دوشنبه, ۱۰ آذر ۱۴۰۴ / ۰۶:۵۴:۳۲
بهای بنزین در حالی از ابتدای هفته گذشته افزایش یافته است که واکاوی دادههای آماری نشان میدهد طیف گستردهای از وسایل نقلیه فعال در ناوگان حملونقل کشور از بنزین استفاده نمیکنند. سؤال اینجاست که در چنین شرایطی آیا افزایش قیمت بنزین، اثری روی قیمت تمام شده خدمات حملونقل خواهد داشت؟ از نظر کارشناسی تغییر قیمت بنزین نباید باعث افزایش کرایه حمل و قیمت کالاها و خدمات شود. اما چرا و چگونه؟ در این گزارش شرایط موجود را بررسی کردهایم.
به گزارش آذر صبح، همه چیز از جمعه شروع شد، از نخستین دقایق روز جمعه ۲۴ آبان ماه، بنزین سوخت اصلاحات اقتصادی و افزایش عدالت اجتماعی شد. به این منظور قیمت هر لیتر بنزین از ۱۰۰۰ تومان به لیتری ۱۵۰۰ تومان (سهمیه ای) و ۳۰۰۰ تومان (آزاد) تغییر کرد تا منابع حاصل از این بخش صرف حمایت از اقشار کم برخوردار جامعه شود.
چقدر بنزین مصرف میکنیم؟
میزان مصرف بنزین در ایران حدود ۹۴ تا ۱۰۵ میلیون لیتر در هر روز است. البته کشور رکورد مصرف ۱۳۵ میلیون لیتر در روز را هم در کارنامه بنزینی خود دارد. بخشی از این مصرف مربوط به ناوگان حملونقل عمومی است و بخش بزرگتر آن به مصارف شخصی مربوط میشود.
از زاویه دیگر احتمالاً دو سوم مصرف از نوع بنزین یارانهای خواهد بود و یک سوم آن آزاد. با تغییرات جدید بهنظر میرسد که حداقل در یک بازه دو ساله شاهد کاهش حدود ۱۰ درصد مصرف باشیم. بر اساس این دو فرضیه، تصمیم سازان کشور منابع مورد نیاز حمایت از دهکهای کم برخوردار جامعه را در نظر گرفتهاند.
سهم سهمیه در سبد جدید بنزینی
بعد از اجرای طرح افزایش قیمت بنزین برآورد میشود که مصرف بنزین کاهش پیدا کند. به طوری که مصرف سهمیهای آن به ۶۴ میلیون لیتر و مصرف آزاد به ۳۰ میلیون لیتر در روز برسد. به بیان دیگر، مصرف سالانه بنزین سهمیهای با قیمت ۱۵۰۰ تومان حدود ۲۳.۵ میلیارد لیتر خواهد شد که با کارت هوشمند سوخت عرضه میشود.
همچنین نزدیک به ۱۱ میلیارد لیتر هم بهصورت آزاد با قیمت لیتری ۳۰۰۰ تومان به فروش خواهد رسید. با این حساب، درآمد حاصل از افزایش قیمت این حامل انرژی سالانه نزدیک به ۳۱ هزار میلیارد تومان برآورد میشود که کل این مبلغ بدون آنکه وارد بودجه سنواتی کشور شود، به ۱۸ میلیون خانوار یا ۶۰ میلیون نفر پرداخت میشود.
اما این میزان بنزین به چه تعداد وسیله نقلیه بنزین سوز اختصاص مییابد؟
۳۳ میلیون خودرو و موتورسیکلت برای تردد
در حال حاضر حدود ۳۳ میلیون خودرو و موتورسیکلت در کشور تردد میکنند. این ارقام را آمارهای پلیس راهور ناجا نشان میدهد. بررسیهای دقیقتر بیانگر آن است که حدود ۱۱ میلیون و ۷۰۰ هزار دستگاه موتورسیکلت و بیش از ۲۱ میلیون دستگاه نیز خودرو سبک هستند. همچنین حدود ۳۳۰ هزار دستگاه تاکسی شهری در ایران تردد میکند. این وسایل نقلیه بنزین سوز یا دوگانه سوز از مهمترین مصرفکنندگان بنزین کشور هستند که برخی از آنها همین سهمیه بنزین در نظر گرفته شده را نیز نیاز ندارند. برای مثال اتحادیه تاکسیرانیهای کشور میگوید که ۹۵ درصد ناوگان فعال تاکسیرانی دوگانه سوز هستند و تغییر قیمت بنزین تأثیر مستقیمی روی این بخش ندارد. ضمن آنکه دوگانه سوزها هم سهمیه قابل توجهی از بنزین یارانهای را به خود اختصاص میدهند.
دوگانه سوزها، یک پنجم ناوگان
بررسیهای خبرنگار ما نشان میدهد که بیش از ۴ میلیون و ۱۵۰ هزار خودروی دوگانه سوز و پایه گازسوز در کشور وجود دارد. از این تعداد، حدود ۴۰۰ هزار دستگاه تاکسی، یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه وانت نیسان و ۶ هزار دستگاه اتوبوس هستند.
این وسایل نقلیه که یک پنجم ناوگان سبک را در بر میگیرند، بیشترین مصرف سوخت خود را از طریق CNG (گاز طبیعی فشرده شده) تأمین میکنند و حتی ممکن است که بخش قابل توجهی از سهمیه در نظر گرفته شده برای سوخت بنزین خود را ذخیره کنند. بیشتر ناوگان حمل و نقل ایران مجهز به این قابلیت هستند.
هزینه سوخت کدام خودروها ثابت ماند؟
گاز سوزها و دوگانه سوزها که اغلب وسایل حملونقل عمومی از این نوع هستند، اگرچه سهمیه بنزین گرفتهاند اما هزینه سوخت سیانجی برای آنها تغییر نکرده است. بهطوری که هر کیلوگرم سیانجی به قیمت ۶۵۶ تومان عرضه میشود و این بخش، براحتی میتوانند سهمیه بنزین خود را ذخیره کنند و بیشتر سیانجی مصرف کنند.
لیتر تقریباً با کیلوگرم برابر است و با تغییرات جدید، قیمت سیانجی از نیم لیتر بنزین یارانهای هم کمتر است و هر کیلوگرم سیانجی ۴٫۵ برابر ارزانتر از بنزین آزاد است.
این خودروها میتوانند با هزینه سوختی ثابت سهمیه بنزین نیز داشته باشند. برای مثال تاکسیهای دوگانه سوز ۲۵۰ لیتر سهمیه بنزین میگیرند، درحالی که بیش از ۹۰ درصد از سوخت مصرفی خود را از گاز طبیعی تأمین میکنند.
استقبال از گاز سوزها بیشتر میشود؟
پیشبینی میشود که استقبال از خودروهای گازسوز کارخانهای و دوگانه سوز پس از ساخت کارخانه، بزودی افزایش یابد. ظرفیت این افزایش نیز در ایران وجود دارد. بهطوری که بیش از ۲۵۰۰ جایگاه CNG در ایران با ظرفیت عرضه حدود ۴۵ میلیون مترمکعب در هر روز احداث شده و در حال حاضر کمتر از ۲۱ میلیون مترمکعب از این ظرفیت ایجاد شده استفاده میشود. ظرفیت ۲۴ میلیون متر مکعبی سیانجی میتواند ۲۴ میلیون لیتر از مصرف بنزین در هر روز بکاهد. این مزیت که ایران بهدلیل دستیابی به ذخایر گاز طبیعی دارد، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.البته باید دولت در ادامه اقدام به ساخت جایگاه های بیشتری برای سوخت سیانجی بویژه در کلانشهرها کند.
سهمیه دوگانه سوزها
این بار، در هر ماه انواع سواری دوگانهسوز ۳۰ لیتر، وانتهای کممصرف دوگانهسوز ۶۰ لیتر، وانت پرمصرف دوگانهسوز ۱۲۰ لیتر، تاکسیهای دوگانهسوز شهری ۲۵۰ لیتر، تاکسیهای بینشهری دوگانهسوز ۴۵۰ لیتر، آژانسهای شهری دوگانهسوز (تاکسی تلفنی) ۱۲۰ لیتر سهمیه بنزین ۱۵۰۰ تومانی دریافت میکنند که البته وانت بارها و تاکسیهای اینترنتی و سرویس مدارس که دوگانه سوز باشند، نیز به نوعی این سهمیه را میگیرند. اما سؤال اینجاست که آیا همه این سهمیه مصرف میشود؟
اکنون سؤال کارشناسان این است که آیا با سهمیه خودروهای دوگانه سوز دوباره رانت ناشی از فروش سهمیه که در گذشته تجربه شد، تکرار میشود.
هزینه حملونقل عمومی افزایش مییابد؟
به سؤال اول برمیگردیم. آیا افزایش قیمت بنزین، اثری روی قیمت تمام شده خدمات حمل و نقل خواهد داشت یا باید داشته باشد؟
بر اساس آنچه گفته شد بنزین سوزهای عمومی نظیر وانت بارها و تاکسیها اغلب دوگانه سوزهستند. قیمت سی ان جی ثابت مانده و منطقی نیست که قیمت حمل و نقل این بخش با وجود سهمیه بنزینی که دریافت میکنند تغییر فزایندهای داشته باشد.
افزایش کیفیت تولید خودروهای داخلی
آمارهای سال ۱۳۹۵ نشان میدهد که در هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش تولیدات داخلی حدود ۸ لیتر بنزین مصرف میکنند. حتی خودروهای فرسوده در حال تردد در ناوگان در هر ۱۰۰ کیلومتر ۱۲ لیتر بنزین نیز مصرف میکنند. درحالی که در اتحادیه اروپا میزان مصرف در هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش ۵٫۵ لیتر است و بزودی به ۴ لیتر خواهد رسید.
بر این اساس ضروری است که در تولیدات خودروسازیهای کشور چه در زمینه خودروهای گازسوز و چه در زمینه وسایل نقلیه بنزین سوز و گازوئیل سوز بازنگری شود.پس به نظر اولین گام اصلاح مصرف سوخت بنزین، تغییر قیمت این حامل انرژی است و باید سایر اقدامات تکمیلی برای تداوم کاهش مصرف سوخت و افزایش راندمان خودروها، افزایش درآمد رانندگان و بهبود وضعیت محیط زیست شهری صورت گیرد.
افزایش تقاضا برای گازسوز کردن خودروها
بسیاری از رانندگان با تغییر قیمت بنزین و ثابت ماندن قیمت سیانجی (گاز طبیعی) بهدنبال دوگانه سوز کردن خودروهایشان هستند. رئیس اتحادیه سوختهای جایگزین میگوید که همزمان با اجرای طرح سهمیهبندی بنزین حجم تقاضا برای گازسوز کردن خودروها افزایش گسترده داشته و به روزانه ۳۰ هزار تقاضا رسیده است.
علی محمودیان توضیح داد: «متقاضیان برای ثبتنام به سامانه NGVI.IR مراجعه و از طریق زبانه تبدیل خودروها، برای ثبتنام تبدیل خودروی خود اقدام کنند. حداکثر ظرف مدت دو ماه آینده به همه درخواستها رسیدگی میشود. در مدت یک هفته از طرف این اتحادیه پیامکی برای متقاضیان ارسال میشود و این افراد میتوانند از طریق مراجعه به سامانه، نزدیکترین مرکز مجاز به محل سکونت خود را برای تبدیل انتخاب و مراجعه کنند. اولویت تبدیل خودروها با افرادی است که زودتر در سامانه ثبتنام کردهاند و لازم است متقاضیان تبدیل هرچه زودتر درخواست خود را ثبت کنند. البته مردم عجله نکنند، قیمت تجهیزات سیانجی و هزینه تبدیل افزایش نمییابد.»
هزینه تبدیل خودروها به دوگانهسوز بسته به کیفیت کیت، نوع خودرو و سایز مخزن بهصورت میانگین ۲.۵ تا ۴.۵ میلیون تومان است و نکته مهم این است که متقاضیان فقط به مراکز مجاز مراجعه کنند، چراکه این مراکز تحت نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) و سازمان استاندارد هستند و خدمات و محصولات با کیفیت و قیمت مناسب استفاده میکنند. خدمات و تجهیزاتی که ایمن باشد.
