منطقه صنعتی غرب؛ وصله‌ای که بر تن تبریز زار می‌زند/ مشکلات زیست محیطی از زمین و هوا می‌بارد

به گزارش آذر‌صبح – ناهید زمانی، نزدیک به ۲۰۰ واحد متشکل از قالیشویی ها و واحدهای بازیافت زباله و پسماند در محدوده غرب تبریز در مسیر منطقه صنعتی جاده مایان و کوی صنعتی رود مستقر هستند که از یک طرف تجمیع مواد اولیه و پسماند در محدوده اطراف واحدهای تولیدی و از سوی دیگر پساب و ضایعات حاصل از فعالیت آنها با برهم زدن محیط، آسیب های فراوانی به منطقه وارد کرده است.

پساب حاصل از شستشوی قالیشویی ها که آغشته به مواد شیمیایی و انواع شوینده هاست در رودخانه کوی رود سرریز شده و از این مسیر به مزارع کشاورزی قراملک می ریزید، در طول این مسیر نیز به دلیل تجمیع در کانال بوی بسیار زننده ای تولید می کند که با ایجاد لجنزار تبعات زیست محیطی دیگری در پی دارد.

در سال ۹۳ و ۹۴ طرحی مبنی بر انتقال واحدهای قالیشویی و واحدهای بازیافت ضایعات غرب تبریز، به شهرکی مجزا با زیرساختهای مناسب ارائه شده که متاسفانه به دلیل هزینه بالای اجرا، مسکوت مانده بود ولی از ۸ ماه قبل توسط کمیسیون بند ۲۰ ماده ۵۵ شهرداری دوباره پیگیریها آغاز شده و استانداری پای کار آمده است.

در ادامه پیگیریهای این معضل تشکیل پرونده حدود ۱۲۰ واحد قالیشویی فعال در این منطقه انجام و به کمیسیون تشخیص مزاحمت ارجاع داده شده اند، هماهنگی هایی با شرکت آب و فاضلاب انجام شده که پس از انتقال واحدهای قالیشویی به محل جدید، برای هدایت آب زائد آنها در مسیر درست و انتقال به تصفیه خانه لوله گذاری انجام شود.

طبق بررسی های به عمل آمده؛ متاسفانه تنها یکی از واحدهای قالیشویی این منطقه بخش پیش تصفیه دارد ولی همواره طوری اعلام شده بود که آب مصرف شده پس از شستشوی قالی برای بازگشت به چرخه طبیعت تصفیه می شود درصورتیکه تنها به دلیل شور و سنگین بودن آب مصرفی پیش تصفیه انجام و سختی آب گرفته می شود.

پساب قالیشویی ها با هدایت به مسیر رودخانه باعث ایجاد بوی تعفن و آلایندگی محیط می شود که با وجود لایروبی مکرر توسط شهرداری باز هم آب راکد تبدیل به لجنزار می شود، بر این اساس شهرداری تلاش می کند برای انجام کارهای تصفیه آب مصرف شده و زدودن مواد شیمیایی پساب، پیش از ورود به طبیعت اقداماتی انجام گیرد.

ایرج شهین باهر، شهردار کلانشهر تبریز اظهار نظر صریح در این زمینه را به زمانی مناسب بعد از بازدید و بررسی کامل شرایط منطقه و مجوز فعالیت تک تک واحدهای فعال در این حوزه موکول کرد.

شهنام اشتری، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان تبریز اذعان داشت: قالیشویی ها و واحدهای بازیافت از چند سال قبل مطرح بود، که بحث اشتغال و تبصره ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری ها – برخورد با صنایع مزاحم – ارائه و چند جلسه برگزار شد ولی با توجه به هزینه بر بودن و نارضایتی اجتماعی راکد ماند.

اشتری افزود: این پرونده از حدود ۸ ماه قبل در استانداری مطرح شد و پیشنهاد ساماندهی در محل یا انتقال به شهرک و مجتمع مجزا و یا انتقال به شهرک آخولا مطرح شد، محیط زیست پیشنهاد کرد با توجه به اینکه از سالها قبل در این محل مستقر بودند کمک کنیم در همینجا ساماندهی شوند.

وی افزود: بر این اساس شرکت آب و فاضلاب هم با ارزیابی و برآورد قیمت برای توسعه فاضلاب قول همکاری داد و همچنین مقرر شد واحدهای قالیشویی تصفیه خانه مشترک راه اندازی کنند که در حال پیگیری هستیم.

فرج قلیزاده، عضو شورای شهر، با اشاره به وضعیت نابسامان برخی از کوی های صنعتی غرب تبریز گفت: متاسفانه مردم حتی نمی دانند که اینجا چه خبر است، چند ماه قبل وقتی به کمیسیون تشخیص مزاحمت منطقه ۶ آمدم تصور نمی کردم چه اتفاقی در این منطقه می افتد، که طی بازدید از کوی های صنعتی منطقه دیدیم وضعیت بسیار دردناک و تعجب آور است و ما شاهد یک فاجعه زیست محیطی هستیم.

وی افزود: طی این مدت با کارشناسان محیط زیست، اصناف و مدیران واحدهای صنعتی و همکاران شهرداری مشورت شد در نهایت به این نتیجه رسیدیم که شهرداری به تنهایی نمی تواند کاری از پیش ببرد، اگر این واحدها پلمپ و تعطیل شوند به جای دیگر خواهند رفت و همین بساط را در نقطه دیگری از شهر خواهیم داشت.

این عضو شورای شهر تبریز، گفت: آب پساب قالیشویی ها که در رودخانه “کوی صنعتی رود” رها شده بوی بسیار بدی دارد و چون برای شستشو از مواد شیمیایی و پاک کننده ها استفاده می شود برای مردم و محیط و گیاهان و حیوانات منطقه بسیار خطرناک است، در عین حال این آب به مزارع کشاورزی جاری و با محصولات کشاورزی به بدن مردم تزریق می شود.

رئیس کمیسیون ماده ۲۰ شهرداری منطقه ۶ تبریز، اذعان داشت: تلاش می کنیم با انتقال این واحدها و لوله کشی و هدایت فاضلاب بحث پساب قالیشویی ها حل شده و در محیط به صورت هدایت شده از منطقه خارج شوند، واحدهای بازیافت ضایعات نیز با هماهنگی استانداری به یکی از شهرکهای صنعتی منتقل و با نظارت کافی، احداث تصفیه خانه، رعایت اصول ایمنی کارگرانی که اغلب از جوانان و نوجوانان تشکیل شده اند، بازگشایی شوند.

جواد رحمتی، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری آذربایجان شرقی، معتقد است: با انتقال این واحدها حداقل کار انجام شده کنترل پسماند و فاضلاب کارگاه ها و تصفیه پساب قالیشویی هاست که بصورت مدیریت شده و در نقطه مشخص انجام می شود تا آلودگی قابل کنترل، با نظارت و در فضای محدود بوده و پراکندگی در محیط زیست ایجاد نشود.

وی افزود: رئیس کمیسیون ماده ۲۰ شهرداری منطقه ۶ تبریز از مدتها قبل پیگیر انتقال قالیشویی ها بود که طی جلسه ای صحبتها و اولویتها مطرح شده در بازدیدی نیز شرایط را بررسی کردیم تا برای دفع پساب این واحدها چاره ای عملی اندیشیده شود.

شهرداری در ردیف اول اتهامات شهروندان و بی مهری مسئولان

در حال حاضر ۶۰ واحد بازیافت پسماند در کوی صنعتی مایان فعال هستند اما تعداد انگشت شماری از این واحدها پروانه تولید و بهره برداری و مجوز رسمی فعالیت دارند و همواره شهرداری در ردیف اول اتهامات قرار گرفته، در صورت برخورد با متخلف از سوی شهروندان و در صورت چشم پوشی و دادن فرصت بیشتر به شهروندان از سوی مسئولان بالادستی مواخذه می شود.

حقیقت این است که شهرداری به تنهایی نمی تواند کاری پیش ببرد بلکه کل سازمانها باید دست به دست هم داده و برای حل این مساله زیست محیطی و بهداشتی ورود کنند، اما از سوی دیگر شاهدیم مراجع ذیصلاح صنعتی بدون استعلام شهرداری پروانه بهره برداری صادر می کنند و نتیجه این است که برای این واحدها ایجاد حق شده و وقتی شهرداری قصد نظارت و رسیدگی به شرایط فعالیت آنها را داشته باشد مقاومت کرده و مدعی می شوند که ما پروانه بهره برداری و مجوز تولید داریم.

مدیر یکی از واحدهای این منطقه که به بازیافت کاغذ و پلاستیک و تولید زیره کفش استغال دارد، در پاسخ به این سوال که چرا کارگران شاغل در این واحد که با زباله و پسماند سرو کار دارند از دستکش کار استفاده نمی کنند، می گوید: نمیتوانیم استفاده از دستکش را اجباری کنیم ما دستکش می خریم و کارگران استفاده نمی کنند!

وی با تاکید بر اینکه شهرداری باید ما را حمایت کند که ضایعات را جمع می‌کنیم، مدعی می شود: اگر ما این ضایعات را جمع نکنیم محیط شهر را به هم می زنند، ولی شهرداری به جای حمایت از ما سنگ اندازی می کند که وسایل و مواد اولیه را از محدوده اطراف کارگاه جمع آوری کنیم درصورتی که ما محدودیت مکان داریم مجبوریم مصالح و وسایل را خارج از محیط کارگاه قرار دهیم.

وی همچنین تاکید دارد که شهرداری باید به ما جا بدهد، مشکل از طرف شهرداری و سازمانهاست که به ما کمک نمی‌کنند، همینطور اداره برق و گاز هم در ارائه امکانات به ما مشکل ایجاد می‌کنند.

فرج قلیزاده، عضو شورای شهر تبریز، تصریح کرد: اگر خدای ناخواسته یکی از این کارگران در اثر آلودگی محیط بیمار شوند همین بیماری به سطح شهر و مردم منتقل می شود.

اشتری، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان تبریز یادآور شد: سالها پساب قالیشویی ها به مزارع الوار سفلی سرریز می‌شد و مردم برای کشاورزی استفاده می کردند بعدها با اضافه شدن آب واحدهای بازیافتی کیفیت آب به مراتب بدتر شده، اعتراض اهالی و شورا را به همراه داشت، شکواییه تقدیم شعبه ۹ دادگاه آذربایجان شد که  پرونده ۴۰ واحد بعد از پالایش دادگستری در حال پیگیری است.

وی خاطرنشان کرد: چون اغلب قشر کم درآمد هستند و مسئله اشتغال و ارتزاق خانوارها مطرح است پرونده به کندی پیش می‌رود.

جواد رحمتی، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری آذربایجان شرقی، نیز ضمن بازدید از واحدهای کارتن سازی و تولید محصولات پلاستیکی از ضایعات گفت: این کارتن ها و کاغذها در جعبه های بسته بندی و احتمالا برای محصولات خوراکی و غذایی مثل شیرینی و … مصرف شود بنابراین باید ارگانهای صادرکننده مجوز بهره برداری و اداره کل بهداشت به نحوه تولیدات این واحدها نظارت کافی داشته باشند.

وی با تاکید بر اینکه متاسفانه پیش از این نگاه مدیریت شهری به این مسائل بسیار کمرنگ بوده و در موارد اینچنینی نخاله های ساختمانی و ضایعات در شهر بیداد می کنند، اظهار داشت: وظیفه ما تعریف چارچوب فعالیت، مکان و صدور مجوز است، شهرداری و شورای شهر باید برنامه جمع بندی شده و جامع برای بازیافت و کنترل فاضلاب ارائه کنند.

رحمتی متولی اصلی این طرح را شهرداری می داند که به طور طبیعی در پیشگیری و نظارت و جلوگیری از این شرایط نابسامان محیط نقش اصلی را دارد و با توسل به قانون سدمعبر می تواند چنین بی نظمی و آلودگیها را جمع آوری کند و محیط زیست یا هر ارگان دیگر نیز باید همکاری کنند تا کارگاههای متخلف توسط دستگاه هایی که ماموریت قانونی دارند مثل اداره کار و… جمع آوری یا اصلاح شوند.

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری تاکید کرد: وقتی واحدی کارگاهی راه اندازی می شود باید مجوز فعالیت و کاربری صحیح آن بررسی شود، هر کار صنعتی شرایط و الزامات ویژه خود را دارد اصل بر این است که این شرایط نابسامان محیط زیستی در منطقه صنعتی با هر عنوان شکل نگیرد، سیستم وزارت کار باید به وضعیت کارگاهها رسیدگی کند، از لحاظ اصول ایمنی و رعایت قانون کار و… نظارت کافی انجام شود.

جمع آوری واحدهای متخلف راه درمان نیست

نکته قابل تامل و ضروری در اجرای طرح انتقال واحدهای آلاینده غرب تبریز این است که، این واحدها پس از جمع آوری از این منطقه نباید به حال خود رها شوند بلکه باید با نظارت کافی به محل مشخص شده انتقال یابند چون اگر به حال خود رها شوند در سطح شهر تبریز و شهرکهای صنعتی پخش شده و جاهای دیگری را به همین روال آلوده خواهند کرد.

فرج قلیزاده، عضو شورای شهر تبریز، گفت: در مجموعه شهر تبریز تنها استانداری می تواند سازمانها را هماهنگ کرده و مجموعه های محیط زیست، بهداشت، شهرکهای صنعتی، آب و فاضلاب و شهرداری را هماهنگ کند تا بصورت منسجم با برنامه مشترک عمل کنند.

این عضو شورای شهر تاکید کرد: این برنامه، کار یک نهاد نیست باید در سطح استان همکاری انجام شده و ماموریتی به هر ارگان داده شود تا با کار جمعی قدم مثبتی برداشته شود، اگر نه تنها شهرداری به تنهایی موفق نخواهد شد.

فرج قلیزاده خاطرنشان کرد: برای اجرای این طرح بازه زمانی خاصی نمی توان تعریف کرد، آرزو داریم که در کمترین زمان ممکن انجام شود، حتی اگر دورنمایی تعریف و ۲ یا ۵ سال بعد هم انجام شود برای ما جای خوشحالی فراوان دارد، بطور یقین بحث قالیشویی ها زمانبر خواهد بود، پیش از این ۲ جلسه در استانداری با حضور معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری آذربایجان شرقی و مدیرعامل آب و فاضلاب و برخی از مدیران شهری برگزار شده اما بدون شک تنها کار جمعی موفق خواهیم بود.

قلیزاده در گام اول انتقال این واحدها به شهرکهای صنعتی را قدم بزرگی در مسیر ساماندهی آنها دانست و گفت: با مدیرعامل شهرکهای صنعتی صحبت شده، نواقصاتی وجود دارد ولی اعلام آمادگی کرده اند که امکانات اولیه و زمین کافی وجود دارد و برای انتقال و ساماندهی کمک می شود.

شهنام اشتری با بیان اینکه ما دستگاه نظارت و مکلف به ارائه راهکار هستیم و مشاوره اولیه در خصوص  نحوه مدیریت ارائه می شود اما نظر مدیریتی توسط استانداری صادر خواهاد شد، تصریح کرد: درخواست می‌کنیم شهرداری واحدهای مزاحم و آلاینده را معرفی و از محیط زیست استعلام نماید در صورت اثبات آلایندگی واحدها مقابله می کنیم.

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری آذربایجان شرقی، با تاکید بر ضرورت رعایت مسائل بیمه کارگران، نکات بهداشتی، اصول زیست محیطی و… گفت: باید تمام دستگاههای اجرایی برای رعایت کامل این نکات دست به دست هم داده و شهرداری با برگزاری جلسات منظم و ارتباط با استانداری متولی پیگیری شود، وظیفه استانداری نیز این است که بر حسن اجرای وظایف دستگاهها نظارت کند و قطعا توضیح لازم در رابطه با نحوه فعالیت واحدهای فعال در این منطقه از ارگانهای ذیربط خواسته خواهد شد.

معضلات زیست محیطی، مشکلی است که سالیان و قرن ها در جوامع بشری وجود داشته، روز به روز افزایش یافته و با وجود برنامه های دولتها و اجرای سیاست های تشویقی و تنبیعی و برنامه های احیا محیط زیست و… همچنان بر شدت این مسائل افزوده می شود.

بطور یقین تا زمانی که شهروندان و تمام جوامع انسانی به اهمیت موضوع واقف نبوده و تصمیم به اصلاح رفتارهای روزمره خود نگیرند هر طرحی از سوی مسئولان به موفقیت قطعی نخواهد رسید، بنابراین اولین گام برای بهبود اوضاع زیست محیطی و حفظ زندگی آیندگان فرهنگسازی رفتار مناسب با طبیعت از سوی مسئولان امر و اصلاح رفتار شخصی افراد جامعه است که به اراده شخصی و حس مسئولیت انسانی بازمی گردد.