پنجشنبه, ۹ مرداد ۱۴۰۴ / ۱۵:۴۵:۰۷
به گزارش آذر صبح – ناهید زمانی، زنان ایران در طول تاریخ بحرانهای زیادی را از سر گذرانده، شرایط و محدودیتهای سختی را متحمل شده و در عین حال مشارکت و نقش پررنگی در هدایت مسیر تاریخ و واقع اجتماعی داشته‌اند. زنانی که بخصوص در منطقه آذربایجان در برخی برهه‌های تاریخی سرنوشت‌ساز بوده و هم‌پای […]
به گزارش آذر صبح – ناهید زمانی، زنان ایران در طول تاریخ بحرانهای زیادی را از سر گذرانده، شرایط و محدودیتهای سختی را متحمل شده و در عین حال مشارکت و نقش پررنگی در هدایت مسیر تاریخ و واقع اجتماعی داشته‌اند.
زنانی که بخصوص در منطقه آذربایجان در برخی برهه‌های تاریخی سرنوشت‌ساز بوده و هم‌پای مردان در میادین اقتصادی، اجتماعی، سیاسی جنگیده‌اند، گاهی نیز سرنوشت خود را به دست تاریخ و مردانش سپرده و در اندرونی به تربیت مردان تاریخ‌ساز بسنده کرده‌اند.
بانوی ایرانی که همواره در جامعه با حجب و حیا و متانت در برخی دوره‌ها حتی چهره پوشانده، سر به زیر انداخته و گاه حتی دهان بسته و دردهایش را فروخورده تا صدایش به گوش همسایه نرسد امروز تمام دیوارها و حصارهای زندگی را شکسته و پا به دنیای شیشه‌ای اینترنت و فضای‌مجازی نهاده که هیچ حدی و مرزی نمی‌شناسد.
سودابه رادفر، مدیرکل امور بانوان وزارت ارتباطات و فناوری مهر ماه امسال به تابناک گفت: ٧٢درصد بانوان از تلفن‌همراه استفاده می‌کنند و ۴٨درصد از کاربران اینترنت نیز بانوان هستند.
طبق نظرسنجی‌ای که توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران وابسته به جهاد دانشگاهی انجام شده و سال گذشته در کانال رسمی تلگرام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام شد، زنان خانه‌دار ایرانی فعال‌ترین اعضای شبکه‌های اجتماعی هستند. این نظرسنجی در ۳۱ استان کشور و با نمونه ۴۴۰۰ نفر با موضوع «بررسی دیدگاه شهروندان ایرانی در مورد شبکه‌های اجتماعی» انجام شده بود.
رادفر می‌گوید: «در کل دنیا بانوان از فضای‌مجازی بیشتر برای فعالیت‌های اجتماعی و سرگرمی استفاده می‌کنند و مردان بیشتر از شبکه‌های اقتصادی، همچنین بانوان خانه‌دار در ایران بیشترین مخاطبان فضای‌مجازی را تشکیل می‌دهند.»
* فضای مجازی مقابل یا مکمل دنیای حقیقی امروزی؟!
امروزه فضای سایبری نه مقابل و حتی به موازات بلکه در ادامه فضای حقیقی قرار دارد و حضور تمام اقشار جامعه چه زن و مرد و کودک در فضای‌مجازی با رعایت برخی قید و بندها، احترام به حقوق دیگر کاربران و کنترل اصول اخلاقی و قوانین اجتماعی فرصتی نوین تلقی شود.
در دنیای امروز زنان افکار خود را در قالب شعر، داستان و… تا مقالات علمی در همین فضای‌مجازی منتشر می‌کنند. انتشار این مطالب باعث می‌شود که آنها از امکان تامل و بازنگری درباره اوضاع و شرایط زندگی‌شان برخوردار شوند و از میزان بازخورد آثار و مطالبشان مطلع شوند.
موافقان این دیدگاه معتقدند، یکی از عمده‌ترین اشکال حضور در شبکه‌های‌مجازی، عضویت در گروههای مختلفی است که اعضای آن را خانمها و اغلب زن‌های اقوام و دوستان که عموما خانه‌دار هستند، تشکیل می‌دهد. فضای این گروه‌ها، به فعالیت غالب زندگی روزمره نظیر سفره‌آرایی، آشپزی و… برمی‌گردد. در این گروه‌ها معمولا تجربیات روزانه، اطلاعاتی در مورد چگونگی آنها و… به اشتراک گذاشته شده و به گفت‌وگو در مورد روزمریات زندگی، درگیری‌ها و مشکلات شخصی اعضا اختصاص دارد، پس از این رویکرد می‌تواند کارکرد مثبت داشته باشد.
محمد عباسزاده، محقق و پژوهشگر تبریزی با بیان اینکه، جهانی‌شدن فرآیندی است که به مدد رسانه‌های ارتباطی و اطلاعاتی گستره‌ی عام گرفته و حالت اختیاری ندارد و یک اجبار به شمار می‌رود، زن و مرد نمی‌شناسد و بطور عمده دلیل افزایش حضور بیشتر مردم در فضای‌مجازی این است که ما بیشتر اطلاعات روزمره خود را از این فضا دریافت می‌کنیم بنابراین این موضوع می‌تواند هم مثبت و هم منفی باشد.
وی گسترش فضای‌مجازی را در برخی جنبه‌ها مثبت دانست و گفت: اتفاقات مدرنیته با گسترش فضای‌مجازی رخ داد و منجر می‌شود تا کل اخبار در اختیار همگان به ویژه زنان از طریق فضای‌مجازی قرار گیرد، بنابراین وقتی در قسمتی از دنیا یک اتفاق خاص رخ می‌دهد زنان هم می‌توانند به کمک تحصیلات از آن استفاده کنند و نقش آنان در فضای‌مجازی و فیزیکی دیده شود.
استاد دانشگاه تبریز ادامه داد: با این روند فعالیت‌های سنتی محو شده و وجود ابر رسانه‌ها هم باعث شده حضور زنان در این فضا بیش از پیش حس شود، زنان از جایگاه اجتماعی خود در قرن حاضر با خبر شده و از این طریق توانسته‌اند اصل زندگی در جامعه کنونی را شاهد باشند.
محمد عباسزاده اضافه کرد: حضور در فضای‌مجازی می‌تواند در موضوع سرمایه اجتماعی نیز تاثیرگذار باشد، افرادی که می‌خواهند هرگونه کنش اجتماعی انجام دهند نیازمندند تا حدودی استقلال داشته باشند.
عاطفه رنگریز، پژوهشگر اجتماعی در مقاله‌ای با عنوان “حضور زنان در فضای‌مجازی به مثابه تهدید یا فرصت؟” این نحوه ارتباط در عصر مدرن را نه بدیلی برای فضای واقعی، بلکه کاملا سازگار با شرایط اجتماعی کنونی می‌داند که امکان تبادل اطلاعات با سرعتی سریع، امکان ابراز وجود خویش در عصر گمنامی و مخاطره و تشکیل ارتباطات نوین از خلال این فضا در جهت ارتقای زندگی، از پتانسیل‌های این شبکه‌ها است.
به گفته رنگریز، با ورود هر چیز نوین، ممکن است تب و تاب افراطی کاربران بالا بگیرد و در وهله نخست شاهد یک گونه اختلال در وضعیت روزمره هستیم، ولیکن پس از چندی، روند نرمال حاکم می‌شود. پس این نگرانی که شبکه‌های مجازی ممکن است، بدیلی برای زندگی واقعی باشد امری غیرواقع‌بینانه است، زیرا که فضای‌مجازی نه بدیلی برای دنیای واقعی، بلکه خود یک واقعیت است.
به حق نیز گسترش اینترنت، به خلق محیط‌های جدیدی منجر شده که به زن ایرانی در آشپزخانه خود اجازه می‌دهد یکی از پنجره‌های فضای‌مجازی را به یک سایت آموزش آشپزی، پنجره‌ای را به دنیای علمی و مسائل روز جهان و پنجره دیگرش را به روی یک سایت گروهی باز کند و در تجربیات دوران بارداری و بچه‌داری زنان دیگر، سهیم شود و دغدغه‌ها و علاقه‌هایش را با آنها به اشتراک بگذارد.
اما در مقابل منتقدان حضور زنان در شبکه‌های مجازی دیدگاه دیگری دارند و استدلال می‌کنند حضور زنان در این شبکه‌ها، باعث می‌شود که آنها وقت کمتری را به تعامل در دنیای واقعی اختصاص دهند و از این رو این نوع ارتباطات منجر به انزوای اجتماعی می‌شود.
به‌طور کلی اغلب مردم معتقدند «در فضای مجازی امنیت اجتماعی کافی برای زنان وجود ندارد» و یا “در فضای‌مجازی نیز مانند زندگی اجتماعی، نگاه جنسیتی به زنان وجود دارد”
بنابراین، اینترنت و فضای‌مجازی، در کنار ایجاد فرصت‌های جدید و سازنده، تهدیدها و آسیب‌هایی تازه نیز برای زنان در پی دارد که نباید از آن غافل بود.
دکتر محمد عباسزاده، استاد دانشگاه تبریز با تاکید بر نیاز به دریافت اطلاعات بخصوص از فضای‌مجازی در زندگی امروزی بر این اساس است که بیشتر اوقات زنان نیازمند یک سری اطلاعات و دانش‌اند که از طریق فضای‌مجازی به دست می‌آورند و احساس نیاز می‌کنند تا بفهمند در جامعه چه موضوعاتی مهم است به نوعی می‌خواهند از روزمرگی ها و آنچه که در این فضا اهمیت دارد خبر داشته باشند که به جنبه‌های مختلف قابل بررسی است.
عباسزاده گفت: بخشی از فعالیت‌های قبلی دست برداشته و حضور آنها در فضای‌مجازی به عنوان یک کنش اعتراضی به شمار می‌رود، از سویی دیگر موضوعات تبلیغاتی و پیام‌های مصرفی در فضای‌مجازی زیاد است، زنان در حوزه خرید نیز از مردان پیشی گرفته و با این پیام‌ها اقدام به خرید می‌کنند به نوعی اعتیاد به خرید تلقی می‌شود و لذت فضای‌مجازی را در مصرف می‌بینند.
علیرضا آل داوود، کارشناس و پژوهشگر فضای‌مجازی در تشریح ارزشها و رفتارهایی که در دنیای واقعی پسندیده نیست اما در دنیای‌مجازی لایک می‌خورد، اظهار کرد: در فضای‌مجازی ارزشها و ضد ارزشها جابه‌جا شده است. گاهی افراد جامعه برای یک اتفاق واکنش خاصی نشان نمی‌دهند و بی‌تفاوت از آن گذر می‌کنند یا حتی عکس‌العمل بدی نشان می‌دهند. اما همان افراد در فضای‌مجازی برای ایجاد کمپینها دست به کار می‌شوند و در بسیاری از مسائل عمومی مشارکت می‌کنند. این موضوع از طرفی به این خاطر است که فضای‌مجازی شرایط راحت‌تری برای آنها ایجاد می‌کند که افراد در آن می‌توانند در خانه خود تنها با یک کلیک کار خود را انجام دهند.
* زنان ایرانی چطور از اندرونی به حفاظ شیشه‌ای اینترنت رسیدند؟
نازیلا قادری فوق‌لیسانس روانشناسی، با بیان اینکه واژه زن در سنت ایران بیشتر با عنوان مادر، همسر، خواهر و دختر در قالب جنسی لطیف با تمام مهربانی و فداکاریهایش شناخته شده، گفت: نگاه سنتی به بانوان همیشه نیازمند یک حمایت بوده که به لحاظ شخصیتی باعث شده نوعی باور بی‌توجهی یا بی‌اعتنایی در بانوان ایجاد شود.
وی تصریح کرد: اعتمادبه‌نفس یک اصل اساسی در مهارتهای زندگی و داشتن یک زندگی سالم است، تفکر اینکه من در زندگی دیده نمی‌شوم باعث می‌شود فرد بخواهد این نوع نگرش را تغییر دهد.
قادری اذعان داشت: گرایش بانوان در فضای‌مجازی (اینستاگرام، فیس بوک و…) شاید بتواند با افزایش فالورها و یا افراد عضو گروه این کمبود را نوعی جبران کند، وقتی کسی می‌خواهد نظری اعلام کند که دیگران آن را تایید کنند و این شاید برخلاف اصول و عرف باشد فضای‌مجازی با افراد مجازی فرصت تایید را به آن فرد می‌دهد.
وی ارتباطات فضای‌مجازی را نوعی تعامل دو سویه دانست و گفت: کسانی که شاید فقط وجود مجازی دارند، موافقانی با نظر ما که فقط می‌خواهند تایید کنند و کسی برایشان نقش بازی کند و فردی که نیازمند تایید دیگران است حتما از این طریق نیاز خود را جبران خواهند کرد.
قادری تاکید کرد: زنی از اندرونی خانه با سرعتی کنترل نشده در فضای نامحدود مجازی به دنبال جبران کمبودها و یا نیازها و حتی شاید دیده و شنیده شدن است تا تایید شود. هرکس به دلیلی وارد این دنیا می‌شود، برخی از روی فرافکنی، برخی به خاطرنشان دادن داشته‌هایشان و برخی به خاطر اجتماعی بودن، ولی باید توجه داشته باشیم آیا سرعت عملکرد ما کنترل شده است یا هیجان نیازی من را به این سو می‌برد.
محمد عباسزاده، مدرس و پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه فردگرایی در میان بانوان آمار بسیاری را از آن خود کرده و در این راستا اقدام به فعالیت در فضای‌مجازی می‌کنند، افزود: متاسفانه این موضوعات منجربه ضعف روابط زنانشویی می‌شود چون بانوان بیشتر اوقات خود را در این فضاها سپری می‌کنند، در واقع فضای‌مجازی فرسایش سرمایه‌های اجتماعی درون خانوادگی را نشان می‌دهد یعنی فرد در خانه، خارج از خانه است و غیبت در خانه روابط خانگی را گسیخته کرده و منجربه فرسایش روابط می‌شود.
عباسزاده با تاکید بر اینکه اعتیاد به فضای‌مجازی منجربه غافل شدن از روزمرگی‌های عادی زندگی می‌شود، گفت: بعد منفی حضور زنان در فضای‌مجازی بییشتر به چشم می‌خورد زیرا در گام اول بحران در نقش مادری ایجاد می‌شود زیرا حضور فیزیکی در خانه دارند و از لحاظ عاطفی نقشی را بر عهده ندارند.
عباسزاده با بیان اینکه، استقلال تا حدودی فارغ از جنسیت بوده و حضور زنان در فضای‌مجازی نیز ضروری است، گفت: اما گاه حضور فزاینده اگر منجر به این شود که زنان از فعالیت‌های خود در خانه غافل شوند این تهدیدی است که در آینده‌ای نه چندان دور بنیان خانواده را سست می‌کند.
وی با اشاره به اینکه دسته‌ای از بانوان دنبال مطالبه‌گری هستند و بخشی هم به عنوان فراغت از این فضا استفاده می‌کند، گفت: حضور زنان در فضای‌مجازی به معنای ارتقای سطح دانش و سواد نیست، بنابراین این حضورها را می‌توان از ابعاد مختلف دید حضور در فضای‌مجازی به عناوین مختلف اوقات فرهنگی، اجتماعی، فراغت و تغیر اجتماعی و ارتقای روان شناختی و بخشی هم حضور در فضای مخرب اجتماعی است.
محمد عباسزاده خاطرنشان کرد: کودک‌آزاری، همسرآزاری و شوهرآزاری بخشی از خشونت‌های روانی زنان است که از فعالیت‌های مجازی بیش از اندازه به دست می‌آید.
* به فکر نسخه درمان باشیم
با توجه به ضرورت و محدودیت‌ناپذیری حضور گروههای مختلف سنی و بخصوص بانوان رد فضای‌مجازی و برای توسعه تعامل اجتماعی زنان در فضای‌مجازی و بهره گرفتن از فرصت‌های حاصل از این امر، با کمترین آسیب‌ها و تهدیدها، ضروری است موارد و نکاتی رعایت و مورد توجه باشد.
نازیلا قادری فوق‌لیسانس روانشناسی، می‌گوید: مدیریت هیجان همسوی برآوردن نیازها یک اصل تعادل شخصیت است، اگر دوست دارم صدایم شنیده شود باید بدانم نقش و جایگاه دیگری جز این دارم که باید در آن نقش نیز موفق شوم. دنیایی که برای خود ساخته‌ام با فالورهای بیشتر ناشناس و حتی شاید خیلی مفید طوری نباشد که من از نقش مادرانه یا خواهرانه و همسرانه و بیشتر از همه از نقش (زن بودن) دور بمانم و آسیبی برای خودم و شخصیتم ایجاد کنم.
وی تصریح کرد: با توجه به تعریف کلی تعادل شخصیت من زمانی احساس آرامش خواهم کرد که هم داشته‌هایم را بشناسم و هم نیازهایم را بدانم نه اینکه جهت‌دار حرکت کنم و تامین نیازهایم باعث شود از داشته‌هایم غافل شوم، دوست داشته باشم بمانم ولی تا آنجایی که دلم می‌خواهد نه اینکه به خاطر دوستان مجازی مجبور به بودن باشم.
براین اساس، فراهم نمودن امکان حضور اقشار مختلف زنان در فضای‌مجازی، از طریق آموزش همگانی، امکان دسترسی مطلوب زنان به اینترنت، تولید مطالب مفید فارسی در مورد مسائل مرتبط با زنان در فضای‌مجازی، ارائه آموزشهای لازم جهت حفظ و مراقبت از حریم‌خصوصی در اینترنت، آگاه نمودن زنان و ارائه آموزشهای لازم برای حضور در اینترنت و هشدار نسبت به آسیب‌های جانبی آن؛ مانند اعتیاد اینترنتی، انزوا و افسردگی، تدوین قانون‌های لازم و مناسب برای حفظ امنیت زنان در فضای‌مجازی و… در کارکرد فضای‌مجازی امری اجتناب‌ناپذیر می‌نماید که مسئولان امر باید در این امر مهم اهتمام ورزند.
