شنبه, ۱۱ مرداد ۱۴۰۴ / ۱۱:۱۳:۰۵
روزهای آخر سال ۱۳۹۷ مصرف بنزین از ۱۳۵ میلیون لیتر در یک روز عبور کرد. مصرفی بی‌سابقه که یک زنگ خطر جدی برای خودکفایی بنزین آن هم در دوران تحریم بود. چراکه تولید بنزین کشور اکنون رقمی در حدود ۱۱۰ میلیون لیتر در روز است
به گزارش آذر صبح، از این رو در روزهای اخیر مسئولان کشور بار دیگر پرونده سهمیه بندی بنزین را باز کردند و به دلایلی که مهمترین آنها مقاوم‌سازی زنجیره تولید و توزیع است، این گزینه را مطرح کردند که بنزین را سهمیه بندی کنند.
گفته شده که نرخ دوم را با درصدی معین بالاتر از نرخ اول قرار دهند، تا اندکی قدرت بازدارندگی مصرف داشته باشد. هرچند که قیمت فقط یکی از فاکتورهای کاهش مصرف است. از آنجایی که این سناریو در مرحله بررسی‌های نهایی قرار دارد، هنوز آماری رسمی از دو نرخ و میزان سهمیه عنوان نشده است. به طوری که رئیس دفتر رئیس جمهوری می‌گوید که در شورای عالی هماهنگی در مورد سهمیه بندی بنزین و دونرخی شدن آن بحث شده است.
محمود واعظی روز گذشته در حاشیه نشست هیأت دولت در این باره گفت: «مصرف بنزین در ایران بسیار زیاد شده است. به‌طوری که میانگین مصرف روزانه به بالای ۹۰ میلیون لیتر و در آخر هفته‌ها بالای ۱۰۰ میلیون لیتر در روز رسیده است که رقم بسیار بالایی است. باید چارچوبی در مصرف بنزین مشخص شود که بر اساس آن قدرت مدیریت مصرف را داشته باشیم. البته به گونه‌ای بحث می‌کنیم که فشار روی خانواده‌ها نیاید.»
او که روز یکشنبه در شورای عالی هماهنگی اقتصادی حضور داشته است، می‌گوید: «در شورا چند طرح مطرح شد که یکی از آنها مربوط به سهمیه بندی بنزین بود. البته در آنجا هنوز جمع بندی نشده است و قرار شده اعضای شورا و سایر مسئولان مربوطه در این مورد نظر دهند و بعد تصمیم نهایی گرفته شود.»
رئیس دفتر رئیس جمهوری در پاسخ به سؤالی درباره مخالفت مجلس با افزایش نرخ بنزین نیز اظهار کرد: «هر تصمیمی گرفته می‌شود، مجلس نیز باید اطلاع داشته باشد. روز یکشنبه که این بحث در شورای عالی هماهنگی اقتصادی عنوان شد، رئیس مجلس، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس و هم رئیس کمیسیون برنامه و بودجه حضور داشتند. مطمئن باشید هیچ تصمیمی که مغایر قانون باشد نمی‌گیریم.»
کارت سوخت‌ها را آماده کنید
روند بازیابی کارت‌های سوخت برای ورود به فرآیند سهمیه‌بندی در ماه‌های گذشته آغاز شد و این روزها مراحل پایانی خود را سپری می‌کند.
شنیده‌ها حاکی است که کمتر از یک ماه آینده بنزین سهمیه بندی خواهد شد و بنزین سهمیه‌ای فقط در کارت سوخت خودروها شارژ می‌شود.
اگرچه ایران تجربه سهمیه بندی بنزین را دارد اما این بار اندکی با دفعه قبل متفاوت است. چراکه این بار بیش از ۴ میلیون خودرو سوخت‌گیری را باید با کارت بانکی ثبت شده در سامانه هوشمند سوخت انجام می‌دهند. کارتی که هم کارت بانکی است و هم کارت سوخت.
کاهش مصرف با سهیمه بندی
اگرچه کارشناسان معتقدند که باید آزادسازی قیمت سوخت انجام شود اما قوای سه گانه در حال برنامه‌ریزی هستند که هم میزان سهمیه و هم نرخ سهمیه‌ای بنزین به گونه‌ای تعیین شود که فشاری به اقشار کم درآمد و یا کم مصرف‌ها وارد نشود و این تغییر روی نرخ تورم نیز تأثیر چندانی نداشته باشد. اما وقتی به تجربه سهمیه‌بندی بنزین در طول اولین دوره اجرای این طرح نگاه می‌کنیم، آمار جالبی از کاهش مصرف به دست می‌آید. در مدت ۸ سال اجرای این طرح ۷۵ میلیارد دلار صرفه‌جویی در منابع کشور رقم خورده که عدد قابل توجهی است.
هنوز مشخص نیست که در دور دوم اجرای طرح سهمیه بندی بنزین چقدر مصرف سوخت کاهش یابد اما احتمالاً این اتفاق تأثیرات کوتاه مدت عملی و روانی روی مصرف خواهد داشت.
۴ منطق مسئولان برای سهمیه بندی
همان‌طور که اشاره شد نخستین دلیل روی آوردن دولت به سهمیه بندی بنزین افزایش اطمینان از تأمین و توزیع این سوخت حتی در دوران تحریم است. اکنون واردات بنزین مشمول تحریم‌های امریکا نیست و علت آن هم بی‌نیازی ایران از واردات است اما در دور قبلی تحریم‌ها واردات بنزین برای ایران تحریم شد.
کمبود این سوخت استراتژیک حتی در یک برهه از زمان دولت وقت را مجبور به ریفورمیت سرطان زای پتروشیمی‌ها کرد. در حال حاضر یک سال از خودکفایی ایران در تأمین بنزین پالایشگاهی می‌گذرد. مسئولان به دنبال حفظ این وضعیت هستند تا دوباره کشور در تنگنا قرار نگیرد.
لذا باید این مصرف مدیریت شود که البته یکی از راه‌ها حرکت به سمت اصلاح قیمت است. راه‌های دیگر توسعه حمل و نقل عمومی بویژه در بخش ریلی و بهبود وضعیت خودروسازی داخلی است.
عامل دومی که باعث می‌شود سیاستگذاران کشور به دنبال مهار رشد مصرف باشند، جلوگیری از قاچاق سوخت است.
در حال حاضر ایران از تمام کشور‌های همجوار خود حتی از افغانستان هم بنزین ارزان تری را توزیع می‌کند. این موضوع قاچاق سوخت را تقویت کرده است. در مورد میزان قاچاق این سوخت که البته به خاطر فرار بودن آن کار آسانی هم نیست، آمارهای متفاوتی به گوش می‌رسد که تا ۱۱ میلیون لیتر در روز نیز عنوان شده است. ایران بعد از ونزوئلا ارزان‌ترین بنزین دنیا را دارد اما در زمره ۱۰ کشور پرمصرف بنزین قرار می‌گیرد.
سومین دلیل و منطقی که برای سهمیه بندی عنوان می‌شود کاهش آلودگی‌های زیست محیطی بر اثر مصرف بی‌رویه سوخت است.
عامل چهارم افزایش ذخایر بنزین کشور و همینطور آغاز صادرات بنزین برای نخستین بار در تاریخ صنعت نفت ایران و تضمین پایداری آن است. تا ارزش افزوده برای کشور ایجاد شود. شنیده‌ها حاکی است که بزودی صادرات بنزین از طریق بورس انرژی شروع خواهد شد.
آمـــار
۸۱۲ هزار و ۱۸۳ تومان؛ متوسط هزینه سالانه بنزین در سبد خانوار است. این رقم در آخرین آمار بانک مرکزی درباره بررسی بودجه خانوار مربوط به سال ۹۶ آمده است. این گزارش نشان می‌دهد خانواده‌های ایرانی در کل سال به‌طور متوسط ۴۲ میلیون و ۱۳۰ هزار تومان هزینه کرده‌اند و سهم بنزین در میان این هزینه‌ها، ۱٫۹ درصد بوده است.
حمل و نقل به‌طور کلی، ۱۰٫۶ درصد از هزینه‌های خانوار را به خود اختصاص می‌دهد. سهم آن در سبد هزینه ۸ دهک جامعه در طول سال ۹۶، کمتر از ۵ میلیون تومان بوده است اما برای دو دهک ثروتمند جامعه، به یکباره افزایش می‌یابد و به ۲۰ میلیون تومان هم می‌رسد. دهک پنجمی‌ها به عنوان طبقه متوسط، ۲ میلیون تومان برای حمل و نقل پرداخته‌اند. در این سال هم قیمت بنزین، لیتری هزار تومان بوده است.
