مناطق حاشیه نشین ، بهشت انتخاباتی کاندیداهای شورای شهر و مجلس

بزرگنمایی تصویر

آذر صبح/ مژگان ستاری: چهارمین سمینار علمی بررسی حاشیه نشینی و آسیب های آن در تبریز به میزبانی موسسه ی افق اندیشه های درخشان تبریز، با حضور اساتید هیئت علمی رشته علوم اجتماعی در مجتمع فرهنگی هنری ۲۹بهمن برگزار شد.

مناطق حاشیه نشین ، بهشت انتخاباتی کاندیداهای شورای شهر و مجلس

در این سمینار دکتر علیرضا مختاری رئیس دانشگاه پیام نور آذرشهر و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور، بعد از رشد آسیب های اجتماعی در مناطق حاشیه نشین، دومین مقوله را رشد سیاست زدگی در این مناطق عنوان کرد و گفت: با توجه به اینکه در جامعه ی ما حزب مستقل و تشکیلاتی برای به قدرت رسیدن سیاسی وجود ندارد، رشد سیاست زدگی در مناطق حاشیه نشین در زمان انتخابات به اوج خود می رسد و این مناطق منبعی برای تأمین آرای نمایندگان قلمداد می شود.

وی از مناطق حاشیه نشین به عنوان بهشت انتخاباتی کاندیدهای شوراها و مجلس نام برد و تصریح کرد: رشد سیاست زدگی در این مناطق تنها به خرید رای ختم نمی شود و نمایندگان، بعد از پیروزی در انتخابات به خاطر اخذ رای از طریق تبانی با ریش سفیدان محلات حاشیه نشین، ادای دین می کنند و به خاطر نبود یک روش هموار برای پاسخ به آرای مردم ، طرح های خود را به صورت مقوله های نظام گسیخته مطرح می کنند که بحث انتقال حاشیه نشینی یکی از این مقوله ها است.

مختاری با توسل به نظریه ی نظریه پردازانی مانند والرشتاین در مورد آسیب های حاشیه نشینی گفت: با توجه به نظریه ی پیرامون و مرکز والرشتاین می توان چنین ارزیابی کرد، افرادی که در حاشیه هستند؛ برای رسیدن به مرکزیت مقوله های مختلف مثبت و منفی را محک می زنند که در این میان بزهکاری می تواند آسیب زا ترین مقوله برای رسیدن به مرکزیت باشد.

وی با اشاره به درصد بالای بزهکاری در مناطق حاشیه نشین، گفت: بالای ۷۰درصد زندانیان بزهکار تبریز مربوط به مردم مناطق حاشیه نشین است که این افراد با تمسک به المان های منفی اتصال به مرکزیت، آسیب های حاشیه نشینی را پدید می آورند.

حاشیه نشینی، محصول به حاشیه رانده شدن معانی والای انسانی در ذهن حاشیه نشینان است

دکترسعید تمنا، مدرس و عضو هیت علمی دانشگاه پیام نور با مطرح کردن نظریه ای از آلفرد شوتز، بنیان‌گذار جامعه‌شناسی پدیدارشناسانه در رابطه با ذهنیت حاشیه نشینی گفت: ما با توسل به نظریه ها می توانیم به بحث حاشیه نشینی ورود کنیم اما قبل از آن ابتدا باید از باب معنایی به این پدیده نگاه و به صورت پدیدارشناسانه آن را ارزیابی کنیم. پدیدارشناسی حول محور معنا شکل گرفته است، “آلفرد شوتز” معتقد بود که جهانی خارج از ذهن انسان وجود ندارد. یعنی به تعداد هر فرد جهان وجود دارد و معانی که در ذهن انسان است، تصویری وجود دارد. با توجه به این مسئله، پدیدار شناسان معتقد هستند که هرگز نمی توان به توسعه رسید، مگر با درسترسی یافتن به معانی درون افراد جامعه و اقدام به بازسازی این معانی.

وی با اشاره به لنگ بودن مفهوم توسعه در جامعه و تاکید بر بازسازی معانی افراد، جهت رسیدن به توسعه ی واقعی و از بالا، تصریح کرد: حاشیه نشین به افرادی گفته می شود که در مرکزیت جایی برای خود نیافته اند و نتوانسته اند با آن ارتباط برقرارکنند.

وی در انتها حاشیه نشینی را محصول به حاشیه رانده شدن معانی والای انسانی در ذهن حاشیه نشینان تعریف کرد و افزود: افرادی که به عنوان مثال؛ برچسب واژه ی فقیر، روستایی و یا مجرم را با خود به همراه دارند در مرکزیت جایی ندارند و صاحب دنیایی مملو از معانی متفاوت هستند. در واقع ما هر چقدر بتوانیم معانی را بازسازی کنیم، راحت تر می توانیم به رهایی برسیم و این بازسازی از طریق قانونی فرضی با عنوان “رهایی از زنجیر ذهنیت های منفی” است که عمل به آن به ما قدرت رهایی می دهد.

اکثر تصمیمات در حوزه حاشیه نشینی علمی نیست

دکتر محمد آسیابی مدرس رشته شهرسازی و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور در رابطه با موضوع سمینار با نقل قولی از “لمان” به پیچیدگی پدیده ی حاشیه نشینی تاکید کرد و گفت: جامعه ، جامعه است و حاشیه نشینی، حاشیه نشینی! درک از خود فقر فقیرتر است و تنها علم است که درک را بالا می برد. ما موظف هستیم که نگاه علمی به بحث حاشیه نشینی داشته باشیم، ولی؛ متاسفانه اکثر تصمیمات ما در مورد این پدیده علمی نیست و درک ساده ای از این پدیده داریم.

وی با نظر به این موضوع که نگاه مسئولین به مسئله ی حاشیه نشینی نگاهی ساده پندارانه است، تصریح کرد: با توجه به این موضوع که نهادها درک ساده ای از این پدیده دارند، نهادی مانند شهرداری و سیاست هایی که امروز در غالب مدیریتی کار می کنند، نمی توانند هدفی در راستای رسیدگی به دغدغه و معضل حاشیه نشینی داشته باشند.

مشکل نبود گفتمان مشخص و خاصیت دستیابی به راهکارهای پاسخگو

دکترسعید رمضان پوریان، در رابطه با حل معضل و آسیب شناسی حاشیه نشینی، با اعتقاد به نبود گفتمان مشخص و خاصیت دستیابی به راهکارهای پاسخگو برای حل مشکلات این مناطق، گفت: جامعه شناسان و روشنفکران ما امروز تنها درصدد واکاوی پدیده هایی همانند حاشیه نشینی هستند و هرگز استعداد ارائه راهکارهای متناسب با موضوع و مشکل پیش رو را ندارند، چراکه ذهنیتشان صرفا برای مسئله یابی رشد کرده است و برای پاسخ گویی تعلیم ندیده اند.

وی در ادامه تاکید کرد: مسئله ی مهم امروز حاشیه نشینی ، مسئله ی یابی نیست، بلکه دریافت پاسخ است.

جای جامعه شناسان در طرح های کاربردی خالیست

حسین جواد خانی مسئول پروژه دفتر تسهیلگری و توسعه ی محلی شهید اصمعی گفت: ما عملاً با حاشیه نشینان کار می کنیم. در پارس آباد، سراب، اهر و در تبریز در محلات شهید اسمعی مطالعاتی داشتیم.در مناطق حاشیه نشین بحث فقر پیش می آید، ولی برخلاف تصور عموم، این فقر، فقر مطلق نیست. مردم این مناطق تنها فکر اقتصادی و آگاهی از شیوه ی زندگی مرفه را ندارند.

وی با انتقاد از عدم دخالت و حضور جامعه شناسان در طرح های کاربردی،تصریح کرد: ما طرح هایی در زمینه ی حاشیه نشینی داریم که طبق مطالعات علمی پیش نمی روند. یعنی، در ارائه ی طرح ، عملاً جای جامعه شناسان خالیست و دولت تنها طبق مطالعات اجتماعی و با اکتفا به تکمیل پرششنامه و وارد کردن بهspss ، طرحی را ارائه می کنند.

حسین جواد خانی در ادامه با مصرف گرا خواندن موسسات تسهیل گری، تاکید کرد: با توجه به اینکه مطالعات وعنوان پایان نامه های ما شبیه به هم هستند، این برداشت می شود که در کشور ما پارادایمی که محصول تفکر جامعه شناسان است، تولید نمی شود و ما را در حد مصرف کننده باقی می گذارد.

وی افزود: مصرف گرایی در حیطه ی طرح های کاربردی، در بحث مدیریت شهری نیز به عینه وجود دارد و این مسئله بین نهاد های مربوطه ناهماهنگی و انحصارگرایی ایجاد کرده است.

عکاس: صمد سلمان زاده