دوشنبه, ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ / ۰۵:۱۹:۲۶
مسجد قزللی یکی از مساجد تاریخی تبریز است که به واسطه حادثه مهمی که در ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ در مراسم اربعین شهدای شهر قم در آن اتفاق افتاد، باعث شد درخت انقلاب مستحکم‌تر از قبل به سمت پیروزی حرکت کند.
به گزارش آذر صبح،«نمیشود، درِ این طویله باید بسته بماند» این اراجیف، بی‌ادبی و هتک حرمت سرگرد حسین حق‌شناس رییس کلانتری ششم وقت در تبریز است که در پاسخ به درخواست مردم برای باز کردن درهای مسجد حاج میرزا یوسف (قزللی) و برگزاری مراسم چهلم درگذشت شهدای قیام قم بود که واکنش محمد تجلا، دانشجوی آزاده و معترضِ تبریزی و زدن سیلی به صورت افسرِ توهین‌کننده را در پی داشت. حق‌شناس اما پاسخ این سیلی را با سرخی گلوله داد و سینه دانشجوی معترض را شکافت.
به شهادت رسیدن یک معترض انقلابی اعتراضات عزاداران قیام قم، به خاک و خون کشیده شدن مردم تبریز به دست ماموران ساواک و شهربانی را به دنبال داشت. این جنایت خونین موجب شعله‌ور شدن خشم مردم و گسترش اعتراضات در سراسر شهر شد و تمرکز معترضان در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ به خصوص در اطراف باغ گلستان، مسجد جامع شهر و خیابان فردوسی بود.
پس از رسیدن خبر جنایت پیاده نظام رژیم به نجف، امام خمینی (ره) در هشتم اسفند ۱۳۵۶ از توصیف «بسیار خطرناک» درباره دودمان پهلوی یاد کردند و با حمایت از سلحشوری‌های مردم تبریز، فریاد «مرگ بر شاه» مردم در این قیام را خط بطلان بر گزافه‌گویی‌های عوامل رژیم دانستند.
رهبر فقید انقلاب اسلامی اولین پیام خود به مردم تبریز را «غم‌نامه» نامید و چنین نوشت: «من الان که مشغول نوشتن این غم‌نامه هستم، نمی دانم که به برادران عزیز تبریزی ما چه می‌گذرد. آیا شاه به جنایات خود ـ ولو موقتاً ـ خاتمه داده است یا نه؟ آیا می‌خواهد پس از آن قتل‌عام، بازماندگان را چنان سرکوبی کند که نفس‌ها قطع شود؟ لکن باید بداند که دیر شده؛ ملت ایران راه خود را یافته و از پای نمی‌نشیند تا جنایتکاران را به جای خود بنشاند و انتقام خود و پدران خود را از این دودمان سفاک بگیرد.»
قیام عمومی مردم تبریز در ٢٩ بهمن ماه سال ۵۶، بزرگ‌ترین حضور توده‌ای و یکپارچه‌ی مردم در سیر تکوین انقلاب اسلامی تا به آن روز بود و شوک سیاسی بزرگی به رژیم پهلوی وارد کرد.
تبریز که به محوریت شاگرد برجسته امام خمینی (ره)، آیت‌الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی به جوش و خروش آمده بود. واقعه‌ای در نمودار انقلاب اسلامی ترسیم کرد که اتوریته نظام شاهنشاهی را مخدوش ساخت. نشانه‌هایی از فروپاشی به همراه داشت و زمینه‌ی مهمی برای فراگیر شدن انقلاب عمومی مردم ایران شد.
انعکاس حادثه از طرف حامیان رژیم شاهنشاهی
سر کنسول گری آمریکا در تبریز در واپسین ساعت های روز یادداشتی را به سفارت آمریکا در تهران اینگونه مخابره کرد :
«بیشتر تظاهر کنندگان را مردان جوان تشکیل می دهند و اهدافشان مظاهر جامعه غیر مذهبی از قبیل سینماها و کلوپهاست.
نیروهای اجتماعی و مذهبی به حالتی در آمده اند که کنترلشان آسان نیست. شاه (شاید) با تعویض استاندار آذربایجان و تحت انضباط در آوردن ساواک و مقامات پلیس این استان، به شورش های تبریز واکنش نشان دهد. با این حال چهل روز بعد ، باز هم در شهرهای مختلف ایران تظاهرات و خشونت هایی به وقوع خواهد پیوست.»
فریدون هویدا در کتاب سقوط شاه می نویسد: «هنوز مدتی از واقعه قم نگذشته بود که در ۱۸ فوریه ۱۹۷۸ [۲۹ بهمن ۱۳۵۶] چندین هزار تن از مردم تبریز به عنوان بزرگداشت چهلم کشته شدگان حادثه قم دست به تظاهرات زدند و به دنبال آن نیز شورشی پدید آمد که بنا به گفته شاهدان عینی، در خلال آن برای اولین بار شعار «مرگ بر شاه» شنیده شد.»
جمشید آموزگار طغیان مردم تبریز را برانگیخته شده به دست بیگانگان برشمرد و اشاره به شورشی ها کرد و گفت که همه این افراد از آن سوی مرز آمده بودند.»
وزیر مشاور کابینه او در مجلس اظهار داشت: «آشوب و بلوای تبریز را کمونیست‌های شناخته شده به راه انداختند.»
خود شاه هم از زدن برچسب بر چهره نهضت اصیل اسلامی تبریز ابا نکرد و در مصاحبه‌ای که چند روز بعد با خبرنگار بی.بی.سی داشت گفت: «شورش‌های قم و تبریز نتیجه اتحاد نامقدس بین کمونیست‌ها و اشخاص بسیار مرتجع است.»
وقوع این قیام تاریخی باعث شکل گیری سنت ‘چهلم‌ها ‘ در کشور شد و قیام های مردمی را از شهری به شهر دیگر سرایت داد و به ترتیب یزدی‌ها، شیرازی‌ها، جهرمی‌ها، کازرونی‌ها و در نهایت همه ایران علیه رژیم پهلوی به پا خاستند.
کارشناسان سیاسی و اجتماعی معتقدند، این قیام تاریخی ماهیتی کاملا’ اسلامی و مذهبی داشت، زیرا خاستگاه آن مسجد بود و دیدگاهش را از مراجع و علما وام گرفته بود.
قیام شورانگیز ٢٩ بهمن مردم تبریز یکی از علل شتاب‌دهنده‌ای بود که به رهبری امام خمینی (ره) نهضت اسلامی را به سوی سرنگونی رژیم پهلوی سوق داد.
