خانه خوب چه ارتباطی با سلامت جسم و روح دارد؟

دما، رطوبت و محیط اطراف خانه، بهداشت و میزان نور خانه و نوع مصالح مورد استفاده در ساخت خانه‌ها از جمله موارد مهم و موثر در تامین یک مسکن سالم به شمار می‌آیند.

نشست مسکن و سلامتی صبح امروز در تالار شهید شایان مهر دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز با حضور جمعی از صاحب نظران، روانشناسان، جامعه‌شناسان، روانپزشکان و خیرین سلامت برگزار و مباحثی در خصوص تأثیر مسکن خوب بر سلامتی جسم و روح و آسیب شناسی اجتماعی مسکن مطرح شد.

یک جراح ارتوپد در این نشست با بیان اینکه پیشگیری از سوانح ترافیکی بسیار پیچیده تر از آن چیزی است که ما فکر می‌کنیم، گفت: آسیب‌های داخل منزل یکی از عوامل تهدید کننده سیستم اسکلتی بدن به شمار می‌آید. در سال‌های گذشته هر روز هفته شاهد قطع انگشت دست کودکان با چرخ گوشت بودیم که خوشبختانه به دلیل ایجاد تغییرات ساختاری در این وسیله، کم‌تر شده است.

دکتر امیر محمد نوالی با بیان اینکه خانه بزرگ به معنی ایمنی بیشتر نیست، اظهار کرد: اگر نور و تابش مناسب آفتاب در خانه‌ای نباشد، دچار کمبود ویتامین D خواهیم شد.

وی اضافه کرد: تصادفات و آسیب‌هایی که در محل کار اتفاق می‌افتد، بیشتر مرتبط با مسایل خواب بوده و این مشکل، افزایش تصادفات، افسردگی و عدم رضایت از کار را در پی دارد.

وی خاطرنشان کرد: ممکن است در یک جامعه کمونیستی که تمامی خانه‌ها متراژ مشابهی دارند، فردی که دارای خانه‌ای با متراژ بیشتر است، احساس رضایت خاطر کند، اما متاسفانه افراد در جامعه ما به دلیل مقایسه ناخودآگاه خانه خود با دیگران، رضایت کافی نداشته و این منشا سایر مشکلات خواهد بود.

این ارتوپدیست با بیان اینکه ناراحتی‌های روانی نیز منجر به بیماری‌های سایکوسوماتیک (روانی-بدنی) می‌شوند، گفت: حتی یک تصادف و ترافیک و حوادث محل کار و داخل منزل همگی به هم مرتبط بوده و اگر قسمتی از این سیستم پیچیده را اصلاح کنیم، می‌توانیم قدم‌های موثرتری در جهت تفکر بهتر در این زمینه برداریم.

وی با تاکید بر ضرورت رعایت ایمنی خانه خاطرنشان کرد: نحوه خوابیدن و شرایط ارگونومیک خانه بر احتمال وقوع هر آسیبی از جمله آسیب‌های مغزی تاکید دارد.

وی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه افرادی که باید تصمیم گیرنده باشند در اتاق‌هایشان در حال مقاله نوشتن هستند، اظهار کرد: مغزها در تصمیم‌گیری‌ها شرکت نمی‌کنند. نباید اجازه داد مغزها به راحتی از کشور فرار کنند، هر روز می‌شنویم که فلان دانشمند هم از کشور رفت.

وی متذکر شد: متاسفانه ما ۵۰ میلیارد میلیارد دلار در سال از طریق فرار مغزها از دست می‌دهیم و این در حالی است که فروش نفت ما در بهترین شرایط ۴۰ میلیون دلار درآمد دارد.

استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه تبریز نیز در ادامه این نشست با ارائه مطالبی در خصوص آسیب شناسی اجتماعی مسکن اظهار کرد: از نظر جامعه شناسی بین خانه و مسکن تفاوت وجود داشته و خانه مکان فیزیکی نبوده و مفهوم روانی و رویایی تلقی می‌شود که ممکن است محقق نشود.

دکتر فاطمه گلابی اضافه کرد: روح خانه می‌تواند از پخت و پز پر باشد، ما خانه را خودمان می‌سازیم و نسبت به آن احساس دلبستگی هم داریم. داشتن حریم خصوصی، خلوت، عدم اشراف به خانه‌های دیگر، عدم ترس از وقوع جرم و روابط بین افراد خانه از ویژگی‌های خانه به شمار می‌آید.

وی با بیان اینکه مسکن، مفهومی کاربردی داشته و ما نسبت به آن احساس وابستگی داریم، گفت: به نظر می‌رسد مسکن‌هایی که ما در آن به سر می‌بریم حالت پناهگاه داشته و به محل اثارت ما تبدیل شده است.

این جامعه شناس خاطرنشان کرد: در برخی آپارتمان‌ها اگر تنها یک پریز را برداریم، خانه همسایه دیده می‌شود و فاصله‌های فیزیکی بسیار کم، اما فاصله‌های اجتماعی بسیار زیاد شده است.

وی با مقایسه معماری خانه‌های قدیمی و آپارتمان‌های کنونی بیان کرد: خانه‌های قدیمی محل شکل گرفتن خاطرات بودند، اما الان باید دید آیا وقتی برای شکل گرفتن این خاطرات و پیدا کردن شان و منزلت در خانه‌های کنونی وجود دارد؟، خانه‌های ایرانی معماری درونگرا داشتند و چیزی برای فخرفروشی نبود، این خانه‌ها مرکزیت، انعکاس، تقارن و تناسب ورا درون خود می‌گنجاندند.

استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه تبریز با بیان اینکه در گذشته، افراد بیرون از خانه از هم متمایز نبودند، اظهار کرد: خانه‌های امروزی با نماهای آنچنانی به منبعی برای حسرت، تمایز طلبی، ابراز وجود و جدا کردن شخصیت خود از دیگران تبدیل شده‌اند.

وی متذکر شد:امروزه ساختن اتاق‌های خانه به صورت جزیره‌ای و مجهز کردن و بزرگ‌تر شدن خانه‌ها باعث افزایش فاصله شده و افراد امروزی به درون پناهگاه‌هایی تحت عنوان مسکن پرتاب شده و در آن پناه می‌گیرند.

محمد مسافری، استاد گروه بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز در ادامه نشست مسکن و سلامت با بیان اینکه امروزه حداقل ۲۰ درصد بار بیماری‌ها ناشی از محیط است، اظهار کرد: مسکن هم بخشی از محیطی که بخش قابل توجه زندگیمان را در آن سپری می‌کنیم، در سلامت مهم است.

وی با اشاره به معیارهای مسکن بهداشتی گفت: سالیانه در دنیا ۳.۸ میلیون نفر بر اثر آلودگی هوای خانه و بیماری‌های تتفسی جان خود را از دست می‌دهند که به سوخت ناسالم و سایر آلودگی‌هایی که در خانه وجود دارد، بازمی‌گردد.

وی بیان کرد: مسکن صرفا ساختمان فیزیکی نبوده و محیط اطراف مانند محله، هماسیه و خدمات قابل دسترسی را هم در بر می‌گیرد و مسکن بهداشتی جایی است که از نظر جسمی در آن به رشد و تعالی برسیم.

مسافری یادآور شد: هوا، آب، پسماند، نور، صدا، تهویه، رنگ، سطح برای هر فرد از عوامل موثر در یک مسکن سالم بوده و از نظر سازمان جهانی بهداشت، تامین حفاظت جسمی و سرپناه انسان به صورت ایمن، اولین مورد بوده و اگر مسکن‌، سیل‌گیر یا زلزله‌خیز و در معرض رانش زمین و آلودگی صنعتی باشد، آن خانه آرامش نداشته و استرس‌زا خواهد بود.

وی بیان کرد: جایی که تراکم بالا و فضا کوچک است، بیماری‌ هم زیاد خواهد بود، ۱۵ متر مربع برای تامین نیازهای روحی نیاز است.

وی در ادامه گفت:در طی ۱۰ سال اخیر بیش از ۷۶۰۰ نفر در ایران بر اثر مسمومیت با گاز مونوکسید کربن، جان خود را از دست داده‌اند که دلیل آن هم تهویه نامناسب و سایر عوامل است.

استاد دانشگاه گروه بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی تبریز با اشاره به آسیب‌های ناشی از آلودگی صوتی در شهرها بیان کرد: حفاظت در برابر ناشی از آلودگی صوتی امروزه مطرح و شهرهای ما دارای غوغای شهری بوده و ساخت و سازها و سر و صدای همسایه می‌تواند اذیت کننده باشد.

وی با تاکید بر اینکه مسکن سالم باید ما را از مواجهه با عوامل سمی مخافظت کند، اظهار کرد: مثلا ماده رادیواکتیو رادون که به صورت طبیعی در پوسته زمین بوده و به راحتی می‌تواند وارد زیرزمین خانه شود، بیش از ۲۰ هزار نفر در آمریکا بر اثر سرطان ریه ناشی از رادون می‌میرند. مواجهه با آزبست یا فرمالدهید نئوپان و تخته نیز از دیگر موارد مواجهه با مواد سمی در خانه است.

وی در خاتمه یادآور شد: مطالعات نشان می‌دهد که رابطه معناداری بین بالا بودن دما در خانه و بیماری‌های قلبی و عروقی وجود داردو مسایل بهداشت محیط تاثیر زیادی بر سلامت دارند.

دکتر علیرضا فرنام، استاد دانشگاه گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز در ادامه این نشست با بیان اینکه مدنیت ما با ساخت خانه‌ها و اسکان در آن‌ها آغاز شده است، اظهار کرد: امانوئل کانت، اساسی‌ترین عامل سازمان دهنده ذهن را زمان و مکان می‌داند و خانه در عالم زمان و عرصه مکان، استثنا به شمار می‌آید. خانه با وجود فردی مشابه هم هستند.

وی در ادامه با اشاره به جایگاه خانه در رویا بیان کرد: رویا در علم روانکاوی جایگاه خاصی داشته و فراتر از جایی برای شب‌ خوابیدن بوده و به عنوان مثال پنجره کوچک، نشان از ارتباطات کم است.

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به هرم نیازهای مازلو، گفت: نیازهای فیزیولوژیک شامل مسکن‌، غذا، آب، خواب و نیاز جنسی جزو مراتب اولیه سلسله مراتب نیازهای مازلو بوده که اگر به خوبی برآورده شود، نیاز به امنیت به عنوان دومین مرحله مطرح می‌شود.

این روانپزشک نیاز به دوست داشته شدن و تعلق را سومین مرحله از سلسله مراتب نیازهای مازلو عنوان کرد و افزود: این مرتبه از نیازها امروزه در زمره نیازهای مسکن ما فراموش شده است،در گذشته هر محله‌ای کارکرد و جایگاهی خاص در ذهن فرد داشت و چهار چوب شخصیتی و حس زیبا و غنی از تعلق را به افراد می‌داد.

وی یادآور شد: اما اکنون فقط یک سری افرادی هستیم که در آپارتمان‌ها کنار هم زندگی می‌کنیم و شاید لازم باشد این را در سیاست‌های شهری مان در نظر بگیریم.

وی در خاتمه، متذکر شد: خانه‌های قدیمی با آجرکاری‌های ظریف و معماری خاص و فقط جایی برای استراحت نبودند و جایی برای تامل داشتند.

نماینده سمن‌های آذربایجان شرقی نیز در پایان نشست مسکن و سلامت با بیان اینکه باید روح سقراطی، پرسشگری و مطالبه‌گری بر دانشگاه حاکم باشد، گفت: دانشگاه‌های تقاضا محور می‌توانند در جامعه تاثیرگذار باشند. دانشگاه باید دیوارهایش را برای جامعه کوتاه کند.

سعید جلالی افزود: سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند در برابر دانشگاه تقاضا محور قرار بگیرند. عمر سازمان‌های چندمنظوره، توزیعی و احساسی سپری شده و سازمان‌های تخصصی در دنیا موفق هستند. سمن‌ها باید آنقدر توانمند باشند که در امور دخالت کرده و در رابطه با جوایز ملی پژوهشگران مشارکت محتوایی و نرم‌افزاری داشته باشند.

وی در ادامه با بیان اینکه در کشورهای توسعه یافته موضوع فقرزدایی دولت‌ها در رابطه با سیاست گذاری با فقر زدایی سمن‌ها همسو است، گفت: اما اینجا دولت خودش فقرزا بوده و انتظار دارد مشکلاتی که خودش درست کرده را سمن‌ها از بین ببرند.

جلالی افزود: این‌ها ناشی از سیاست‌های بی‌کیفیت برخی سیاستگذاران بوده و ما پاک کن دولت هستیم.

وی در خاتمه خاطرنشان کرد: کنشگران اجتماعی و به خصوص دولت‌ها بایخانه خوب چه ارتباطی با سلامت جسم و روح دارد؟./ ایسنا