پنجشنبه, ۱۶ مرداد ۱۴۰۴ / ۱۸:۱۵:۲۶
محصول زعفران، طلای سرخ رنگی است که با نام و شهرت خراسان بر سر زبان‌ها افتاده، اما به گفته برخی کارشناسان، مرغوبترین و گرانبهاترین نوع این محصول، در خارج از منطقه خراسان و در خطه آذربایجان یافت می‌شود.
به گزارش آذر صبح، ایران در طول تاریخ، همواره رکورد دار تولید زعفران دنیا بوده و هنوز هم نام پرآوازه کشور، به عنوان بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده زعفران دنیا شناخته می‌شود.
آذربایجان شرقی نیز به عنوان یکی از استان‌های قطب کشاورزی کشور، با آب و هوای سردسیری و شرایط منحصر بفرد کشت محصولات، از چند سال گذشته به تولید زعفران روی آورده و به جرئت می‌توان گفت که خوش طعم ترین و مرغوب ترین زعفران کشور را تولید می‌کند.
به گزارش ایسنا، در پرس‌وجویی از کشاورزان شهرستان مرند که بزرگترین سهم را در تولید زعفران استان دارند، به این نتیجه رسیدیم که، کیفیت بالای زعفران این منطقه، منجر به افزایش قیمت، نسبت به همتای خراسانی شده و مشتری زعفران بناب مرند در داخل کشور به همان اندازه کاهش یافته است.
ارزش بالای محصول، در صورت عدم وجود مشتری و عدم حمایت دستگاه خاصی، سودی برای کشاورز ندارد و کشاورز در نهایت، مجبور می‌شود تا با قیمت پایین تر بفروشد. بر اساس گفته کشاورزان و مسئولان جهاد کشاورزی نیز، محصول زعفران استان اغلب به صورت فله‌ای توسط بهره برداران خراسانی خریداری شده و پس از مخلوط شدن با زعفران خراسان، بر کیفیت محصول خود می‌افزایند.
قیمت زعفران، کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد
محمد دوار، یکی از کشاورزان شهر بناب مرند و صاحب مزرعه ۱.۵ هکتاری زعفران، در گفت‌وگو با ایسنا، می‌گوید: زعفران یک محصول صادراتی بوده و به ارز بستگی دارد اما با وجود این‌که نرخ ارزهای خارجی، طی ماه‌های اخیر چند برابر شده، قیمت این محصول حتی ۱.۵ برابر هم افزایش نیافته است.
وی می‌افزاید: اگر این شرایط ادامه یابد، با توجه به افزایش هزینه‌ها، تولید زعفران صرفه اقتصادی نخواهد داشت و حتی اکنون نیز برخی از کشاورزان خراسانی هم از این مشکل گله داشته و زمین خود را از کشت زعفران به کشت گندم تغییر می‌دهند.
وی متذکر می‌شود: از مسئولان انتظار داریم تا در سطح کلان، برای قیمت زعفران فکری کنند، چون با افزایش هزینه‌ها و ثبات قیمت زعفران، اصلا صرف نمی‌کند که این محصول را کشت کنیم.
دوار در خصوص بازار فروش زعفران در داخل کشور، اظهار می‌کند: بخشی از محصول را مشتریان دائمی به صورت خرده می‌خرند، باقی را هم خودمان، به مشهد برده و به صورت فله‌ای می‌فروشیم.
وی در خصوص کیفیت زعفران این منطقه، ادامه می‌دهد: شنیده بودم که که کیفیت زعفران مرند بسیار بالاست، برای اثبات این امر، بنده یک نمونه از زعفران مزرعه خود را به دانشگاه شهید بهشتی فرستادم تا به صورت علمی اثبات شود که کیفیت زعفران منطقه آذربایجان تا چه حد می‌تواند، بهتر باشد.
وی که در مزرعه خود، از هیج نوع کود و سمی استفاده نکرده و محصولات ارگانیک تولید می‌کند، می‌گوید: پس از چهار بار آنالیز محصول، نتیجه بالای حد تصور به دست آمد، به طوری که عوامل عطر، رنگ و طعم زعفران مرند بسیار بالا بوده و حتی ۳۰ درصد بیشتر از بهترین زعفران قاینات است.
این کشاورز می‌افزاید: در شهر بناب، برند زعفران ثبت شده وجود ندارد و معمولا محصول، به صورت دستی بسته بندی شده و به فروش می‌رسد.
شهر بناب مرند با وجود داشتن مرغوبترین زعفران اما یک کارخانه بسته هم ندارد.
کارخانه بسته بندی زعفران در شهر بناب مرند احداث می‌شود
عزیز نقدی، رئیس شورای شهر بناب، در این خصوص، به ایسنا، می‌گوید: پس از سه سال پیگیری برای ساخت یک کارخانه بسته بندی زعفران در شهر بناب و با برند بناب مرند، بالاخره سازمان اوقاف کشور موافقت کرده تا با همکاری لازم، این امر تحقق یابد.
وی می‌افزاید: تا دو ماه دیگر که پروسه اداری و نقشه کشی به اتمام خواهد رسید، می‌توانیم ساخت کارخانه را آغاز کنیم؛ در کنار این اقدام، اگر اعتبار اضافی باقی بماند، هم، مقرر شده تا اراضی در بناب خریداری شود و به کشت زعفران اختصاص یابد.
نزدیک به ۲۰۰ هکتار سطح زیر کشت زعفران مرند
علی صیادی، مدیر جهاد کشاورزی مرند نیز در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص وضعیت کشت زعفران شهرستان، می‌گوید: تا سال گذشته، ۱۸۴ هکتار از اراضی مرند، سطح زیر کشت زعفران مرند بود اما امسال به ۱۹۴ هکتار رسیده است؛ متوسط عملکرد زعفران مرند، هفت کیلوگرم در هر هکتار است و مزرعه‌های شاخص هم تا ۱۲ کیلوگرم برداشت دارند.
وی می‌افزاید: سالانه به میزان ۱۰۰۰ کیلوگرم زعفران در مرند تولید می‌شود اما صادرات به سایر کشورها از این شهرستان تاکنون نداشتیم.
وی با بیان این‌که مرند، رتبه اول میزان تولید زعفران استان را به خود اختصاص داده است، اظهار می‌کند: اولین محصول زعفران آذربایجان شرقی در شهر بناب مرند شروع به کشت شده و این شهر، قطب زعفران شمالغرب کشور محسوب می‌شود.
صیادی، در خصوص بازار این محصول، می‌گوید: بازار خرده فروشی زعفران، وضعیت بدی ندارد اما عمده فروشی با توجه به هزینه‌هایی که انجام می‌گیرد، در سطح کشوری حتی میزان پایینی دارد و محصول معمولا با قیمت پایین‌تر به فروش می‌رسد.
وی با بیان این‌که تنها راه حمایت از زعفران کاران، گسترش صنایع بسته بندی زعفران است، می‌افزاید: سه نوع برند زعفران برای شهرستان مرند خریداری شده است اما این شهرستان در حوزه صادرات خارجی چندان موفق نیست، زیرا از ابتدای شروع کشت زعفرات در منطقه، محصول به صورت گل کامل فروخته می‌شد و معمولا رغبتی برای ایجاد صنعت بسته بندی وجود نداشته است.
وی ادامه می‌دهد: اکنون که تعداد مزارع زیر کشت رو به بالا است و میزان تولید نیز هر ساله افزایش می‌یابد، نیاز است تا به صنعت بسته بندی هم توجه شود و کارخانه‌ای در شان زعفران منطقه راه اندازی شود.
مدیر جهاد کشاورزی مرند با بیان این‌که ۴۰ درصد زعفران شهرستان بسته بندی شده و ۶۰ درصد به صورت فله‌ای فروخته می‌شود، می‌گوید: مرند، ظرفیت گسترش کشت زعفران را دارد و با توجه به مصرف پایین آب نیز، کشاورزان را برای کشت این محصول توصیه می‌کنیم اما باید در نظر گرفته شود که برداشت زعفران نیاز به کارگر بالایی دارد.
پیش بینی افزایش ۳۰ درصدی عملکرد تولید زعفران آذربایجان شرقی
علی رخ افروز، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص وضعیت استان در تولید زعفران، تشریح می‌کند: امسال حدود ۳۵۰ هکتار از اراضی استان، زیر کشت زعفران هستند که نسبت به سال گذشته نزدیک به ۲۰ درصد افزایش سطح زیر کشت را داشتیم اما پیش بینی می‌شود که عملکرد تولید نزدیک به ۳۰ درصد افزایش یابد.
وی می‌افزاید: بارندگی شدید برف و سردی هوا در زمان برداشت زعفران، تهدیدی جدی بر میزان برداشت محسوب می‌شود اما امسال هوا بسیار عالی بوده و مشکلی از این بابت وجود ندارد و حتی با این نوع آب و هوا، در تمامی نقاط استان، می‌توان زعفران کشت کرد.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به کاهش میزان آب‌های زیرزمینی، سازمان جهاد کشاورزی استان، برنامه ریزی کرده تا محصولات کم آب بر و با صرفه را در الگوی کشت محصولات استان جای دهد، که زعفران نیز در این الگو وجود دارد، زیرا زعفران به حداقل آب نیاز دارد و حداکثر می‌توان در دو نوبت و زمانی که محصولات دیگر نیاز به آبیاری ندارند، مزرعه را آبیاری کرد.
رخ افروز با بیان این‌که متوسط عملکرد تولید زعفران خشک کشور، ۳.۴ کیلوگرم در هر هکتار است، می‌گوید: با همت کشاورزان باسواد و استانی، متوسط عملکرد این محصول در استان به میزان چهار کیلوگرم در هر هکتار می‌رسد؛ میزان تولید زعفران خشک در سال جاری، بالای ۱۴۰۰ کیلوگرم پیش بینی می‌شود.
وی در خصوص فراوری زعفران، اظهار می‌کند: سازمان تعاون روستایی قصد ورود به قضیه فراوری و عرضه زعفران به بازار را دارد و می‌خواهد در قالب بورس، خرید و فروش انجام گیرد و این محصول را به کشورهای مختلف صادر کند.
وی در خصوص وضعیت صادرات زعفران، می‌گوید: تا پیش از کرونا، وضعیت صادرات خوب بود و در قالب گمرک و چمدانی انجام می‌گرفت اما پس از کرونا، با توجه به محدودیت‌های صادراتی، با وجود عدم موانع صادراتی، میزان صادرات کاهش یافته است.
وی متذکر می‌شود: زعفران، یک محصول مازار بر تولید کشور است و معمولا مصرف داخلی زیادی ندارد، از این رو وقتی محصول، همزمان در تمام کشور برداشت شده و به بازار می‌رود، برخی سعی می‌کنند تا قیمت‌ها را پایین بیاورند و کشاورزان نیز تا حدی که کفاف هزینه‌ها را بدهد، راضی می‌شود، اما اگر این کشاورزان، سه ماه صبر کنند، حتما قیمت بالا خواهد رفت؛ این یک اصل در زمان برداشت محصولات است.
کرونا، صادرات زعفران را محدود کرد
معصومه رستمی، صاحب یکی از کارگاه‌های بسته بندی زعفران در مرند، به ایسنا می‌گوید: گل‌های زعفران مزرعه خود را به همراه گل‌های سایر مزارع، ابتدا به صورت دستی تمیز کرده و سپس در این کارگاه بسته بندی می‌شود و به بازارهای مشخص تبریز و مرند به صورت عمده و یا مشتری‌های دائمی، به صورت خرده می‌فروشیم.
وی می‌افزاید: پیش از کرونا همه مشتاق خرید زعفران بودند و حتی فروش چمدانی به کشورهای سوئد، اسمانیا و ترکیه داشتیم، اما بعد از کرونا فقط فروش داخل کشور انجام می‌گیرد.
وی با بیان این‌که تاکنون صادراتی از شهرستان انجام نگرفته است، می‌گوید: بنده به تازگی، کارت بازرگانی دریافت کرده‌ام و می‌خواهم تا در زمینه صادرات زعفران، وارد شوم.
بهترین شرایط برای کشت زعفران
حسین مردانی، کارشناس کشاورزی، در خصوص شرایط آب و هوایی مطلوب کشت زعفران، می‌گوید: برای کشت این محصول به خاک تقریبا سبک و غنی از مواد غذایی نیاز است و بهتر است که محصول در مناطقی با آب و هوای معتدل و نیمه سرد و دارای ارتفاع از سطح دریای متوسط کشت شود.
وی می‌افزاید: زعفران در مناطقی که با کمبود آب مواجه هستند، قابلیت رقابت با سایر محصولات را دارد و زمانی به آبیاری نیازمند است که آبیاری سایر محصولات به اتمام رسیده و کشاورز در فراغت کامل قرار دارد.
وی متذکر می‌شود: شهرستان مرند، با توجه به محدودیت آبی که دارد، می‌تواند کشت زعفران را ارتقا دهد و این امر از لحاظ درآمدی و ارزآوری، نسبت به سایر محصولات بسیار بهتر است؛ هم‌چنین اشتغال زایی بالایی دارد و در صورت فراهم بودن بازار، سالانه بر آن کشت این محصول در منطقه افزوده می‌شود.
مردانی می‌افزاید: از کل قسمت‌های گل زعفران می‌توان استفاده کرد، مثلا از گلبرگ آن می‌توان عرق گیری کرد، از پرچم آن به عنوان رنگ غذا در صنایع رنگ سازی استفاده می‌شودد و از کلاله آن هم زعفران خشک تهیه می‌شود و در نهایت می‌توان گفت که زعفران، ماده شادی آوری است که به عنوان داروی ضدافسردگی نیز کاربرد دارد.
