پیشاپیش حرکت کاروان اسراء؛ صبحی که سرها به نیزه شد

بزرگنمایی تصویر

با شعری از شاعر معاصرمان، استاد محمدعلی بهمنی آغاز می کنیم که سروده است:

نتوان گفت که این قافله وا می‌ماند
خسته و خفته از این خیل جدا می‌ماند

این رهی نیست که از خاطره‌اش یاد کنی
این سفر همراه تاریخ به جا می‌ماند

دانه و دام در این راه فراوان اما
مرغ دل سیر ز هر دام رها می‌ماند

می رسیم آخر و افسانه وا ماندن ما
همچو داغی به دل حادثه‌ها می ماند

بی صداتر ز سکوتیم‌، ولی گاه خروش
نعره ماست که در گوش شما می ماند

بروید ای دلتان نیمه که در شیوه ما
مرد در هر چه ستم هرچه بلا می ماند

مهمترین رخدادهای روز یازدهم

زنان و دختران و کودکان حرم حسینی را بر شتران بدون جهاز سوار کردند و آنها را بدون پوشش مناسب، میان دشمنان حرکت داده و همانند اسیران بلاد کفر و در نهایتِ مصیبت و اندوه، به سوی کوفه ‏حرکت دادند. مهمترین رخدادهای روز یازدهم به شرح زیر است.

تقسیم سرهای شهدای کربلا بین قبایل کوفه

«ابن سعد» تا حدود ظهر روز یازدهم به دفن اجساد پلید کوفیان مشغول بود. پس از اتمام کار در حالی که پیکر پاک فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و یاران پاکبازش در زیر آفتاب رها شده بود، دستور داد سرهای دیگر شهدای کربلا را از بدن ها جدا کنند و به قصد تقرّب به ابن زیاد و گرفتن جایزه با خود به کوفه ببرند.

این سرهای پاک که مجموع آنها با سر امام علیه السلام به ۷۲ سر نورانی می‏ رسید اینگونه بین قبائل تقسیم شد:

۱- قبیله کنده به سرکردگی قیس بن اشعث، سیزده سر
۲-قبیله هوازن به فرماندهی شمر بن ذی الجوشن، دوازده سر
۳-  قبیله تمیم، هفده سر
۴- قبیله بنی اسد، نه سر
۵-  قبیله مذحج، هفت سر
۶-  سایر قبایل، سیزده سر

حرکت کاروان اسراء از کربلا
عمر سعد پس از دفن اجساد پلید سپاهیانش نزدیک ظهر روز یازدهم دستور حرکت به سوی کوفه را صادر کرد.
«ابن عبد ربه» در «عقد الفرید» می‏نویسد: در میان اسراء دوازده پسر بچه و نوجوان از جمله آنها محمد بن الحسین‏و علی بن الحسین علیه السلام بودند.

از جمله زنان بزرگواری که در کربلا به اسارت درآمدند عبارتند از:

زینب کبری علیها السلام، ام کلثوم‏، فاطمه دختر امیرالمؤمنین علیه السلام، فاطمه دختر امام حسین علیه السلام‏، سکینه دختر امام حسین علیه السلام، و دختر چهارساله امام حسین علیه السلام (رقیه)، و رباب دختر امرء القیس همسر با وفای امام حسین علیه السلام‏، رمله، مادر حضرت قاسم و همسر امام حسن مجتبی علیه السلام.

اینان بازماندگان از عترت رسول اللَّه بودند که ابن سعد و سپاهش حرمت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را در حق آنها رعایت نکردند و با جسارت تمام آنان را چون اسیران جنگی به بند کشیدند و با خیل نامحرمان که قاتلان ذراری پیامبر صلی الله علیه و آله و یارانش بودند، به سوی کوفه روانه ساختند.

عبور کاروان اسرا از قتلگاه
از دشوارترین لحظات تاریخ کربلا، که در عظمت و سنگینی با همه آسمانها و زمین برابری می‏ کند، لحظه وداع جانسوز قافله اسیران با بدن ‏های پاره پاره شهیدان است.
دشمنان، اسیران دل‏سوخته را از کنار آن پیکرهای پاک شهیدان عبور دادند، همان پیکرهای غرقه به خونی که یکجا همه عزّت ومظلومیت را در خود جمع و خلاصه کرده بودند.
برابر بعضی از نقل ‏ها، اسیران خود چنین درخواستی داشتند تا برای وداع با آن عزیزان شهیدشان از کنار قتلگاهشان عبور کنند.

ناگفته پیداست که ترک سرزمین کربلا در آن وضعیت غمبار و وحشتناک برای آن دل‏سوختگان بسیار دشوار و سخت بوده است. به ویژه آنکه دشمن اجساد پلید سربازانش را دفن کرده بود ولی پیکرهای ذراری پیامبر صلی الله علیه و آله به خصوص پیکر پاک سرور جوانان بهشت بی‏غسل و کفن در بیابان رها شده بود. دشمن بدکینه نه خود به دفن آنها اقدام نمود و نه اجازه تدفین آنها را به کسی داد.

مشاهده آن صحنه ‏های دلخراش با آن بدن ‏های پاره پاره و پایمال سمّ اسبان که عمدتاً قابل شناسایی نبودند، می‏توانست هر بیننده‏ای را از پای درآورد ولی طمأنینه و آرامشی که در زینب کبری‏ علیها السلام، یادگار صبر و شکوه علی علیه السلام ظهور کرد و صلابت و استحکامی که در کلمات دلنشین او موج می‏زد، تا حدود زیادی آن فضای سنگین را شکست و آن را برای آل رسول قابل تحمل کرد.

حضرت زینب (علیهاالسلام) ، رهبر کاروان اسیران کربلا

زنان حرم چون چشمشان به آن بدن های پاره پاره افتاد، فریادشان به ناله و شیون بلند شد و بر صورت خود لطمه زدند.
زینب که می‏دانست دشمن در انتظار است تا با دیدن کوچکترین نشانه ‏ای از ضعف وپشیمانی درخاندان پیامبر، قهقهه مستانه سر دهد، با دیدن پیکر به خون آغشته برادر، رو به آسمان کرد و گفت: «أَللَّهُمَّ تَقَبَّلْ هذا الْقُرْبانَ‏؛ خدایا این قربانی را قبول فرما!».این جمله چون پتکی بر سر دشمن فرود آمد و کوس رسوایی آنها را به‏ صدا درآورد.

زینب (سلام الله علیها)؛ آرامش دل امام سجاد (علیه السلام)

زینب علیها السلام سنگ صبور اهل کاروان، که با نوحه سرائی بجا و به موقعش تا حدودی باعث تخلیه بغض‏ های فرو خفته در گلو شده بود، متوجه علی بن الحسین علیه السلام شد که می‏رفت از سر بی‏قراری قالب تهی کند، زینب علیها السلام خود را به امام سجاد علیه السلام رساند و فرزند برادر خود را تسلی بخشید و آینده کربلا و عاشورا را آن‏گونه که ما امروز بعد از حدود ۱۴ قرن می‏بینیم دقیقاً ترسیم کرد، آری قلب نازنین زینب علیها السلام می‏دانست که این آغاز کار است هر چند تاریک‏دلان بنی‏امیّه و منافقان آن را پایان کار می ‏پنداشتند.

زنان و دختران و کودکان حرم حسینی را بر شتران بدون جهاز سوار کردند و آنها را بدون پوشش مناسب، میان دشمنان حرکت داده و همانند اسیران بلاد کفر و در نهایتِ مصیبت و اندوه،  به سوی کوفه‏ حرکت دادند.