینه نیاز به همراهی تشکل‌های مردم نهاد فعال در حوزه‌ی آب، منابع طبیعی و زیست‌محیطی داریم و همکاری شوراهای شهر و روستا و دهیاران، بخشداران و فرمانداران بشدت حس می‌شود.
علیلو، دهیاران و شوراهای شهر و روستا را ظرفیت بزرگی برای انتقال خواست‌ها و نیازهای مدیران و مردم دانست و افزود: آموزش این جامعه، می‌تواند گام بزرگی در مسیر اطلاع‌رسانی به روستاییان و کشاورزان بردارد و رسانه ها باید بیش از پیش از طریق تولید برنامه‌های آموزشی، نقش خود را در اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی اقشار مختلف مردم در راستای صیانت و حفاظت از منابع آب بردارند.
** آزادسازی حریم رودخانه ها، اولویت مدیریت شهرستان ها
با توجه به وجود ۲۵ هزار کیلومتر رودخانه و مسیل در سطح آذربایجان شرقی، آزادسازی حریم بستر رودخانه های استان از اولویت های مدیریت شهرستان های ۲۱ گانه است و تاکنون اقدامات خوبی، هر چند ناکافی، در این زمینه انجام شده است.
البته نباید فراموش کرد که آزادسازی حریم بستر رودخانه های آذربایجان شرقی از زمان تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۲ به این سو، سرعت بیشتری به خود گرفته است.
با همین نگاه بود که سال گذشته ۳۸ کیلومتر از حریم و بستر رودخانه های «صوفی چای» و «قوبی چای» شهرستان بناب لایروبی و بازگشایی شد.
در جریان آزادسازی حریم بستر رودخانه های یاد شده، تعداد زیادی منزل مسکونی نیز که به شکل غیرمجاز احداث شده بودند، جابجا شدند.
با توجه به اینکه این رودخانه ها دارای ۸۵ هزار هکتار اراضی پایاب هستند، آزادسازی حریم بسترها آنها علاوه بر رفع خطرات ناشی از سیل، نقش عمده ای در رونق کشاورزی منطقه نیز داشته است.
پارسال همچنین هشت کیلومتر از بستر و حریم رودخانه ها و مسیل های شهرستان «هریس» بازگشایی و ساماندهی شد.
صابر تقویمی، فرماندار وقت هریس، در گفت و گو با ایرنا اعلام کرد که از مجموع ۲۵ هزار کیلومتر مسیل و رودخانه استان بیش از یکهزار و ۵۰۰ کیلومتر در این شهرستان واقع شده است که با اعتبارات تخصیص یافته کنونی برای اتمام بازگشایی مسیل ها و رفع خطر وقوع سیل های ویرانگر، فاصله بسیار زیادی وجود دارد.
وی، تجاوز به حریم رودخانه ها به ویژه در مسیر رودخانه «سرند چای» را تهدید اساسی برای امنیت مردم پایین دست رودخانه ها دانست و گفت: احداث خانه باغ ها و ویلاهای غیرمجاز در بستر رودخانه ها علاوه بر ایجاد آسیب پذیری برای این گونه بناها، در تشدید اثرات سیل نیز بسیار موثر است و به همین منظور تشکیل پرونده برای قلع و قمع بناهای غیرمجاز در اولویت برنامه های بخشداری ها قرار دارد.
تقویمی با اشاره به بروز خسارات ۲۴۰ میلیارد ریالی در جریان سیل سال ۱۳۹۵ به مزارع، باغات و تاسیسات شهرستان هریس، از در معرض خطر بودن ۲۲ روستای واقع در حاشیه رودخانه ها خبر داد و آگاهی بخشی و اقدام قاطع در برخورد با متجاوزان به حریم رودخانه ها را تنها راه حل مشکل سیلاب بیان کرد.
وی، همچنین انتقال تاسیسات آب و فاضلاب روستایی موجود در حریم رودخانه «نهندچای» را که عامل انحراف آب رودخانه در این منطقه و تهدید جدی قطعی آب شرب روستای تابعه در مواقع بروز سیل خواهد بود، خواستار شد.
فرماندار عجب شیر نیز در گفت و گفتو با ایرنا اعلام کرد: اراضی بستر و حریم رودخانه «قلعه چای» این شهرستان در راستای احیا دریاچه ارومیه آزادسازی می شود.
ادل اصغرپور افزود: در این طرح آزادسازی ۱۴ هزار مترمربع از حریم و بستر رودخانه «قلعه چای» پیش بینی شده و مدیریت منابع آب ستاد احیای دریاچه ارومیه برای اجرای این طرح ۳۸ میلیارد ریال اعتبار تخصیص داده است.
وی گفت: چهار هزار مترمربع از این طرح اجرا شده و بقیه طرح تا سه ماه آینده پایان خواهد یافت.
