سه شنبه, ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ / ۰۹:۱۴:۵۴
انجمن متخصصان مرمت و حفاظت از بناهای تاریخی، با صدور بیانیه اعتراضی، ضمن اظهار تاسف از عدم مدیریت صحیح حفاظت از عرصه و حریم میراث جهانی بازار، نسبت به خروج این اثر شاخص از فهرست میراث جهانی یونسکو اظهار نگرانی کرده است.
به گزارش آذر صبح، در بیانیه انجمن متخصصان مرمت و حفاظت از بناهای تاریخی، با اشاره به اینکه بازار تاریخی تبریز در سال ۱۳۸۹ به عنوان یازدهمین میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، متذکر شده‌است: پس از ثبت جهانی این مجموعه، امیدهای فراوانی جهت حفاظت از و صیانت از این میراث ارزشمند و بافت تاریخی اطراف آن (حرایم درجه ۱ و ۲) در دل دوستداران میراث فرهنگی این مرز و بوم به وجود آمد. اما امیدهای به وجود آمده، تبدیل به یاس شد. نه تنها از این میراث زنده، حفاظت اصولی صورت نگرفت، بلکه به واسطه عدم مدیریت یکپارچه و ضعف مانیتورینگ، شاهد ساخت‌وسازها و تعرضات گوناگون به عرصه و حریم این مجموعه جهانی شدیم.
انجمن متخصصان مرمت و حفاظت از بناهای تاریخی، در ادامه این بیانیه، آتش‌سوزی سرای ایکی‌قاپیلار را در ادامه حریق‌های یک دهه گذشته بازار مورد توجه قرار داده و تاکید کرده‌است: این نگرانی در میان کارشناسان و عموم دوستداران میراث فرهنگی وجود دارد که با ادامه روند کنونی، آسیب‌های بیشتری به وجود آمده و به واسطه عدم مدیریت صحیح حفاظت از عرصه و حریم میراث جهانی بازار، سازمان یونسکو با استناد به بند ب فصل چهارم کنوانسیون میراث جهانی، بازار تبریز را در لیست «میراث جهانی در معرض تخریب» قرار دهد و چه بسا نهایتاً آن را از فهرست ثبت جهانی خارج کند.
این انجمن در پایان، خواستار برداشتن گامهای جدی برای مدیریت تخصصی پایگاه میراث جهانی بازار تبریز شده و برای جلوگیری از آسیب‌های پیش‌آمده، اعلام آمادگی کرده‌است.
نمونه‌هایی از حذف آثار تاریخی از فهرست یونسکو
سازمان جهانی یونسکو بعد از ثبت هر اثر، پاره‌ای تسهیلات مرمت و نگهداری به آن بنا اختصاص می‌دهد. دامنه این تسهیلات، از کمک‌های مالی گرفته تا هدایت تورهای گردشگری به سمت آن شهر متفاوت است. اما مسئولان ایرانی و مشخصاً میراث‌فرهنگی آذربایجان‌شرقی، تاکنون گزارشی از این موضوع نداده‌اند.
بسیار بعید است یونسکو، بنایی را ثبت و بعد به حال خود رها کند. این نهاد بین‌المللی، پیش از این با حذف «دره دِرسدِن آلمان»، «زیست‌پارک قشم» نشان‌داده که بی‌اعتنایی به معیارها و تذکرات این نهاد مرجع، چه پیامدهایی دارد.
وضع «بازار تبریز» بهتر از این سه اثر تاریخی نیست. جسم نحیف بازار تبریز، روز به روز تکیده‌تر می‌شود. سیستم‌های صوتی عزاداری، پارک خودرو و موتور در ورودی‌ها، جاگذاری گاوصندوق در بعضی حجره‌ها، لوله‌کشی آب و ایجاد سرویس بهداشتی در داخل حجره‌ها، دکه‌گذاری دوره‌گردها، سدمعبرهای کلافه‌کننده، سیم‌کشی‌های کریه برق، حفاری‌های گاه‌وبی‌گاه، و از همه بدتر «آتش» که هر چند سال یک بار، بر جان این اثر فاخر می‌دمد، تهدیدهایی است که می‌تواند کارت زرد یونسکو را برای «بازار تبریز» به همراه داشته باشد.
گزارش حاکی است، بازار تاریخی تبریز وسیع‌ترین مجموعه مسقف و به هم پیوسته جهان شبکه بازار تبریز به مثابه قلب شهر است و نقش عمده‌ای در بافت شهر دارد. این بازار در سال ۱۳۵۴در فهرست آثار ملی قرار گرفت و در مرداد ماه سال ۱۳۸۹ به ثبت جهانی یونسکو رسید. بازاری که از آن به عنوان بزرگترین اثر ثبتی کشور و وسیع‌ترین مجموعه مسقف و به هم پیوسته جهان یاد می‌کنند.
مجموعه بازار تبریز یکی از بازارهای بزرگ تاریخی و زیبای ایران و خاورمیانه است. عواملی مانند سبک معماری بازار، آرایش مغازه‌ها، کثرت تیمچه‌ها، کاروانسراها، دالان‌ها، راسته‌ها همچنین انواع مشاغل و حرفه‌ها، وجود تعداد بسیاری مدرسه و مسجد که عمدتاً از سابقه تاریخی برخوردارند، این بازار را به نمونه عالی مجهز تجارت، کسب و زندگی اسلامی و شرقی تبدیل کرده است.
مجموعه بازار تبریز ۱۹٫۳ هکتار مساحت دارد و از نظر نوع کاربری به ۲۷ گروه تقسیم‌بندی می‌شود. واحدهای تجاری مربوط به گروه شغلی فرش، گلیم، پشتی، پشم، طناب فروشی، رفوگری و نقشه کشی فرش با ۱۵۶۴ واحد بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده است.
مهم‌ترین راسته‌هایی که در بازار وجود دارند عبارتند از بازار امیر، راسته بازار، راسته قدیم، بازار سراجان، شیشه گرخانه، بازار کفاشان، بازار صفی، بازار صادقیه، دلاله زین بازار، بازار کلاهدوزان، قیزبستی بازار، بازار مسگران، بازار حلاجان، بازار آیت الله شهیدی، یمن دوز بازار، بازار حرمخانه، بازار رنگی.
منبع/فارس