دوشنبه, ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ / ۰۹:۳۲:۳۹
در آیین نکوداشت ۷۴۶ امین سالگرد رسمیّت یافتن پایتختی غازانیه تبریز ، از این محله تاریخی فراموش شده تبریز صحبت و بر ضرورت راه اندازی مرکز تبریز پژوهی تاکید شد.
به گزارش آذر صبح، جاذبه های تاریخی از دیرباز مورد توجه بسیاری از گردشگران بوده است. دلیل آن نیز کنجکاوی است که انسان را به کشف حقایق وا می دارد و به او آگاهی می بخشد.
جاذبه های تاریخی درتبریز نیز به اندازه ای است که با نگریستن به هر سو می توان، جذابیت تاریخی و فرهنگی در آن یافت که این موضوع برای انسان عصر مدرن که با نگاه پرسشگرانه در پی واکاوی گذشته است، می تواند سرآغاز ورود به دنیایی باشد که تا پیش از ان می توانست در کانون توجهات عمومی نباشد.
شنب غازان یکی از محلات تاریخی کهن شهرتبریز بوده که بیشتر به‌علت تاریخ مستقل و باشکوه آن مشهور است ولی امروزه با ظاهری کاملا جدید به دلایل مختلف در حال تخریب است و هر روز احتمال نابودیش وجود دارد ولی انجمنی با نیروهای مستعد فعال گرد هم آمده تا نام این محل را به همگان بشناسانند.
در وقف نامه مسجد کبود یا مظفریه شنب غازان با عنوان “شنب عتیق” ذکر شده است
مهران بشارت، مدیر عامل انجمن تاریخی فرهنگی غازانیه تبریز اظهار کرد: شنب غازان، غازانیّه یا شامِ غازان (تلفظ محلی: شام غازان) نام یکی از محلّه‌های تاریخی شهر تبریز بوده و بیشتر به‌علت تاریخ مستقل و باشکوه آن مشهور است.
بشارت در خصوص نامگذاری نکوداشت ۷۴۶ امین سالگرد رسمیّت یافتن پایتختی غازانیه تبریز عنوان کرد: عنوان این برنامه را شنب عتیق گذاشتیم چراکه در وقف نامه مظفریه یا مسجد کبود در نسخه سال ۸۹۸ محله شنب غازان با عنوان شنب عتیق آمده است، عتیق هم به معنای تاریخی و باستانی و هم ارزنده ترین نام است که ما می توانیم اینک آن را به کار برده و با یافته های جدید قدمت شنب غازان را بیشتر از پیش جلوه دهیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود در رابطه با این محل تاریخی توضیح داد: این محله در زمان ایلخانان در قالب روستایی به نام شنب یا شام ابتدا با نام ارغونیه توسعه یافته و سپس با نام غازانیه به یک شهر اقماری برای تبریز تبدیل شد، رونق و شکوه اصلی این محله در همین زمان و با نام غازانیه بود.
بشارت ادامه داد: قبل از سلطنت ارغون خان چهارمین پادشاه سلسلهٔ ایلخانان، شنب غازان روستایی در چند فرسخی غرب تبریز بود و شام یا شنب نامیده می‌شد، در آن‌زمان شام خوش آب و هواترین و از نظر جغرفیایی بهترین مکان تبریز به حساب می‌آمد که دارای زمینی پوشیده از سبزه بود که در تاریخ مبارک غازانی از آن به‌عنوان مرغزار شام نیز نام برده شده‌است.
مدیر عامل انجمن تاریخی فرهنگی غازانیه تبریز افزود: بعد از جلوس ارغون خان به سلطنت در سال ۶۸۳ هـ ق (۱۲۸۴ مـ) شهری به نام ارغونیه در مکان شام تبریز بنا کرد و معبدی بودایی بنابر کیش خود ساخت که بر دیوارهای آن نقش وی را نقاشی کرده بودند و یکی از زیباترین معابد بودایی آن زمان به‌شمار می‌رفت، هم‌چنین خانه‌های عالی و اشرافی پیرامون آن ساخت و آن‌جا را به حد جلال رساند.
بشارت توضیح داد:بعد از به پادشاهی رسیدن سلطان محمود غازان خان هفتمین پادشاه ایلخانی در ذی الحجهٔ ۶۹۴ هـ ق (۱۲۹۵ مـ) و ورود او در همان سال به تبریز، چون مسلمان شده بود، دستور داد تمامی معابد غیر اسلامی را نابود کنند هم‌چنین معبد ارغونیه را نیز که ساخت پدرش بود ویران کرد و به جایش مسجد زیبایی ساخت، چون به توسعه و آبادانی علاقهٔ بسیاری داشت و به کارهای خیر نیز مبادرت می کردد شروع به ساخت ابنیهٔ خیریه‌ای کرد که معروف به ابواب‌البرّ (درهای نیکی – مؤسسات خیریه) شد.
وی در بخش دیگری از سخنانش ابراز کرد: امروزه شنب غازان یکی از مناطق غرب تبریز بوده و بدون احتساب اراضی غیر مسکونی از طرف شمال به خیابان فرهنگ و خیابان قدس و از جنوب به خیابان ۲۲ بهمن یا خیابان راه‌آهن و از غرب به جاده سنتو یا بلوار کارگر و از شرق به خیابان دامپزشکی یا شهید نجاتی محدود می‌شود.
مدیر عامل انجمن تاریخی فرهنگی غازانیه تبریز در خصوص بناهای تاریخی این محل توضیح داد: مقبره یا گنبد دوازده ضلعی شنب غازان که ساخت آن در سال ۶۹۷ ه.ق شروع و در ۷۰۲ پایان پذیرفت با ۱۳۰ گز ارتفاع اعجاب بینندگان را برمی‌انگیخت و بزرگترین بنایی بود که در ممالک اسلامی تا آن زمان ساخته شده بود، بناهای دیگر شنب غازان را به مرکزی علمی-فرهنگی در عصر خویش تبدیل کردند.
وی اهمیت تاریخی شنب غازان را در سه محور میراث مکتوب، میراث ملموس و میراث ناملموس دسته بندی کرد و گفت: ما در شنب غازان مدارس فقهی و مدارس حکمیه که فلسفه تدریس می شد را دارا بوده ایم که به نوعی در زمان خودش منطقه تولید علم بوده است.
بشارت به لزوم اصلاحات عمرانی و احیای حمام تاریخی شنب غازان اشاره کرد و گفت: به دلیل اهمیت تاریخی حمام شنب غازان تبریز و مصالح به کار رفته در آن، شورای ثبت آثار تاریخی و فرهنگی استان آذربایجان شرقی در سال ۱۳۹۰ شمسی اقدام به ثبت آن به شماره ۲۹۵۲۶ در فهرست آثار ملی کرد، اما متاسفانه در سال‌های اخیر تنها اثر تاریخی بر جای مانده از آن شکوه و عظمت شنب غازان، با وجود ثبت ملی شدن، مورد بی مهری قرار گرفته و در معرض خطر نابودی و تخریب کامل می باشد.
وی ادامه داد: بزرگتربن میراثی که می تواتد در شنب غازان لمس شود حمام تاریخی اش بوده که با مصالح ایلخانی درست شده است و پلانی منحصر به فرد دارد، اگر مسئولان امر کم توجهی نمی کردند این حمام به مدت ۴۰ سال تعطیل نمی شد، امیدواریم از سوی نهادهای متولی رسیدگی های لازم صورت گیرد تا بازیدکنندگان و گردشگران این مکان تاریخی با درهای بسته مواجه نشوند.
بشارت در بخش دیگری عنوان کرد: با حفاری در محله شنب غازان آثار تاریخی رونمایی می شود ولی به این موضوع چندان اهمیت نمی دهند، انجمن تاریخی فرهنگی غازانیه تبریز بخشی از اشیا و سنگ های تاریخی را جمع آوری کرده و آنها را به ثبت رسانده است.
مدیر عامل انجمن تاریخی فرهنگی غازانیه تبریز گفت: امروزه شنب غازان با ظاهری کاملا جدید است که جز پایه های یک مسجد که مسجد مرکزی خوانده می شود و جز یک حمام قاجاری که متاسفانه به دلایل مختلف در حال تخریب است و با در بسته مواجه هستیم هر روز احتمال نابودیش وجود دارد با سنگ ها و کاشی های پراکنده چیزی نیست.
عملکرد انجمن تاریخی فرهنگی غازانیه تبریز تحسین برانگیز است
بهرام آجورلو باستان شناس،استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه هنر اسلامی نیز در این مراسم اظهار کرد: امیدواریم سایر اقشار تبریز از انجمن غازان الهام بگیرند و انجمن های مشابهی را متناسب با حال وهوای فرهنگی شکل بدهند، ما الان در ربع رشیدی به انجمن تاریخی ربع رشیدی در محله عباسی و یا در ارگ علیشاه در محله شریعتی و میار میار سابق به انجمن ارگ علیشاه نیاز داریم.
وی ادامه داد: بحث میراث فرهنگی امروزه در سطح بین المللی بر ارکان انجمن های تاریخی و فرهنگی استوار بوده ،علاوه بر این تجربه نشان داده که سرمایه گذاری دولتی و دخالت میراث چندان ملموس نبوده است.
آجرلو خاطر نشان کرد: شمع ها کم کم روشن می شوند و من خوشحالم که تبریز تاریخ فراموش شده خود را بدست می آورد.
مرمت سازی حمام تاریخی شنب غازان/ مرکز تبریز پژوهی شهریور ماه سال جاری آغاز به کار می کند
مرتضی آبدار مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز در این نکوداشت ابراز کرد: انجمن تاریخی فرهنگی غازانیه تبریز از همان ابتدا فعالیت چشمگیری داشته که در راستای همین امر من هم به شخصه خواستم کنار آن ها باشم.
آبدار ابراز کرد: بسیار خرسندم که در شهرمان جوانان متعصب فعالی را داریم که برای حفظ تاریخ برای آیندگان تلاش می کند، امید است این تلاش برای نسل های بعدی انتقال یافته و آن ها هم در این راه موفق عمل کنند.
وی دربخش دیگری از سخنان خود در مورد پروژه والمان توضیح داد: گروه باستان شناسی در پی کاوش هایشان پس از ده روز گفتند اگر اثری هم از شهر تاریخی باشد ۵ درصد از آن مانده است و ارزش نگهداری و کارشناسی ندارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی از افتتاح مرکز تبریز پژوهی طی ماه های اخیر خبر داد و گفت: خانه میرزا جعفرسلطان القرائی در محله شنب غازان به عنوان مرکز تبریز پژوهی ترتیب داده شده که تا دو ماه آینده شروع به کار می کند، اگر انجمن بخواهد می توانیم آنها را هم در این محل مستقر کنیم تا به فعالیت خود ادامه دهند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ما باید چالش های تاریخی را به زبان گفتمان دیپلماسی برای هم بازگو کنیم نه اینکه یکدیگر را تخریب کنیم، باید خودمان را برای چالش های تاریخی اماده کنیم و گفت‌و‌گوهای بسیاری در این راستا داشته باشیم که انجمن می تواند با برگزاری میزگردهای تخصصی این موضوع را بسط و توسعه داد.
آبدار در خصوص حمام تاریخی شنب غازان خاطرنشان کرد: بحث حمام را اگر خیری خریداری کند ما حاضریم در راستای مرمت سازی اقدامات و حمایت های لازم را ترتیب دهیم.
