اروپا ماشه را کشید

به گزارش آذر صبح، بریتانیا، فرانسه و آلمان با صدور بیانیه‌ای سازوکار حل اختلاف برجام، معروف به مکانیسم ماشه را فعال کردند. این سه عضو برنامه جام اقدام مشترک، در این بیانیه اعلام کرده‌اند که این اقدام را در هماهنگی با سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپا این تصمیم را گرفتند.

دو دیپلمات اروپایی به رویترز گفته‌اند هدف از به جریان انداختن سازوکار ماشه مذاکره با ایران و تلاش برای قانع کردن آن کشور به تغییر تصمیم خود و بازگشت به اجرای برجام است و هدف این نیست که این توافق لغو و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران از سر گرفته شود.

طبق مصوبه شورای امنیت در مورد برجام، در صورت شکایت هریک از کشورهای عضو از تخلف عضو دیگر، روند رسیدگی به این شکایت در مراحل مختلف آغاز می‌شود. در مرحله نهایی، شکایت به شورای امنیت ارجاع خواهد شد. ارجاع شکایت به شورای امنیت خطر بازگشت تحریم‌های بین المللی سازمان ملل علیه ایران را در پی دارد.

بر اساس این مکانیزم، اگر هریک از شش عضو برجام معتقد باشد دیگر طرفین تعهدات خود را رعایت نکرده، می‌تواند موضوع را به کمیسیون مشترک ارجاع دهد و بعد از بررسی کمیسیون مشترک، اگر هر عضو کماکان اصرار داشته باشد موضوع فیصله نیافته، می‌تواند موضوع را به وزیران خارجه ارجاع دهد. همزمان با این روند، امکان تشکیل یک هیات مشورتی که متشکل از سه عضو برای بررسی موضوع وجود دارد که البته نظر این هیات غیر الزام‌آور است و مانع از ارجاع پرونده به شورای امنیت نمی‌شود.

در نهایت اگر عضو یا اعضای شاکی برجام، همچنان اصرار بورزند، موضوع به شورای امنیت ابلاغ می‌شود و شورای امنیت باید قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریم ها را به رای بگذارد. در واقع با این مکانیزم، برای حفظ برجام باید هیچ‌یک از اعضای دائم شورای امنیت، قطعنامه تازه را وتو نکند. اگر پس از ارائه شکایت از عدم اجرای تعهدات ایران از سوی دیگر اعضا به شورای امنیت، چنین قطعنامه‌ای ظرف ۳۰ روز تصویب نشود، مفاد قطعنامه‌های سابق شورای امنیت که منجر به بازگشت ایران به ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل می‌شود، بار دیگر اعمال خواهد شد.

حسن رئیس جمهور در جلسه هیئت دولت در هجده اردیبهشت ۱۳۹۸ و در زمان کاهش تعهدات ایران در برجام متناسب به عدم اجرای تعهدات طرف غربی، هشدار داده بود: «در پیامی که به پنج کشور (عضو برجام) دادیم به صراحت گفتیم که اگر بخواهند از این اقدام ما بهانه جویی کنند و پرونده ایران را به شورای امنیت برگردانند، با یک اقدام بسیار قاطعی روبرو خواهند شد و این اقدام قاطع را هم من در این نامه برای پنج کشور توضیح داده‌ایم.»

یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های تداوم حضور ایران در برنامه جامع اقدام مشترک و تداوم رعایت برخی از مفاد برجام از جمله اجازه دسترسی آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای برای بازرسی بر اماکن ایران، عدم افزایش تنش و عدم بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل و همچنین باز نگه داشتن دریچه‌ای برای اجرای تعهدات طرفین دیگر عضو برجام و بازگشت متقابل ایران به اجرای تعهداتش متناسب به طرف غربی است.