شنبه, ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ / ۰۸:۳۳:۴۲
سفره های دشت های شهرستان مرند در حال بحران قرار گرفته و به گفته مسئولان ۴۲ درصد اضافه برداشت آب های زیرزمینی آذربایجان شرقی در این دشت انجام می گیرد.
به گزارش آذر صبح، برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی، در بسیاری از دشت های کشور از جمله دشت مرند شرایط نگران کننده ای را به وجود آورده است.
علیرغم پتانسیل کشاورزی این شهرستان، اما کم آبی، رمق روستاهای شهرستان مرند را گرفته است، یکی از ساکنان بسیار قدیمی روستای قرخلار می گوید: تا چند سال پیش ۱۸۰ خانوار اینجا ساکن بودند اما اکنون به ۱۰ خانوار ساکن کاهش پیدا کرده است.
او به شغل گله داری و پرورش گوسفند مشغول است قبلا ۱۸۰ راس گوسفند داشته، اما با این وضعیت کم آبی و بی‌علفی، حالا تنها ۱۰ گوسفند دارد.
خسارت های کاهش سطح آب های زیرزمینی
آب زیرزمینی آبی است که در زیر سطح زمین، درزه ها و فضاهای حفره‌ای را در صخره ها و رسوبات پر می کند، بیشتر آب های زیرزمینی به طور طبیعی خالص بوده و سال ها قبل از مصرف، دست نخورده باقی می مانند، قابل توجه اینکه بیش از ۹۰ درصد آب آشامیدنی جهان از همین آب های زیرزمینی است.
اما برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی، در بسیاری از دشت های کشور از جمله مرند شرایط نگران کننده ای را به وجود آورده، برداشت بیش از حد آب و افت سطح آب زیرزمینی موجب ایجاد فروچاله و یا فرونشست زمین خواهد شد.
با افت سطح آب زیرزمینی، خاک متراکم شده و زمین نشست کرده و پایین می رود، فرونشست، پدیده ای است که در طی زمان و در سطح گسترده رخ می دهد؛ اما وقوع فروچاله بسیار فاجعه بارتر از فرونشست به نظر میرسد چراکه در یک لحظه زمین دهن باز کرده و هر آنچه روی زمین است به داخل سقوط می‌کند، اگر فروچاله در داخل شهر و روستا، در مسیر جاده و ریل راه‌آهن و یا در محل های صنعتی رخ دهد خسارات سنگین و جبران ناپذیری ایجاد می شود.
فرونشست خسارت هایی به دنبال دارد که مهم ترین آن، کاهش ظرفیت سفره آب زیرزمینی برای ذخیره آب زیرزمینی است، با تراکم لایه خاکی در زیرزمین، حفره‌های بین دانه‌های خاک از بین رفته و دیگر امکان ذخیره آب وجود ندارد.
کاهش سطح آب سفره های زیرزمینی مرند
به گفته فرماندار ویژه مرند، مقرر شده بود اکیپی متشکل از فرمانداری، صنعت و معدن و امور آب مرند، نسبت به هوشمندسازی کنتور آب کارخانه ها و واحدهای صنعتی این شهرستان اقدام کنند.
داود گرشاسبی در گفتگو با خبرنگار مهر، افزود: برخی از واحدهای صنعتی شهرستان مرند هنوز اقدام به این کار نکرده اند که براین اساس اخطار به آن ها ابلاغ می شود.
معاون استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به وضعیت کم آبی در کشور اظهار داشت: سطح آب های زیرزمینی امروز به ۲۰۰ متر رسیده است و اگر وضعیت مصرف میزان آب به این صورت ادامه پیدا کند، با بحران شدیدی روبه رو خواهیم شد.
گرشاسبی همچنین تاکید کرد: تمام چاه های آب شهرداری مرند و کشکسرای باید به کنتور هوشمند مجهز شوند.
فرماندار ویژه مرند در ادامه بر ضرورت حفظ آب شهرستان تاکید کرد: در هر منطقه ای که آب وجود داشته باشد فرهنگ و تمدن آن پابرجا خواهد بود براین اساس باید در جهت مدیریت صحیح مصرف آب تلاش کنیم.
معان استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه باید نسبت به تغییر ذهن کشاورزان اقدام کرد، چرا که با کاهش آب مواجه هستیم، تاکید کرد: شهری مانند مرند که ۹۵ درصد آن متکی به آب های زیرزمینی است، اگرسطح آب سفره های زیرزمینی آن کاهش پیدا کند، با تهدیدی جدی روبه رو خواهد شد.
وی افزود: هر ساله شاهد کاهش میزان سطح آب های زیرزمینی در دشت مرند هستیم که اگر اینگونه ادامه پیدا کند، در آینده با بحران شدید آبی مواجه خواهیم شد.
سطح آب زیرزمینی مرند ۱۷ متر کم شده است
یکی از باغداران منطقه با نشان دادن چاهی به عمق ۲۷۰ متر می گوید: این چاه را سال گذشته حفر کردیم، ولی به دلیل خشک شدن و نبود آب، هم اکنون مسدود است؛حالا زیرپایمان سفره های خالی به وسعت دشت است.
برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی طی سنوات گذشته موجب کاهش ذخایر آبی و ایجاد مشکلات جدی از جمله کاهش آبدهی چاه ها، خشک شدن قنوات و چشمه‌ها، شور شدن آب‌‍‌های زیرزمینی در بخش‌های زیادی از دشت شهرستان مرند شده است
مسئول اداره آب شهرستان مرند نیز در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت کم آبی منطقه گفت: در طول ۳۶ سال اخیر سطح آب زیرزمینی مرند حدود ۱۷ متر افت کرده است.
ابراهیم محمدی اظهار داشت: سالانه ۳۰ میلیون مترمکعب از چاه‌های مجاز مرند اضافه برداشت می‌شود که این امر منجر به گسترش بیابان‌زایی شده است و عمق فاجعه خود را در عمق زمین نشان می‌دهد.
وی با بیان اینکه ۷۷۹ چاه عمیق در منطقه فعال است که از این تعداد ۴۲۵ چاه هوشمند شده است، افزود: اگر روزانه ۴ ساعت برق این چاه ها قطع شده و استخراج آب صورت نگیرد، روزانه ۲۲۰ هزار مترمکعب آب صرفه جویی می شود.
مدیر امور منابع آب شهرستان مرند با بیان اینکه از یک هزار و ۱۳۸ حلقه چاه در شهرستان، ۸۸۴ چاه فعال است، اظهار داشت: در اثر بهره برداری های بی رویه از طرف مردم منطقه و برداشت بیش از ظرفیت از آب های زیرزمینی دشت مرند، ۲۵۴ چاه در سال های اخیر از بین رفته است.
محمدی افزود: تعداد ۷۷۹ حلقه چاه عمیق در شهرستان مرند وجود دارد که اگر روزانه ۴ ساعت در زمان پیک مصرف، برق آن ها قطع شود، ۲۲۰ هزار متر مکعب صرفه جویی آب خواهیم داشت و این صرفه جویی آب با روش های جایگزین مثل پوشش انهار، آبیاری مدرن و اصلاح الگوی کشت جبران می شود.
مدیر امور منابع آب شهرستان مرند تعداد چاه های شرب شهرهای مرند، بناب، کشکسرای و یامچی را ۳۴ حلقه اعلام کرد و گفت: تعداد چاه های آب شرب روستایی نیز در شهرستان ۶۰ حلقه است که تعدادی از آنها به دلیل پایین رفتن عمق سطح آب های زیرزمینی، غیرقابل استفاده بوده و آب شرب آنها از طریق تانکر تامین می شود.
وی خاطرنشان کرد: جهت جلوگیری از برداشت های بی رویه آب در شهرستان مرند، اقدام به نصب کنتور هوشمند آب برای بیش از ۱۵۴ چاه کرده ایم.
اجرای اصلاح الگوی کشت در مرند
اما برای حل این موضوع جهاد کشاورزی طرح جایگزینی کشت محصول و نیز لوله گذاری آب از مبدا تا مقصد را چند سالی است که با جدیت شروع کرده و در زمین ها و باغ های منطقه اجرا می کند که به گفته یکی از کشاورزان منطقه از ۲ ساعت حقابه اش فقط ۲۰ دقیقه می توانست بهره برداری کند که با اجرای لوله گذاری هم اکنون آب در عرض ۴ دقیقه به سر زمین می رسد.
یکی دیگر از کشاورزان که با جایگزینی کشت زعفران هم در مصرف آب صرفه جویی کرده و هم محصول پررونقی برداشت می کند، به خبرنگار مهر می گوید: پیش از این یونجه می کاشتیم که در سال حداقل ۱۰ مرتبه آبیاری می کردیم اما حالا با کاشت زعفران، سالی ۳ بار آبیاری کفایت می کند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ویژه مرند نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، ابراز داشت: مسئله آب و مشکل کم آبی، در سال های اخیر یکی از چالشی ترین موضوعاتی است که به جهت درجه اهمیت و جایگاه اقتصادی آن بخش‌های متعددی را درگیر خود کرده مشکلی که برای حل آن راه حل های متعددی وجود دارد.
منوچهر رحمانی ادامه داد: برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی طی سنوات گذشته به ویژه در بخش کشاورزی موجب شد که سطح آب زیرزمینی بطور مستمر در حال افت بوده و این امر موجب کاهش ذخایر آبی و ایجاد مشکلات جدی از جمله کاهش آبدهی چاه ها، خشک شدن قنوات و چشمه‌ها، شور شدن آب‌‍‌های زیرزمینی در بخش‌های زیادی از دشت شهرستان مرند شده است.
وی با بیان اینکه ادامه این روند کلیه سرمایه گذاری‌ها و مبانی اقتصادی شهرستان مرند و حومه را تهدید می کند، گفت: چنانچه اقدامی در زمینه جلوگیری از روند افت سطح آب زیرزمینی به عمل نیاید در آینده نزدیک شاهد بروز مشکلات جدی تر و از بین رفتن این دشت حاصل خیز خواهیم بود.
