آذربایجان‌شرقی ، پیشتاز مرمت ابنیه‌های تاریخی در ایران

بزرگنمایی تصویر

به گزارش آذر صبح، مرمت، احیا و مراقبت از آثار تاریخی و تمدنی جزو ضرورت‌های فرهنگی و سرمایه‌گذاری در این حوزه بوده و از نیازهای مبرم جامعه امروز و پشتوانه‌سازی برای نسل فردا است؛ به واقع مرمت و نگهداری درست و علمی از آثار و ابنیه های تاریخی که نمایانگر و نمایشگاه حقیقی تاریخ، فرهنگ و هویت ملل مختلف است، جزو شاخص های مهم توسعه یافتگی کشورها به شمار می رود.

آذربایجان شرقی در شمال غرب ایران با داشتن افزون بر یکهزار و ۸۰۰ اثر، ابنیه و اماکن تاریخی و باستانی ثبت شده در فهرست آثار ملی در ردیف ۵ استان نخست ایران به لحاظ تاریخی و فرهنگی قرار گرفته است.

 باید به موازات همین جایگاه نسبت به مرمت و احیای میراث فرهنگی و تاریخی گذشتگان این دیار همت گمارده شود که طی سال های اخیر در این حوزه اقدامات بسیار مهم و قابل توجهی به انجام رسیده است.

جای جای آذربایجان شرقی، اعم از شهرهای بزرگ و کوچک، بخش ها و روستاهای مختلف، دارای چنان آثار و میراثی از گذشتگان است که اگر نسبت به شناسایی، معرفی، مرمت و احیای آنها در زمان کنونی اقدام نشود، شاید فرصتی برای فرداهای تاریخی و فرهنگی ایران باقی نماند.

اختصاص بیش از ۴۷ درصد احکام صادره مرمت آثار تاریخی کشور به آذربایجان شرقی، جایگاه، ارزش و اهمیت این خطه از ایران اسلامی در توسعه فرهنگی و هویتی کشور را نشان می دهد و اجرایی شدن این احکام همت و حمیت مسئولان استانی را می طلبد.

مدیرکل دفتر حفظ و احیا بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی کشور با بیان اینکه آذربایجان‌ شرقی رکورد دار بیشترین کارگاه فعال مرمتی کشور در سال جاری است، گفت: در حال حاضر تعداد ۵۲ کارگاه فعال مرمتی در این استان در دست اجرا است.

هادی احمدی روئینی اظهار داشت: از مجموع ۵۲ حکم مرمتی آثار تاریخی آذربایجان شرقی، ۳۰ حکم به شهر تبریز و ۲۲ حکم دیگر به شهرهای آذرشهر، اهر، اسکو، بناب، بستان آباد، شبستر، عجب‌شیر، مراغه، میانه و هشترود تعلق دارد.

به گفته وی این احکام مربوط به مرمت ۲۲ خانه و عمارت، بازارهای تاریخی آذرشهر، اهر، تبریز و شیشوان، ۵ مسجد و مسجد جامع، حمام‌های تاریخی، باغ و خانه باغ، سه کلیسا، پل، موزه و سایر موارد است.

احمدی روئینی با تاکید بر اینکه از سال ۱۳۹۹ دریافت حکم مرمت برای تمامی اقدامات مرمتی در آثار تاریخی الزامی است، افزود: ارسال شرح عملیات مرمتی به همراه مصوبه شورای فنی استان، کمیته فنی معاونت میراث‌فرهنگی، محل تأمین اعتبار پروژه اعم از ملی، استانی، شخصی از جمله اطلاعاتی است که باید از سوی ادارات کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ها برای صدور حکم مرمت به اداره‌کل حفظ و احیا بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی ارسال شود.

معاون میراث فرهنگی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز از اجرای تعداد ۳۴۸ عنوان پروژه مرمتی و احیای آثار و ابنیه‌های تاریخی در این استان خبر داد و گفت: بر همین اساس جذب مشارکت بخش خصوصی در احیا و مرمت بناها و جداره‌های تاریخی با همکاری مالکین، دهیاری‌ها، بخشداری‌ها و شهرداری‌های استان نسبت به سال گذشته ۱۴۰ درصد افزایش داشته است.

علیرضا قوچی به ایرنا، اظهار داشت: طی سال های اخیر با توجه به محدودیت های اعتباری، اقدامات مفیدی به‌ منظور جلب مشارکت عمومی در راستای مرمت و احیای ابنیه تاریخی انجام گرفته است که مرمت تعدادی از آثار با مشارکت مالی مالکان روند سریع‌تری داشته است.

وی ادامه داد: از این تعداد پروژه مرمتی، ۳۰۰ مورد مربوط به جذب مشارکت اصناف بازار تاریخی تبریز در زمینه مرمت املاک خود در این مجموعه است و در کنار آن تعداد  ۱۸ خانه و بنای تاریخی نیز با مشارکت مالکان آن‌ها نیز در سطح استان در حال مرمت و بازسازی است.

قوچی، فعالیت های مرمتی در روستای تاریخی «کندوان» را از جمله اقدامات مهم میراث فرهنگی استان طی ماه های اخیر برشمرد و گفت: در این زمینه اقدامات بسیار خوبی صورت گرفته است، به‌ طوری که در این روستای تاریخی و منحصر به فرد ۳۰ مورد مرمت با مشارکت با بخش خصوصی صورت گرفته است.

وی فعالیت های مرمتی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی را بسیار وسیع و در حال گسترش توصیف کرد که تداوم مرمت و ساماندهی جداره‌های تاریخی تبریز به عنوان میراث ماندگار معماری این شهر نمونه ای از این اقدامات است.

قوچی با بیان اینکه بافت‌ تاریخی، میراثی ماندگار از معماری گذشته هر منطقه محسوب می‌شود که حفظ و نگهداری از آنها وظیفه نسل حاضر است، اظهار داشت: در راستای احیا و حفظ آثار تاریخی ارزشمند آذربایجان، مرمت و ساماندهی جداره های تاریخی تبریز از جمله جداره “نبش فردوسی”، “گراند هتل”، “هتل ژاله”، “هتل جهان نما” و “اکرامی” از سوی معاونت میراث فرهنگی استان در حال اجراست.

وی با تاکید بر ضرورت احیا و صیانت از این آثار تاریخی، گفت: طی ۲ سال اخیر در قالب عقد تفاهم با بخش خصوصی و به صورت مشارکتی، مرمت و ساماندهی این جداره ها به صورت مداوم در دستور کار بوده و در سال جاری با اعتباری افزون بر ۲ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی در قالب اقداماتی نظیر برچیدن قسمت های فرسوده نما و مرمت آنها، مرمت پنجره های فرسوده، رنگ آمیزی کارهای چوبی، اصلاح پله روشنایی و اصلاح ازاره سنگی تداوم یافته است که تاکنون بیش از ۵۰ درصد نسبت به سال گذشته پیشرفت فیزیکی داشته است.

قوچی افزود: جداره های تاریخی و معماری بی مانند”نبش فردوسی”، “گراند هتل”، “هتل ژاله”، “هتل جهان نما” و ” اکرامی” متعلق به دوره پهلوی بوده و در فهرست آثار ملی نیز ثبت شده اند.

وی اضافه کرد: میراث فرهنگی آذربایجان شرقی به منظور صیانت از ارزش های تاریخی و فرهنگی آثار، تعیین حدود حریم از طریق پیوند اثر با محیط پیرامون و چگونگی انجام فعالیت های پژوهشی و عمرانی داخل محدوده حریم اصول، معیارها، ضوابط و مقررات قانونی را تعیین و ابلاغ کرده است.

این مقام مسئول یادآور شد: آذربایجان شرقی دارای یکهزار و ۸۳۴ پرونده ثبتی در فهرست آثار تاریخی و ۹۱ حریم مصوب است که پارسال تعداد ۱۶ اثر غیرمنقول، ۹ اثر ناملموس و ۱۰ اثر طبیعی از آذربایجان شرقی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

معاون امور عمرانی استاندار آذربایجان شرقی نیز با تاکید بر اهمیت و ارزش حراست و مرمت آثار تمدنی، گفت: ما هویتی را از گذشته به ارث برده ایم که ملموس ترین آن آثار معماری و ساختمانی گذشتگان است که گاهی اوقات تغییراتی در شهرها انجام می‌دهیم و تاریخ را تحریف می کنیم و اگر بدون پشتوانه علمی در بافت تاریخی دست ببریم، تحریف تاریخ و فرهنگ را شاهد خواهیم بود.

جواد رحمتی، میراث فرهنگی و تاریخی ایران و آذربایجان را مایه مباهات و فخر هر ایرانی دانست که دارای قدمتی طولانی است و چیزی که ما از گذشته ها به ارث می بریم، متاسفانه در زمان خودش ارزش و اهمیت برای آن بناها و میراث قایل نمی شویم.

وی تغییرات مدیریت سیاسی را از دلایل کم توجهی به آثار تاریخی دانست و ادامه داد: اینکه برخی از شغل های تخصصی با رویکردهای سیاسی تغییر می یابند، بسیاری از آثار تمدنی و فرهنگی را تحت تاثیر قرار می دهد؛ از جمله اینکه توسعه نامتوازن شهرها به دلیل مدیریت های نادرست وجهه تاریخی آنها را نابود کرده که علت اصلی آن جراحی بافت های قدیمی به بهانه توسعه شهرها بوده است.

رحمتی با بیان اینکه مدیریت غلط شهری و دخالت‌هایی تحت عنوان طرح جامع تفصیلی منجر به نابودی بناهای تاریخی شده است، یادآوری کرد: اگر فقط احیای کالبدی شهرها را در نظر داشته باشیم و احیای حیات بناها را در نظر نگیریم، هیچ اتفاقی برای توسعه یافتگی نخواهد افتاد و بافت‌های ما حفظ نخواهند شد، از این رو اگر امروز از تبریز عناصر تاریخی بگیریم چیزی برای ارائه به نسل های فردا نداریم.

وی ادامه داد:  لازم است در شهرها و روستاهایی که معرف تاریخ و فرهنگی یک منطقه زیستی است، هدف های کلان گردشگری، سیاسی، اقتصادی، هویتی و فرهنگی به درستی و با ظرافت کامل حفظ شود تا بتوان برای امروز خود تاریخ و مدنیت را حفظ کرد و برای نسل های اینده سرمایه گذاری هویتی انجام داد.

رحمتی اقدامات سال های اخیر در حوزه مرمتی میراث فرهنگی آذربایجان شرقی ارزنده اما ناکافی دانست و بر تداوم حمایت های مدیریت استانی و وزارتخانه متبوع از طرح های مرمتی تاکید کرد.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی نیز با اشاره به اینکه سال گذشته و با هدف احیا و بازسازی آثار و ابنیه های تاریخی، تعداد ۱۰۰ کارگاه مرمتی در این استان فعالیت داشت، به ایرنا، گفت: مرمت، حفاظت، بازسازی و ساماندهی تعداد ۵ اثر فاخر تاریخی پارسال در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی استان قرار داشت.

احمد حمزه زاده افزود: در راستای نیل به اهداف حفاظتی و صیانتی از ابنیه های تاریخی اعتباری بالغ بر ۳۰۰ میلیارد ریال از ردیف اعتبارات استانی، ملی و رویداد بین المللی تبریز ٢٠١٨، بیش از ١٠٠ کارگاه فعال مرمتی در سطح استان را برپا شد.

وی کاوش، مرمت و ساماندهی “مجموعه تاریخی ربع رشیدی”، “مجموعه حسن پادشاه”، “مقبره چهار منار” و “بازار تاریخی تبریز” و همچنین مرمت و ساماندهی “باغ مزار شیخ شهاب‌الدین اهری” را در رأس این امور اعلام کرد.

حمزه زاده با بیان اینکه بناها و آثار بر جای مانده از گذشتگان به مثابه آینه تمام نمای تاریخ و فرهنگ جوامع شناخته می شوند، ادامه داد: مهمترین اهتمام و رسالت همگان صیانت و حفاظت از این گنجینه، ذخیره و انتقال افتخارآمیز آن به نسل‌های بعدی است که این مهم را باید با ایجاد زیرساخت‌های لازم و نگاهی کارشناسانه فراهم آورد.

وی تلاش میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به عنوان اصلی‌ترین مجری این امر خطیر را یادآور شد و ادامه داد: بخش وسیعی از وقایع و تاریخ ایران اسلامی در آذربایجان رقم خورده است و به همین سبب آذربایجان سهم عمده ‌ای از مواریث تاریخی را بنا به جایگاه مهم خود طی ادوار متخلف تاریخی در دل خود جای داده است و اینک وظیفه معاصرین است که برای حفظ گنجینه هایی این‌چنین ژرف، تمام تلاش خود را بکار گیرند.

حمزه زاده اقدامات مهم و مؤثر در حفظ آثار تاریخی و فرهنگی را ثبت آن‌ها در فهرست آثار ملی دانست و گفت: در این راستا اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی طی سال گذشته اقدام به ثبت ملی ۴۳ اثر تاریخی، فرهنگی، طبیعی کرد که از این میان ۱۹ اثر ثبت ‌شده متعلق به بناهای تاریخی (آثار غیرمنقول)، ۹ اثر متعلق به آثار منقول، ۶ اثر طبیعی، ۶ اثر معنوی و در حوزه حریم آثار تاریخی نیز اقدام به ثبت ٣ اثر کردیم.

وی با بیان اینکه طرح‌های مرمتی این اداره کل در ۴ سال اخیر به بیش از ۴ برابر رسیده است که در تاریخ این مجموعه بی‌نظیر می‌باشد، گفت: با توجه به اعتبارات موجود، تمرکز سال جاری میراث فرهنگی آذربایجان شرقی بر اتمام پروژه های نیمه تمام خواهد بود.

حمزه زاده مجموع پروژه های مرمتی میراث فرهنگی و زیرساختی گردشگری استان را افوزن بر ۸۰۰ عنوان اعلام و اضافه کرد: اجرا و تکمیل این تعداد پروژه با همت و تلاش جهادی کارکنان و پیمانکاران اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری میسر شده و با قدرت ادامه می یابد.

وی اظهار داشت: طبق هماهنگی های انجام گرفته با مقام های ارشد استانی به صورت همزمان تعداد ۸۰۷ پروژه مرمتی، زیرساخت گردشگری و مطالعاتی در قالب ۱۶۷ پروژه اداره کل و ۱۶۱ پروژه مشارکتی اداره کل با سایر دستگاه های دولتی و نهادها اجرایی می شود.

حمزه زاده ادامه داد: همچنین تعداد ۳۷۰ پروژه های مشارکتی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی با بخش خصوصی، ۲۹ پروژه مطالعاتی، پژوهشی و باستان شناسی و ۸۰ پروژه ثبت ملی آثار و حریم ها در راستای توسعه گردشگری استان با محوریت شهرستان ها با نظارت دفتر فنی معاونت میراث فرهنگی در حال اجراست./ایرنا