کلان شهرها و دردی به نام «اگزمای شهری»

به گزارش آذر صبح، نما برای شهر همانند پوست برای بدن است و نبود زیبایی، هماهنگی، یکپارچگی و هویت مندی در نماهای معماری شهر، نشانگر از دست رفتن و به مخاطره افتادن صحت و سلامت تن و جان شهر است که در ادبیات شهرسازان و معماران از آن به عنوان «اگزمای شهری» نام برده می شود.

سیما – منظر شهری، نشان از شخصیت یک شهر و منعکس کننده تاریخ و فرهنگ ساکنان آن است، به طوری که منظر موزون و هماهنگ در ذهن افراد تصویر مناسبی از شهر می سازد که به نوبه خود بر میزان رضایتمندی افراد از محیط زندگی خود تاثیرگذار بوده و در طرف دیگر، نابسامانی منظر شهری، چهره ای نامطلوب، خشن و ناخوشایند از شهر را به ذهن شهروندان و مسافران متبادر می کند و به طور غیرمستقیم تبعات اجتماعی و فرهنگی فراوانی به دنبال دارد.

با توجه به اینکه کیفیت سیما – منظر شهری تاثیر به سزایی در بهبود وضعیت اقتصادی هر شهر از طریق جذب سرمایه ها و امکانات محیط پیرامون دارد، ارتقای کیفیت آن از کلیدی ترین ابزارهای توسعه شهری محسوب می شود.

کانون معماران و شهرسازان آذربایجان شرقی با برگزاری نشست علمی و تخصصی یکروزه ای با عنوان «واکاوی پوسته های معماری ایران در نیم قرن اخیر» به بررسی وضعیت معماری و نماهای شهری پرداخته و راهکارهای لازم برای ساماندهی نابسامانی های سیما – منظر شهری را ارایه کردند که ماحصل آن در زیر ارایه می شود؛

نمای ساختمان ها شخصیت یک شهر را نشان می دهند

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شهرهای کشور و معاون شهرسازی و معماری شهرداری کلانشهر تبریز با بیان اینکه معماری تا دهه ۳۰ تا ۴۰ در کشور بیشتر ۲ طبقه بود چراکه سازه بیشتر از آن جواب نمی داد، می گوید: ساخت ساختمان های بلند مرتبه به طور ناگهانی و به شکل غاقلگیرکننده ای در شهرها شروع شد و سیما منظر شهری نیز زائیده لجام گسیخته شهرهاست.

محمد عزتی، با اشاره به اینکه ساخت ساختمان های ۲ طبقه کار دست معماران بود، می افزاید: در آن زمان آنان به عنوان معمار تجربی در ساخت و ساز فعالیت می کردند و اکنون جای آنان را مهندسان معمار گرفته است.

وی با تاکید بر اینکه معمار بخشی از ساختمان است، اظهار می کند: با ایجاد تنوع در مصالح و نماهای ساختمانی، نوع ساخت و سازها در شهرها تغییر یافت و معماری ها و نابسامانی های مختلفی در جداره ها و مناظر شهری نمود پیدا کرد که ادامه این روند مشکل ساز بوده و نیاز به ساماندهی دارد.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری کلانشهر تبریز می گوید: معماری و نما جزو مهم ترین بخش های ساختمان و اجرای آن الزامی است، زیرا سازه و تاسیسات پشت معماری پنهان می شود.

عزتی، یادآوری می کند: ارزش نمای ساختمان بیشتر از برخی تخصص هاست چراکه نما هم نقش خصوصی و ساختمانی را ایفا می کند و هم نقش شهری و عمومی را بر عهده دارد و برای مدیران شهری در کنار سازه نقش نما بیشتر است.

وی با بیان اینکه در زمان کنونی شهرداری تبریز ساختمان بدون نما را قبول ندارد، می گوید: در سال های گذشته شهرداری با قبول تعهد نماسازی یا سفته و چک برای مالک بنا پایان کار صادر می کرد ولی در اکثر موارد به سرانجام نمی رسید.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شهرهای کشور با اشاره به اینکه نمای ساختمان ها شخصیت یک شهر را نشان می دهند، اظهار می کند: شهروندان و مسافران برای ثبت خاطره از یک شهر به سراغ نماهای مختلف آن می روند و در این بین نماهای سنتی از جایگاه ویژه ای برخوردارند.

عزتی، می افزاید: نمای سنتی و مدرن در معماری و شهرسازی هر کدام در نوبه خود از اهمیت ویژه ای برخوردار است و شهرداری تبریز برای بهتر شدن نماهای شهری از طرح های معماران و شهرسازان استقبال می کند.

وی با بیان اینکه بزرگ ترین بافت تاریخی کشور با ۴۶۰ هکتار در تبریز قرار دارد، یادآوری می کند: تاریخ تهیه و اجرای طرح های جامع شهری به سبک مدرن به دهه ۴۰ و ضوابط آئین نامه پیش آمدگی ساختمان در گذر به سال ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۲ برمی گردد که این آئین نامه برای ایجاد انعطاف در نماهای ساختمان و جلوگیری از صاف دیده شدن آن ها تصویب شده است.

عزتی، با اشاره به اینکه ۷۸ درصد قطعات بناهای تبریز زیر ۲۰۰ مترمربع و ۵۵ درصد قطعات زیر ۱۰۰ متر مربع است، ادامه می دهد: ضابطه مندی در اجرای معماری این قطعات قدرت مانور معماران را پایین آورده است چراکه معماری هنر بوده و زیر ۵۰ درصد آن ضابطه و بالای ۵۰ درصد آن هنر است.

معماران و شهرسازان شهر تاب آور و همه شمول را مطالبه گری کنند

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی تبریز نیز می گوید: شهرسازان و معماران تنها بر بخشی از ساخت و سازهای شهری نقش داشته و دیدگاه های خود را در آن ها عملی می کنند و در تبریز نیز مانند خیلی از کلانشهرها در کنترل ساخت و سازها خیلی موثر عمل نشده است.

فریدون بابایی اقدم، با تاکید بر برخورد با ساخت و سازهای غیرمجاز شهری می افزاید: شورای تبریز فرصت ۴۰ روزه ای به شهرداری تبریز داده است تا پس از بررسی های لازم طرحی را برای نحوه مدیریت، نظارت و کنترل بر ساخت و سازها ارایه کند.

وی یادآوری می کند: در این راستا با توجه به اینکه معاونت اجرایی شهرداری متولی این کار است ولی بیشتر جنبه سوری داشته و عملکردی را از خود ندارد بنابراین شورا پیشنهاد ایجاد معاونت تحت عنوان پایش یا پیشگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز در شهرداری را ارایه کرده است.

عضو شورای تبریز می گوید: کانون معماران و شهرسازان می تواند شهرداری را در ایجاد مکانیسم هایی برای نظارت قابل دفاع در ارتباط با ساخت و سازها در شهر کمک کند.

بابایی اقدم، ادامه می دهد: برای شکل گرفتن شهر پایدار نیاز به مجموعه اقداماتی است تا شهر تاب آور شود و با این وضعیت که در خوشبینانه ترین حالت ۸۰ درصد ساخت و سازها در تبریز از کانال غیرمجاز شکل می گیرد نباید خیلی امیدوار به ایجاد شهر تاب آور شد.

وی با تاکید بر مطالبه گری معماران و شهرسازان در خصوص ایجاد شهر تاب آور و همه شمول، اظهار می کند: در طراحی های شهری وضعیت تمامی گروه های اجتماعی ساکن در شهرها اعم از گروه های آسیب پذیر و عادی باید مدنظر قرار گیرد در حالی که این موضوع خیلی مغفول مانده است.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی تبریز با اشاره به ابلاغیه شهر دوستدار کودک در سال گذشته از سوی سازمان شهرداری های کشور به شهرداری ها می گوید: اجرای این ابلاغیه نیاز به مطالبه گری مردم و شهروندان دارد و این کانون می تواند در این زمینه و داشتن شهری همه شمول نقش آفرین باشد.

بابایی اقدم، همچنین با تاکید بر ضرورت تغییر رویکرد در برنامه ریزی و طراحی های شهری و تحقق عدالت اجتماعی، می افزاید: اینکه در شرایط کنونی طرح های توسعه شهری و جامع تفصیلی توانسته پاسخگوی مطالبات شهروندان، معماران و شهرسازان باشد یا نه نیاز مطالبه گری کانون معماران و شهرسازان از مجموعه مدیران شهری دارد.

وی یادآوری می کند: در تبریز معماری و معماران تحت الشعاع شهرسازی قرار گرفته اند و در عرصه های تصمصم گیری و ارکان مدیریت نقشی از آنان دیده نمی شود و این کانون می تواند فرصتی برای مطرح کردن بیشتر معماران در سطح جامعه ایجاد کند تا آنان در زیبا و زیست پذیر کردن شهر نقش ایفا کنند.

تبریز پیشینه غنی در معماری دارد/ معماری به جامعه، فرهنگ و بازه زمانی تحمیل می شود

معمار و رئیس هیات مدیره مهندسین مشاور حجمین نیز با بیان اینکه معماران در بسترها و زمان های مختلفی با پدیده های متنوعی مواجه بوده و باید پاسخگو باشند، می گوید: انسان همیشه در حال تغییر جهان خودش است که گاه آن را آباد و گاه نابود کرده و آسیب های جبران ناپذیری به آن وارد می کند و معماری نیز چنین چیزی است چراکه به یک جامعه، فرهنگ، مکان و بازه زمانی تحمیل می شود.

محمود ارحمی، با بیان اینکه عمر مفید یک بنای معماری خیلی بیشتر از آن است که به این سادگی بتوان از کنار آن رد شد، می افزاید: اگر یک بنای معماری نقش خودش را درست ایفا کند به طور یقین نما و فضاهای داخلی آن ساختمان نیز همان شاکله را خواهد داشت چراکه یک بنای درست ۱۰۰ درصد در رفتار اطرافیان موثر است.

وی با اشاره به ماندگاری بالای یک بنای ساختمانی اظهار می کند: با توجه به اینکه چندین نسل در یک بنا زندگی خواهند کرد معماران می توانند با تعهد اخلاقی و رعایت اخلاق حرفه ای نقش بسزایی در ماندگاری بنا ایفا کنند.

ارحمی، با بیان اینکه تبریز پیشینه غنی در معماری دارد، ادامه می دهد: جایگاه و وزنه بناهای سده ها و دهه های گذشته سنگین تر از بناهای جدید و مدرن است و این امر ناشی از این است که در دوره معاصر معماران نتوانسته اند چنین بناهایی را احداث کنند و این مساله به کم کاری آنان برمی گردد.

نمای ساختمان نسبت به بقیه اجزا از اهمیت ویژه ای برخوردار است 

دبیر نشست علمی- تخصصی «واکاوی پوسته های معماری ایران در نیم قرن اخیر» نیز با بیان اینکه از ۲ جنبه نما نسبت به بقیه اجزای ساختمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، می گوید: اول اینکه فهمیدن معماری از نما شروع می شود و مخاطب اثر معماری از نما وارد موضوع می شود.

مهدی سلطانی، می افزاید: دیگر اینکه سر و کار نما نسبت به وجوه سازنده معماری با بخش بیشتری از مردم سروکار دارد و همیشه در برابر چشم بوده و مخاطبش جامعه است نه اینکه کسی که داخل ساختمان زندگی می کند.

وی با بیان اینکه بهبود در شرایط نما در ایران و به تبع آن تبریز با آئین نامه امکان پذیر نیست، اظهار می کند: مقاومت معمار در برابر خواست جامعه نیز شدنی نیست چراکه باید گذران زندگی خود را تامین کند.

مدیر بخش معماری مهندسی مشاور زمین ژرفاب، می گوید: راه حل بهبود در شرایط نما، آگاه کردن مردم است و جامعه معماری باید مردم را در خصوص اهمیت و جایگاه نما در ساختمان و منظر شهری آموزش دهد.

سلطانی، ادامه می دهد: از راه های معماران برای ترغیب مردم به اجرای نماهای ماندگار ساخت نمونه است تا شاید در بین آنان مورد قبول واقع شود و ایده های معماری بتواند جایگاه خود را در جامعه به دست بیاورد.

وی یادآوری می کند: بهتر شدن نمای شهری با یک نهاد یا چند نهاد انجام پذیر نیست بلکه نیاز به یک نهضت عمومی است.

روابط متقابل مولفه های نما، ساختار نمای شهری را شکل می دهد 

عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی آذربایجان شرقی نیز معتقد است: در بررسی نما نمی توان هیچ وقت آن را به صورت مجزا و مجرد بررسی کرد چراکه ساختار نما در حقیقیت از مولفه های مختلفی تشکیل شده که با هم روابط متقابلی دارند و تاثیر متقابل آن ها نمای ساختمانی را شکل می دهد.

شهاب آدم نوه سی، می افزاید: نما از ۲ بعد کلان و خرد قابل بررسی است؛ از بعد کلان بحث فضای شهری پیش می آید که با ۳ عنصر کنشگر، کالبد و کارکرد مورد ادراک قرار می گیرد.

وی اظهار می کند: مولفه های نما باید از بعدهای اقتصادی، اجتماعی، حقوقی، زیبایی شناسی، فنی و شیوه ساخت مورد بررسی قرار گیرد چراکه تاثیر متقابل این مولفه ها گفتمان حاکم نمای شهری را شکل می دهد.

عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی آذربایجان شرقی می گوید: از بعد زیبایی شناختی نیز مباحث مربوط به ریتم، توازن و تقارن پیش می آید و از لحاظ حقوقی نیز یکی از آیتم ها در شکل گیری خط آسمان شهر یا نمای شهر، تاثیر مستقیم و غیر مستقیم تعداد پارکینگ یا فضای باز برای هر واحد است که تعداد طبقات آن را مشخص می کند.

آدم نوه سی، با اشاره به تاثیر مسائل اقتصادی بر روی نماهای ساختمانی، ادامه می دهد: وقتی در جامعه ای اقتصاد نقش اول را بازی می کند سازندگان و سرمایه گذران نقش اصلی را در راس قدرت ایفا و شکل ساختمان و بدنه های شهر را تعیین می کنند.

وی با بیان اینکه فضای شهر یا معماری فرهنگ منجمد یک دوره تاریخی در یک محدوده زمانی است، یادآوری می کند: در بررسی موضوع نماهای شهری باید روابط متقابل مولفه ها را مدنظر داشت و نقش اصلی هر یک را در گفتمان شکل گیری نماها مشخص کرد./ ایرنا