دوشنبه, ۱۴ مهر ۱۴۰۴ / ۱۷:۲۴:۳۵
سنت حسنه وقف با سابقه ای تاریخی به درازای صدر اسلام در ایران، تا دوره پهلوی سیر صعودی داشت که بعد از وقفه ای کوتاه مدت در این دوران با پیروزی انقلاب اسلامی دوباره احیا شد و در ۴۰ سال اخیر مسیر بالندگی خود را طی می کند.
به گزارش آذر صبح، به نقل از ایرنا، وقف سنتی حسنه برای کمک به محرومان و نیازمندان جامعه است که اوج عمل به این سنت در ایران طبق کتب تاریخی، سیاحت نامه ها و نوشته‌ها به دوران صفویه بر می گردد.
شاید در هیچ دوره ای از تاریخ موقوفاتی به وسعت موقوفات دوران صفویه وجود نداشته باشد به طوری که حتی خود شاهان آن دوران نیز اموال خود را وقف می کردند و بسیاری از افراد املاک خود را وقف اهداف خیریه به ویژه بقاع متبرکه شیعه و از همه بیشتر آستان امام رضا(ع) در مشهد و خواهرش حضرت معصومه(س) در قم کردند.
اما با پیروزی انقلاب اسلامی و به رغم مخالفت عده ای، امام راحل با اعلام ضرورت احیای وقف، این سنت حسنه اسلامی را جان دوباره بخشید که تا امروز ادامه دارد.
سنت وقف در دوران پهلوی از بین رفت
مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی با بیان اینکه قبل از انقلاب چیزی به نام اوقاف و عمل به نیت واقفان وجود نداشت، می گوید: تا پیش از دوران پهلوی این سنت حسنه و عمل به نیات واقفان سیر صعودی داشت ولی در دوران پدر و پسر ( پهلوی) در اثر برخی اقدام های این رژیم از بین رفت.
حجت الاسلام علی مصائبی می افزاید: اگر در آن دوران وقفی هم وجود داشت به صورت سیاسی و دولتی به آن عمل و موقوفه ها به افراد واگذار می شد و در این زمینه به مبانی اسلام عمل نمی شد.
وی یکی از برکات پیروزی انقلاب اسلامی را احیای وقف و پس گرفتن موقوفات از افراد اعلام و اظهار می کند: پس از پیروزی انقلاب مردم علاوه بر وقف اموال خود جان خود را نیز به نوعی وقف آن کردند و شخصیت ها و علمای بزرگی از جان خود برای محکم تر کردن ریشه دین و انقلاب گذشتند.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه تعداد وقف پس از پیروزی انقلاب چندین برابر شده است، یادآوری می کند: پیش از انقلاب تعداد مساجد استان حتی به یک هزار مسجد هم نمی رسید در حالی که هم اکنون ۷ هزار مسجد در سطح استان وجود دارد.
حجت الاسلام مصائبی با اشاره به رشد چشمگیر عمل به نیات واقفان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ادامه می دهد: حتی اجرای نیت واقفان فقط در سال جاری با دوران پیش از انقلاب قابل مقایسه نیست چه برسد به ۴۰ سال دوران انقلاب.
وی می گوید: کمک به ازدواج جوانان و بیماران و اطعام ایتام از جمله فعالیت های اوقاف بوده که از محل نیات واقفان انجام می شود.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی اظهار می کند: هم اکنون بیش از ۱۰۰ امامزاده در استان فعال است در حالی که پیش از انقلاب تعداد معدودی از آن ها شناخته شده بود.
حجت الاسلام مصائبی تعداد رقبه های استان را ۲۰ هزار رقبه اعلام و یادآوری می کند: اگر رقبه های استان احیا شود تعداد آن ها به ۵۰ هزار مورد نیز می رسد.
وی می گوید: برگزاری مسابقه های قرآنی در سطوح شهرستانی، استانی، ملی و بین المللی از برکات انقلاب اسلامی بوده به طوری که اولین مسابقات بین المللی در بین کشورهای اسلامی در ایران و بعد در مالزی برگزار می شود و تاکنون ۴۱ دوره این مسابقات در سطح استان و کشور برگزار شده است.
وی با بیان اینکه ما قبلا از قاریان مصر بهره می بردیم ولی اکنون کشور ما قاری قرآن صادر می کند، یادآوری می کند: در زمان کنونی قاریان بین المللی ایران در کشورهایی مانند مصر، لبنان و سایر کشورها قرآن قرائت می کنند.
تثبیت مالکیت موقوفات از تعرض موقوفه خواران جلوگیری کرد
معاون حقوقی ثبتی اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی می گوید: پیش از انقلاب اسلامی در اثر بی توجهی به موقوفات، آن ها مورد تعرض و تاراج موقوفه خواران قرار می گرفت ولی پس از پیروزی انقلاب با تثبیت مالکیت موقوفات از سوی اوقاف و امور خیریه از تعرض به آن ها جلوگیری شد.
محمد حیدرزاده با بیان اینکه اجرای قانون اصلاحات ارضی در کشور نقطه عطف برای تعرض و تاراج موقوفات بود، می افزاید: در پی اجرای این قانون بدون توجه به قوانین شرعی تمام موقوفات بلااستثنا به افراد واگذار شد و تنها مساجد از گزند آن در امان ماند که اگر انقلاب به پیروزی نمی رسید معلوم نبود بر سر آن ها نیز چه بلایی می آمد.
وی اظهار می کند: اوقاف و امور خیریه با امضای تفاهم نامه با سازمان ثبت اسناد و املاک و بنیاد مسکن اقدام به تثبیت مالکیت موقوفات از طریق تهیه نقشه های دقیق «یو تی ام» و «شمیم» کرد.
معاون حقوقی ثبتی اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی یادآوری می کند: هم اکنون این نقشه ها برای بیش از ۹ هزار ۵۳۸ رقبه به تعداد ۴ هزار و ۵۷۶ جلد سند مالکیت اخذ شده است.
حیدرزاده ادامه می دهد: در ۳ سال اخیر در استان بیش از ۸ هزار و ۹۷۳ وقفنامه بازخوانی و در سامانه جامع موقوفات کشور ثبت شده است و هم اکنون اصول اسناد در این سازمان به صورت متمرکز و اصولی با بهره مندی از استانداردهای جدید زیر نظر افراد متخصص نگهداری می شود.
وی با بیان اینکه این اقدام ها مانع از بین رفتن اسناد موقوفات و سهولت دسترسی به متون وقفنامه در سراسر کشور می شود، می گوید: پیگیری و تعیین تکلیف پرونده های دعاوی و احقاق حقوق موقوفات و جلوگیری از تصرفات غیرقانونی و موقوفه خواری از دیگر آثار و برکات تشکیل اوقاف پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.
معاون حقوقی ثبتی اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی یادآوری می کند: در این راستا تاکنون هزاران پرونده حقوقی و کیفری در محاکم قضایی استان مطرح و تعیین تکلیف شده، به طوری که سهم آراء ماخوذه به نفع موقوفات در مقایسه با آرا علیه آن بسیار چشمگیر و در حدود ۹۰ درصد است.
حیدرزاده می افزاید: تعامل با منابع طبیعی در راستای حل اختلافات اراضی موقوفات و اراضی ملی و امضای تفاهم نامه با این اداره کل از اقدام های این سازمان برای رونق در عمل به نیات واقفان است.
وی اظهار می کند: در این راستا برای بیش از ۱۴ هزار و ۲۸۳ هکتار در ۴۴ پلاک ثبتی استان رفع اختلاف شده است.
بقاع متبرکه به محلی برای ارایه خدمات رفاهی به مردم تبدیل شده است
معاون فرهنگی اجتماعی اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی می گوید: به برکت انقلاب اسلامی هم اکنون بقاع متبرکه به محلی برای ارایه خدمات رفاهی به مردم و انجام کارهای فرهنگی تبدیل شده است.
محمدعلی فاضلی نسب با بیان اینکه انقلاب ما بر خلاف سایر انقلاب ها فرهنگی است، می افزاید: سازمان اوقاف و امور خیریه نیز در این راستا فعالیت می کند و فعالیت های فرهنگی آن در بخش های مختلف چشمگیر است.
وی اظهار می کند: محورهای فعالیت اوقاف و امور خیریه شامل قرآن، امامزادگان و مساجد و موقوفات است.
معاون فرهنگی اجتماعی اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی یادآوری می کند: در حوزه قرآنی تاکنون ۴۱ دوره مسابقات شهرستانی، استانی و کشوری از سوی سازمان اوقاف برگزار شده است.
فاضلی نسب با اشاره به اینکه رویکرد این سازمان قبلا برگزاری مسابقات بود، ادامه می دهد: اکنون این سازمان به صورت جدی به موضوع آموزش ورود کرده و برای تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن بر اساس فرمایش های رهبر معظم انقلاب امسال با همکاری سایر دستگاه ها طرح بشارت و حفظ جزء ۳۰ را برگزار می کند.
وی با اشاره به تربیت ۱۸۰ مربی متخصص قرآنی در استان با اعزام آن ها به قم طی سال جاری، می گوید: اعزام مربیان قرآنی به کانون اصلاح و تربیت و ارایه آموزش های قرآنی به حدود یک هزار نفر از زندانیان و اجرای مسابقه های دانش آموزی از دیگر فعالیت های این اداره کل است.
معاون فرهنگی اجتماعی اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی از راه اندازی شبکه مجازی حفظ قرآن طی حدود یک سال اخیر خبر داد و یادآوری می کند: تاکنون ۳۸۰ نفر از طریق شبکه مجازی و تلفنی موفق به حفظ یک تا ۳۰ جزء قرآن شده اند.
فاضلی نسب با بیان اینکه پیش از انقلاب امامزاده ها فرسوده و مخروبه شده بود، ادامه می دهد: در حوزه امامزادگان در ۲ بخش عمران و آبادانی و فرهنگی اقدام می شود که از جمله آن ها اجرا احیار و مرمت امامزادگان و اجرای طرح های گردشگری مذهبی، آرامش بهاری، نشاط معنوی، بصیرت عاشورایی، یاس نبوی و ولایت علوی در آن هاست.
وی با اشاره به اینکه در سطح استان ۲۰۰ بقاع متبرکه به ثبت رسیده است، یادآوری می کند: از این تعداد ۱۰۰ بقعه متبرکه فعال است.
معاون فرهنگی اجتماعی اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی می گوید: تمامی مجموعه فعالیت های اوقاف در راستای عمل به نیات واقفان انجام می شود و در سال های اخیر این کار به صورت سازمان دهی روی می دهد.
فاضلی نسب می افزاید: در این راستا کمک به دانش آموزان نیازمند در قالب مهر تحصیلی، کمک به بیماران در قالب مهر تندرستی و کمک به ازدواج زوج های جوان در قالب پیوند آسمانی به صورت سازماندهی شده انجام می شود.
وی با بیان اینکه در سال جاری برای ۳ هزار دانش آموز نیازمند کمک تحصیلی پرداخت شده است، یادآوری می کند: در طول سال غیر از برنامه های سازماندهی شده اجرای نیت واقفان به صورت مستمر انجام می شود.
فاضلی نسب با تاکید بر اینکه اصل در وقف حفظ عین است تا اجرای نیت، ادامه می دهد: ۷۰ درصد اجرای نیت موقوفات به ایجاد رقبه برای پشتیبانی از تدوام درآمدزایی برای عمل به نیت واقفان هزینه می شود.
وی می گوید: با توجه به اهمیت وقف در جامعه، تنها متولی این سنت حسنه اوقاف نبوده بلکه تمام آحاد جامعه در این زمینه وظیفه دارند و رسانه ها و قلم و تریبون به دستان باید انجام این سنت حسنه را در تمامی ابعاد تبلیغ کنند.
وقف پشتوانه مجامع علمی، امورات خیریه و مذهبی است
رئیس اوقاف و امور خیریه حوزه یک تبریز می گوید: سنت وقف از سنت های مفید جامعه بوده و در طول تاریخ پشتوانه مجامع علمی، مراکز دانشگاهی و طبی، امورات خیریه و مذهبی تا زمان پهلوی بود که در آن دوران متوقف و پس از پیروزی انقلاب دوباره احیا شد.
حجت الاسلام رضا جعفری می افزاید: عمل به وقف تنها در زمان طاغوت عمل نمی شد و این سنت فلج شده بود در حالی که قبل از زمان پهلوی این کار سیر صعودی داشت و به نیات واقفان عمل می شد.
وی با بیان اینکه موقوفات خواجه نصیر در قرن ۴ در مراغه جزو قدیمی ترین موقوفات به یادگار مانده است، یادآوری می کند: اوج موقوفه ها در تبریز با موقوفه های غازانیه آغاز می شود و یکی از بزرگترین و بی نظیرترین موقوفه های این شهر ربع رشیدی تبریز است.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه حوزه یک تبریز اظهار می کند: موقوفه ربع رشیدی تنها موقوفه ای در ایران بوده که ثبت جهانی شده است و مانند آن نه احداث شده و نه وجود دارد.
حجت الاسلام جعفری با اشاره به اینکه دوران صفویه اوج شکوفایی موقوفات و عمل به آن بود، ادامه می دهد: این عمل در دوران قاجاریه نیز ادامه یافت و موقوفات مسجد کبود یا مظفریه، قطعات بازار تبریز، کلکته چی، قائم مقام فراهانی، غلامحسین خان دنبلی، صادقیه و ظهیریه در آن دوران ها وقف شده است.
وی یادآوری می کند: علاوه بر مساجد بیشتر بناهای تاریخی، انواع پل ها، یخچال ها، حمام های قدیمی تبریز موقوفه است.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه حوزه یک تبریز می گوید: در دوران پهلوی با اعمال ۳ قانون اصلاحات ارضی که نسق و زمین های زراعی، ماده ۹۶ شهرداری ها که گورستان های موقوفه داخل شهر و حق کسب و پیشه که رقبه های بازار تبریز از بین رفته و به تارج رفت.
حجت الاسلام جعفری با بیان اینکه فتوای شجاعانه امام راحل منشاء احیای موقوفات شد، می افزاید: خدمات این سازمان در ۱۰ سال اخیر برای احیا، ساماندهی و شکوفایی موقوفات با زمان قبل از انقلاب که اصلا و بلکه با ۳۰ سال گذشته و خدمات اوقاف در ۴، ۵ سال اخیر در تبریز با ۳۵ سال گذشته قابل مقایسه نیست.
وی یادآوری می کند: به جرات می توان گفت در زمان کنونی وقف نامه ای در مراکز اسنادی کشور وجود ندارد که مطالعه و تطبیق نشده باشد.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه حوزه یک تبریز می گوید: هم اکنون بیش از ۱۴ سند و نسخه خطی مانند وقف نامه مسجد کبود، غیاث الدین حججی، عثمانی ها و قائم مقام فراهانی در تبریز جانمایی شده و این اسناد به عنوان سرمایه های میراثی و معنوی شهر سیر تاریخی آن را نشان می دهد.
حجت الاسلام جعفری، ادامه می دهد: تاکنون برای بیش از ۸۰ درصد از موقوفه های تبریز سند اخذ شده و تلاش می شود در سال آینده برای ۱۰۰ درصد آن ها سند اخذ شود.
وی با اشاره به اینکه سال گذشته در محاکم قضایی بیش از ۸۶ رای به نفع اوقاف صادر شد که در پی آن از هزاران هکتار موقوفه خواری جلوگیری شد، یادآوری می کند: تمام امامزادگان استان احصا و مشخصات و صبغه تاریخی آن مکتوب شده است.
حجت الاسلام جعفری با بیان اینکه ۱۴ بقعه تبریز دارای اصل، نسب و ریشه است، می افزاید: بیشتر آن ها از جمله امامزاده چهار قبر که یادگار قرن ۴ هجری قمری و سیدحمزه و سیدجمال که متعلق به قرن ۷ است، دارای نمای تاریخی است.
