شیخ محمد خیابانی ، شهید مغفول، معلم هویت‌ساز

به گزارش آذر صبح به نقل از ایرنا، پرداخت به ابعاد زندگی باعزت شهید شیخ محمد خیابانی به عنوان یکی از معدود نمایندگان مخالف اولتیماتوم روسیه تزاری در دور دوم مجلس شورای ملی و رهبر نهضت ضداستعماری «آزادیستان» برای مقابله با قرارداد ۱۹۱۹ قوام السلطنه با انگلیسی ها، مغفول مانده و توجه به آن ضروری است، چون اقدامات و افکار وی جلوتر از زمان خودش بوده است.

در وصف بزرگی شخصیت شیخ محمد خیابانی همین بس که وی در مجلس دوم شورای ملی، به مخالفت صریح و سخنرانی از تریبون این نهاد علیه اولتیماتوم مداخله جویانه روسیه تزرای به کشورمان، بسنده نکرد، بلکه در «سبزه میدان» تهران ۱۱۰ سال پیش نیز سخنرانی آتشینی در این باره در میان هزاران نفر از مردم کرد که نزدیک بود جانش را بر سر آن دهد.

شیخ پس از آن حادثه، ناگزیر از جلای وطن شد و در حدود دو سال بعد با وساطت حاجی کریم مجتهد، امام جمعه وقت تبریز، و در اوج خفقان صمدخانی به تبریز بازگشت و در مغازه اش در بازار تبریز به داد و ستد مشغول شد؛ اما فعالیت در بازار، چیزی نبود که روح عدالت طلبی و ظلم ستیزی شیخ را راضی کند و به همین دلیل وی از همان موقع، ۱۲۹۳ شمسی، پایه های احیای شعبه ایالتی حزب دموکرات در آذربایجان را با همکاری تنی چند از یاران نزدیکش، سرلوحه فعالیت هایش قرار داد.

شیخ شهید پس از آنکه خفقان گورستانی حاکم بر آذربایجان، به دلیل شروع نایره جنگ جهانی اول اندکی تلطیف شد، در اوایل ۱۲۹۵ شمسی با همکاری میرزا علی پستخانه و حاجی علی بادامچی، آغاز فعالیت مجدد حزب دموکرات را اعلام کرد تا این گام شروعی برای صیانت از ایالت آذربایجان، به عنوان چشم و چراغ ایران، در مقابله با زیاده خواهی روسیه تزاری و عثمانی به بهانه جنگ جهانی و نیستی حیات مردم این سامان بر اثر آن باشد.

شیخ شهید پس از آنکه خفقان گورستانی حاکم بر آذربایجان، به دلیل شروع نایره جنگ جهانی اول اندکی تلطیف شد، در اوایل ۱۲۹۵ شمسی با همکاری میرزا علی پستخانه و حاجی علی بادامچی، آغاز فعالیت مجدد حزب دموکرات را اعلام کرد تا این گام شروعی برای صیانت از ایالت آذربایجان، به عنوان چشم و چراغ ایران، در مقابله با زیاده خواهی روسیه تزاری و عثمانی به بهانه جنگ جهانی و نیستی حیات مردم این سامان بر اثر آن باشد. 

در تبیین اهمیت فعالیت حزب دموکرات ایران، شعبه ایالتی آذربایجان، در سال های جریان جنگ جهانی اول در شمال غرب کشورمان، اشاره به این نکته ضروری است که اگر کمیسیون آذوقه به دست شیخ شهید و یارانش در تبریز برپا نمی شد، بدون شک آمار کشته های ناشی از قحطی برخاسته از چپاول و غارت روسیان و انگلیسی ها در ایالت وسیع آذربایجان که در آن زمان بیش از ۱۰ درصد جمعیت کشورمان را در خود جای داده بود، سر به آسمان می سایید.

شیخ شهید پس از آن در داستان تحریک جیلوهای مهاجر و مهاجم عثمانی و کشت و کشتار مسلمانان صفحات غرب آذربایجان به دست آنان که رقم آن در برخی منابع تا ۱۵۰ هزار نفر ذکر شده است و اقدامی کور به تحریک کشورهای مسیحی اروپایی برای تشکیل کشور خیالی مسیحی در شمال غرب ایران عزیز بود، نیز نقش بی بدیلی ایفا کرد و با حضور به موقع یارانش به سرکردگی اسدآقا خان در بندر گلمانخانه، این توطئه شوم را نقش بر آب کرد.

بدیهی است که تشریح همه اقدامات میهن دوستانه، عدالت طلبانه و آزادیخواهانه شیخ محمد خیابانی که در نهایت به قیام شش ماهه «آزادیستان» منتهی شد، در این مجال نمی گنجد؛ شاید نقل شعر مرحوم ملک الشعرای بهار در وصف شهادت شیخ مبنی بر اینکه «گر خون خیابانی مظلوم بجوشد/ سرتاسر ایران کفن سرخ بپوشد»، تا حدودی مظلومیت توام با محبوبیت خیابانی را در نزد نخبگان و آزادیخواهان یک سده پیش مام میهن بهتر بنمایاند.

از همین روست که برگزاری همایش بین المللی برای گرامیداشت این شخصیت تاریخی ماندگار حداقل کاری است که می شود انجام داد؛ این همایش قرار است بیست و دوم لسفند ماه امسال برگزار شود.

نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز در این خصوص گفت: شیخ محمد خیابانی در مسیر مبارزه بی‌امان با طاغوت همیشه یک چهره روحانی هدایت‌گر مردم بود.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر سیدمحمدعلی آل هاشم، با بیان اینکه این شهید در هر شرایطی مطابق با نیاز انقلاب، روش هایی برای تحقق اهداف ملت مسلمان بکار می‌گرفت، افزود: وی زمانی با زبان گویا و ایراد خـطابه‌ها و نطق‌های آتشین، گاهی با به دوش کشیدن اسلحه و زمانی با اعتراض و استقامت شکست ناپذیر در مسیر مبارزه با استبداد گام بر می‌داشت.

وی شیخ محمد خیابانی را عالم فقه، اصول، هیات و نجوم اعلام کرد و اظهار داشت: شیخ محمد خیابانی در صف اول مبارزه و همپای مردم از محبوبیت خاصی برخوردار بود و از جمله کارهای مهمی که در تبریز انجام داد خـلع محمد علی میرزا از مقام سلطنت بود.

امام جمعه تبریز گفت: عده ای با تحریف تاریخ تلاش می کنند عنوان شیخ و روحانی را از نام عالم مبارز شیخ محمد خیابانی حذف کنند اما وی چهره ای مجاهد و روحانی بود.

حجت الاسلام آل هاشم، ادامه داد: پس از استقرار مشروطه، شیخ محمد خیابانی به نمایندگی از سوی مردم تبریز وارد مجلس شورای ملی شد که در دوره اول و دوم، نمایندگان مجلس، استعمار روس و انگلیس قطع کردند.

شیخ محمد خیابانی، معلم تحول خواه و هویت ساز 

نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس و رئیس ستاد بزرگداشت یکصدمین سالگرد شهادت شیخ محمد خیابانی با اشاره به تاسیس اولین مدارس به شکل کنونی توسط میرزا حسن رشدیه، از روحانیون تبریزی، گفت: میرزا حسن رشدیه در کشورهای لبنان و ترکیه به آموختن مشغول بود، پس از خواندن روزنامه‌ای در خصوص علت عقب ماندن کشورهای مشرق زمین هم‌چون ایران و شیوه نادرست تعلیم و تربیت، به ایران بازگشت تا تعلیم و تربیت را در جامعه گسترش دهد.

حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدرضا میرتاج الدینی گفت: در این راستا شیخ محمد خیابانی نیز به عنوان یک فرد مصلح در دوره کوتاه هشت ماهه اداره ایالت آذربایجان، شروع به گسترش مدارس و به خصوص رواج مدارس دخترانه کرد، البته او معتقد بود که حجاب و ارزش‌های دینی باید در این مدارس رعایت شود.

نماینده تبریز در مجلس و رئیس ستاد بزرگداشت شیخ محمد خیابانی، از برگزاری همایش بین المللی شیخ شهید  محمد خیابانی در روز ۲۲ اسفند که به نام روز شهید و بزرگداشت شهدا مزین است، خبر داد.

حجت الاسلام سیدمحمدرضا میرتاج الدینی افزود: آئین افتتاحیۀ همایش بین المللی شیخ شهید محمد خیابانی ، صبح روز ۲۲ اسفند در تالار وحدت دانشگاه تبریز برگزار می شود.

وی افزود: اختتامیۀ این همایش نیز در شبستر به عنوان زادگاه شیخ محمد خیابانی و در تالار شیخ محمود شبستری این شهرستان برگزار خواهد شد.

حجت الاسلام میرتاج الدینی اضافه کرد: آخرین سلسله از نشست های همایش بین المللی بزرگداشت شیخ شهید محمد خیابانی نیز روز بیست وسوم اسفند در محل مجلس مشروطۀ تهران به انجام خواهد رسید.آخرین سلسله از نشست های همایش بین المللی بزرگداشت شیخ شهید محمد خیابانی نیز روز بیست وسوم اسفند در محل مجلس مشروطۀ تهران به انجام خواهد رسید.

وی گفت: تاکنون ۶ پیش همایش با موضوع شیخ محمد خیابانی برگزار شده و با سه همایشی که در تبریز، شبستر و تهران برگزار خواهد شد، گامی عملی در جهت تحقق توصیۀ مقام معظم رهبری مبنی بر معرفی بیشتر نقش آفرینان تاریخ آذربایجان برداشته می شود.

مسئول ستاد بزرگداشت شیخ شهید محمد خیابانی در بخش دیگری از سخنان خود با بیلان اینکه شیخ شهید افکار بسیار روشنی داشت که بعد از گذشت ۱۰۰ سال از شهادتش همچنان خریدار دارد، اضافه کرد: دلیل اصلی این مهم داشتن خاستگاه دینی و اسلامی قیام شیخ شهید محمد خیابانی است.

وی با قیاس شعار «استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی» مبازرات نهضت امام خمینی ( ره )  در دوران انقلاب اسلامی با اهداف شیخ شهید  محمد خیابانی از قیامش گفت: به استناد نتایج تحقیقات محققان، شیخ شهید  محمد خیابانی هم به دنبال استقلال و آزادی بود و این شعارها را به صراحت مطرح می کرد ضمن اینکه هدف دیگر او از انجام قیام، حاکمیت مردم و قانون در سراسر ایران  بود.

حجت الاسلام میرتاج الدینی با بیان اینکه شعار «حاکمیت مردم و قانونِ» شیخ محمد خیابانی قرابت بسیاری با شعار «جمهوری اسلامی» مبارزات دوران انقلاب اسلامی دارد، گفت: حضرت امام خمینی(ره) در بدو ورود به میهن اسلامی در ۱۲ بهمن تاکید کردند که به پشتیبانی ملت، دولت تعیین خواهند کرد. در حُکم نصب مهندی مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت هم، امام خمینی(ره) به صراحت از پشتیبانی رأی مردم سخن گفته اند. بعدها در همه پرسی قانون اساسی، انتخاب روسای جمهور، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و حتی گزینش نمایندگان مجلس خبرگان رهبری هم انتخابات برگزار شده و منتخبان، با آرای مردم به مناصب مزبور راه یافته اند.

وی افزود: در سخنرانی روز ۲۹ بهمن مقام معظم رهبری هم معظم له از اولویت دار بودن حضور حداکثری  مردم در انتخابات سال ۱۴۰۰ سخن گفتند و البته تاکید کردند که اگر انتخاب اصلحی انجام بپذیرد، نور علی نور خواهد شد که نشان می دهد مشارکت مردم در تعیین سرنوشت شان چقدر اهمیت دارد.

نماینده تبریز در مجلس افزود: در طول ۴۲ سال از عمر انقلاب اسلامی، ۴۰ دوره انتخابات مختلف برگزار شده و این، همان تحقق شعار «حاکمیت مردم»ی است که شیخ شهید دنبال می کرد.

افکار و اندیشه های خیابانی بسیار جلوتر از زمان خود است

عضو هیات علمی و استادیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز نیز گفت: شیخ محمد خیابانی به صراحت گفته که آذربایجان و تبریز مهد آزادی خواهی و مشروطه خواهی است.

«ناصر صدقی» اظهار داشت: قیام شهید محمد خیابانی، حلقه‌ی گمشده در تاریخ آذربایجان و تبریز است.

 عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز با بیان اینکه قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به جریان نهضت شیخ محمد خیابانی توجه کافی نشده است، اضافه کرد: آثارجریان مشروطه از تبریز و آذربایجان به سایر شهرهای ایران کشیده شد؛ مشروطه در سه مرحله اتفاق افتاد و در هرمرحله آذربایجان جزو اولین‌ها بود؛ با صدور فرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه و با توجه به ولیعهدنشین بودن تبریز، نقش مشروطه خواهان تبریز پررنگ ترشد.

وی با بیان این‌که شیخ محمد خیابانی فردی آگاه بود و مطالعات زیادی در خصوص جریان‌های مختلف داشت، گفت: شیخ محمد خیابانی به عنوان عالم دینی جوان در ۴۱ سالگی به شهادت رسید و در ۴۱ سالگی، علوم زیادی را کسب کرده بود، سخنرانی‌های زیادی از شیخ در روزنامه‌ی تجدد به چاپ رسید که نشان می دهد افکار و اندیشه های او بسیار جلوتر از زمان خود بود و همین عامل نیز باعث شد که او نتواند با عامه مردم تبریز ارتباط موثری برقرار کند. بر خلاف مشروطه که همه تبریز، به استثنای دوه چی و سرخاب، پشت سر ستارخان ایستادند، در قیام خیابانی این اتفاق نیفتاد و بین دموکرات ها اختلاف افتاد و دو دستگی پیش آمد.

صدقی با بیان این‌که روزنامه تجدد در تمامی جنبه‌های زندگی به عنوان ارگان حزب دموکرات آذربایجان به مثابه شعبه ایالتی حزب دموکرات ایران عمل می کرد، افزود: بخشی از رسالت روزنامه تجدد، ترویج ارزش‌های آزادی خواهی و مشروطه خواهی، آگاه سازی در جامعه، آموزش و تعلیم و تربیت و برجسته سازی حقوق اجتماعی زنان بود.

تلاش می کنیم برنامه‌های بزرگداشت شیخ شهید محمد خیابانی  در تبریز، تهران و شبستر در شأن این شخصیت مبارز برگزار شود

مشاور و رییس حوزه ریاست مجلس شورای اسلامی نیز با تقدیر از اقدامات صورت گرفته در خصوص بزرگداشت یکصدمین سالگرد شهادت شیخ شهید محمد خیابانی گفت: رییس مجلس شورای اسلامی شخصا پیگیر و علاقمند برنامه‌های ستاد بزرگداشت یکصدمین سالگرد شهادت شیخ شهید محمد خیابانی  می باشند .
دکتر بابک نگاهداری گفت : تلاش می کنیم در تداوم برنامه‌های ستاد بزرگداشت شیخ شهید محمد خیابانی  همایش اصلی نیز در تبریز و تهران و شبستر در شأن این شخصیت مبارز برگزار شود .

«ارادۀ ملّت برای اداره ملّت»، گویاترین تفسیر، از دموکراسی مدّ نظر شیخ محمد خیابانی است

محقق علوم اسلامی و معاون تذهیب حوزه علمیه آذربایجان شرقی نیز شیخ محمد خیابانی را یک «سنّت – تجدّدگرا» دانست و گفت: اوج تجدّد در دوران مشروطه بود و مواجهه شوندگان با آن نیز در سه دستۀ «تجدّدگرایان»، «سنّت گرایان» و «سنّت-تجدّدگرایان» قابل تقسیم بندی است که شیخ محمد خیابانی در دستۀ سوم جای می گیرد.

حجت الاسلام مهدی محمدی با عنوان «شیخ و مواجهه با تجدّد» اظهار کرد: تجدّدگرایان، که افرادی مانند تقی زاده و کسروی در این دسته قرار می گیرند، شیفته و واله تجدّد بودند و اعتقاد داشتند باید از سر تا پای کشور، غربی باشد و در واقع سنّت را وا می نهادند، سنّت گرایان نیز با اعتقادِ عمیق به داشته های سنّتی، می گفتند نیازی به گرفتن چیزی از غرب نیست، در این میان سنّت-تجدّدگرایان کسانی بودند که معتقد به پذیرفتن تجدد، ولی در بستر اسلامی بودند که شیخ محمد خیابانی باورمندِ عمیق این نوعِ نگاه بود.

این مدرس حوزه افزود: سنّت-تجدّدگرایانی مثل شیخ محمد خیابانی معتقد بودند که کشور باید بر پایۀ آرای مردم اداره شود و حکومت باید یک حکومت دموکراتیک باشد اما در عین حال در هیچ فرازی از سخنرانی های او طعنه زدن به اسلام را نمی بینیم، بلکه برعکس، شیخ وقتی آز آزادی و دموکراسی حرف می زند، عقایدش را در بستر اسلام مطرح می کند.سنّت-تجدّدگرایانی مثل شیخ محمد خیابانی معتقد بودند که کشور باید بر پایۀ آرای مردم اداره شود و حکومت باید یک حکومت دموکراتیک باشد

به گفته وی، «ارادۀ ملّت برای اداره ملّت»، گویاترین تفسیر، از دموکراسی مدّ نظر شیخ محمد خیابانی است.

حجت الاسلام محمدی افزود: نکتۀ جالب تر این که یک روحانی شیعه به نام شیخ محمد خیابانی در مقطعی از مدرنیته سخن به میان می آورد که خبری از تعدّد و گستردگیِ منابعِ تالیف شده در حوزه تجدّد نبود و دسترسی ها نیز به این منابع محدود، به شدت سخت بود.

معاون تذهیب حوزه علمیه آذربایجان شرقی در پاسخ به شبهاتی دربارۀ جمع نشدن عضویت شیخ محمد خیابانی در حزب دموکرات و دم زدن از اصول اسلامی، گفت: دلیل عضویت شیخ محمد خیابانی در حزب دموکرات این نبود که به منصبی و یا مقامی برسد بلکه او از حزب دموکرات به عنوان ابزاری استفاده می  کرد که این ابزار قادر بود عقایدش را در ارتباط با بهبود وضعیتِ موجود ترویج دهد.

وی انگ تجزیه طلب بودن شیخ محمد خیابانی را هم مانند متهم کردن او به داشتن افکار ضد اسلامی بواسطۀ عضویت در حزب دموکرات، وصله نچسبی خواند که مراجعه به مستندات موجود گواهی بر اثبات آن است.

اندیشه های شیخ محمد خیابانی ذخیره ای برای دانش آموزان و معلمان است

معاون فرهنگی و پرورشی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی، اندیشه ها و زندگی مبارزاتی شهید شیخ محمد خیابانی را ذخیره ای مطمئن و متقن برای دانش آموزان و معلمان و جویندگان راه علم و عمل ارزیابی کرد.

طاهر علمی گفت: به طور قطع برگزاری چنین همایش هایی نسل امروز را با بزرگان عرصۀ علمی و مبارزاتی آشنا می سازد تا در آینده بزرگانی همچون شیخ محمد خیابانی در استان و کشور داشته باشیم.

معاون فرهنگی و پرورشی اداره کل آموزش و پرورش تاکید کرد: مردم و به ویژه جوانان و دانش آموزان  باید با زندگی و تلاش های عالمانی چون شیخ محمد خیابانی آشنا شوند و با تمسک به آثار، سبک زندگی و مبازراتی و همچنین رهنمودهای ایشان راه درست زندگی را دریابند.

وی اضافه کرد: بزرگداشت مقام شهید شیخ محمد خیابانی و علمای دیگر، سنّت حسنه ای است که صاحبان خرد آن را نهادینه ساخته اند و البته باید ادامه داشته باشد تا الگویی برای مردم و خصوصاً جوانان باشد.

علمی با بیان اینکه آذربایجان شرقی دارای مردمی مومن، متدین و عالم پرور است، جایگاه این استان را واجد مرتبۀ شایسته ای در عرصۀ علم، دانش، مذهب، فرهنگ و سیاست خواند و اضافه کرد: نباید بگذاریم که پتانسیل ها و ظرفیت های انسانیِ استان کاهش یابد و با برگزاری چنین همتیش هایی و بزرگداشت شخصیت هایی مانند شیخ محمد خیابانی به دنبال کشف و تربیت استعدادهای استان و کشور باشیم.

وی همچنین گفت: شیخ محمد خیابانی یک روحانی و عالم بزرگ در تبریز و از پیشگامان مبارزات مردم آذربایجان بود که در مقابل استبداد داخلی و خارجی ایستادگی و در مجلس شورای ملی دوم در کنار شهید مدرس در مقابل اولیتماتوم روس با تمام توان مقاومت کرد.شیخ محمد خیابانی یک روحانی و عالم بزرگ در تبریز و از پیشگامان مبارزات مردم آذربایجان بود که در مقابل استبداد داخلی و خارجی ایستادگی و در مجلس شورای ملی دوم در کنار شهید مدرس در مقابل اولیتماتوم روس با تمام توان مقاومت کرد.

معاون فرهنگی و پرورشی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی خاطرنشان کرد: یکی از نکات برجسته در روند مبازراتی شیخ محمد خیابانی این بود که آذربایجان را جزو لاینفک ایران سالامی می دانست و هدف از قیام خویش را برقراری عدالت اجتماعی و آسایش عمومی عنوان می کرد و می خواست حکومت مردمی و قانونمند را در سطح آذربایجام آغاز و در سراسر کشور برپا کند.

وی افزود: شیخ محمد خیابانی دارای استعداد فراوان و پشتکار بسیار و در رأس همۀ آنها، حس مبارزاتی بود و در سایۀ همین ویژگی ها در مبارزه با انحرافات، گام های موثری برداشت.

علمی تاکید کرد: هنگامی که به فعالیت های شخصیت بزرگوار، شیخ محمد خیابانی در عرصه های مختلف علمی، فرهنگی، مذهبی و سیاسی توجه می کنیم می توانیم عنوان جامعی را برای این فعالیت ها مطرح کنیم و آن عبارت از پروژه تمدن سازی اسلامی در زیست بوم آذربایجان است.

معاون فرهنگی و پرورشی اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی ادامه داد: شیخ محمد خیابانی دارای سه ویژگی ممتاز بود که یکی از آن ها داشتن تسلط و تبحرِ علمی و عملی بود که خود را در انتشار روزنامۀ تجدد به منصۀ ظهور می گذارد.

به گفته وی، امتیازات تقوایی و ملاحظات فردی و شخصی و جهات معنوی، ویژگی دیگر شیخ محمد خیابانی به حساب می آید که گواه آن برپایی نماز جماعت و سخنرانی های حماسی و سیاسی در مساجد تبریز است.

علمی گفت: ویژگی سوم، آمادگی شیخ محمد خیابانی برای جهاد بود که قضایای مبازراتی او و اینکه توسط مزدوران استعمار مورد ضرب گلوله قرار گرفت و به شهادت رسید، مؤیّد این ویژگی است.

همایش بین‌المللی و دو روزۀ بزرگداشت شهید شیخ محمدخیابانی به منظور بررسی علمی ابعاد شخصیت، اندیشه و مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی این روحانی مبارز در انقلاب مشروطیت ایران، در روز ۲۲ اسفند سال جاری مقارن با «روز شهید و بزرگداشت مقام شهدا»، به ترتیب در شهرهای تبریز و شبستر و روز ۲۳ اسفند در تهران برگزار خواهد شد.

شیخ محمد خیابانی از روحانیون مبارز دوران مشروطیت و از نمایندگان مردم آذربایجان در مجلس آن دوره بود که یکصد سال پیش در ۲۱ شهریور سال ۱۲۹۹ هجری شمسی، در راه مبارزه با استعمار توسط مزدوران داخلی به شهادت رسید.

نقش آذربایجان در مبارزات ضداستمعاری تبیین شود

یک کارشناس مسایل سیاسی و عضو کمیته علمی ستاد بزرگداشت یکصدمین سالگرد شهادت شیخ محمد خیابانی با اشاره به کارنامۀ درخشان تبریز و آذربایجان در مبارزات ضداستماری و ضداستبدادی در یک سدۀ اخیر، خواستار تبیین بیش از پیش این نقش آفرینی شد.

میکائیل جمالپور گفت: تبریز نه تنها صرفاً در جریان نهضت تنباکو و یا دوران مشروطیت که از آن تاریخ به بعد در جریانی قرار گرفته که باید نام آن را جریان مبارزه با استعمار و استبداد در یکصد سال گذشته نامید.

وی با بیان اینکه قیام شیخ محمد خیابانی و مبارزات ضد استعماری و ضداستبدادی او را باید در چارچوب همین جریان تحلیل کرد، افزود: از ۲۹ بهمن امسال که مقام معظم رهبری در دیدار تصویری با جمعی از مردم آذربایجان شرقی بر ضرورت معرفی نقش آفرینان تاریخ آذربایجان توصیۀ مؤکد داشتند، مسئولیت ما سنگین تر شده است.

این عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور آذربایجان شرقی گفت: امروز ما بر دوش بزرگان ایستاده ایم و اگر در عرصه های مختلف علمی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حرفی برای گفتن داریم به خاطر سرمایه های گذشته است و اگر آن سرمایه ها را نادیده گرفته و فراموش کنیم، برای آیندگان هیچ ارثی بر جای نخواهیم گذاشت.

وی به معرفی برخی از قهرمانان به عنوان «اسوه» در قرآن کریم اشاره و اظهار کرد: در قرآن از پیامبر اکرم(ص) به عنوان اسوه نام برده می شود و معنی این حرف آن است که اگر ملتی قهرمانی نداشته باشد، همیشه احساس حقارت می کند و در برابر ملت های دیگر خوار می شود.

جمالپور افزود: نکتۀ دیگر این است که بدون دیدن آدم های بزرگ، انسان بزرگ نمی شود و لذا باید آدم های بزرگ را شناخت و زندگی آن ها را مورد مطالعه قرار داد.

عضو کمیته علمی ستاد بزرگداشت یکصدمین سالگرد شهادت شیخ محمد خیابانی اضافه کرد: شیخ محمد خیابانی یکی از قهرمانان و بزرگان ماست که برگزاری همایش های بزرگداشت او به مثابه ایستادن بر روی دوش این شخصیت بزرگ است تا هم، نسل حاضر او را بشناسند و هم مقدمه ای برای شناخت آیندگان فراهم شود.

جمالپور با طرح این سوال که چه درس هایی از شخصیت و مبارزات شهید شیخ محمد خیابانی می توان گرفت، گفت: باید اذعان کرد که ایران به رغم داشتن قدمتی ۷۰۰۰ساله و تجربۀ ۲ بار تمدن سازی در دوران قبل از اسلام و بعد از اسلام که هیچ تمدن و کشوری بر روی کرۀ زمین مالک این ویژگی نیست، دچار عقب ماندگی شده که ذهن سیاسیّون اواخر قاجار را هم مشغول کرده بود.باید اذعان کرد که ایران به رغم داشتن قدمتی ۷۰۰۰ساله و تجربۀ ۲ بار تمدن سازی در دوران قبل از اسلام و بعد از اسلام که هیچ تمدن و کشوری بر روی کرۀ زمین مالک این ویژگی نیست، دچار عقب ماندگی شده که ذهن سیاسیّون اواخر قاجار را هم مشغول کرده بود.

وی، با دسته بندی علل این عقب ماندگی به دو دستۀ علت داخلی و علت خارجی افزود: علت داخلیِ عقب ماندگی ایران، استبداد شاهان مخصوصاً بعد از دوران صفویه بود و علت خارجی، استعمار خارجی بود.

این کارشناس مسایل سیاسی ادامه داد: ۱۰۰ سال قبل که حکومت داخلی به شدّت ضعیف شده بود و ایرانِ ۲۰ میلیون نفریِ آن زمان مورد هجمۀ استعمار روس ها از شمال و انگلیسی ها از جنوب قرار گرفته بودند، شیخ محمد خیابانی به پا خاسته و همزمان با میرزا کوچک خان جنگلی در شمال و رئیسعلی دلواری در جنوب، علیه استعمار خارجی قیام می کند.

وی با تاکید بر اینکه قیام سه مبارز مزبور که هر سه هم به شهادت رسیدند، حاوی پیام ها و درس های مهمی است، گفت: سوال این است که چه کسانی این سه قهرمان ملی را به شهادت رساندند؟ اینجاست که جریانی به نام «نفوذ» خودنمایی می کند.

جمالپور افزود: پروژه نفوذ همیشه آسیب جدی به ما زده است. عوامل این پروژه هم افرادی هستند که انقلابی نبوده و یا اساساً به ایران عشق ندارند و متاسفانه ضربه ای که نفوذی ها می زنند، واجد تخریب ها و آثاری است که تلاش های ترامپ، بایدن و همۀ آمریکا فاقد آن هستند.

این کارشناس مسایل سیاسی با اشاره به اینکه حیف است که در همایش ها و جلساتی که برگزار می شود، نام امام خمینی(ره) برده نشود، افزود: هنر بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی این بود که همۀ مردم را به صحنه آورد. حاج قاسم سلیمانی هم که یکی از قهرمان های بزرگ ماست، خود را سرباز ملت ایران و نه سرباز یک قشر خاص از ملت می دانست. پیام این حرف ها آن است که در هر کاری باید تلاش شود همه به میدان آورده شوند چراکه «ائل گوجی، سئل گوجی» است ( همبستگی، قدرتی مانند قدرت سیل دارد) و به اتفاق، جهان می توان گرفت.

همایش بین‌المللی و ۲ روزۀ بزرگداشت شهید شیخ محمدخیابانی به منظور بررسی علمی ابعاد شخصیت، اندیشه و مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی این روحانی مبارز در انقلاب مشروطیت ایران، در روز ۲۲ اسفند سال جاری مقارن با «روز شهید و بزرگداشت مقام شهدا»، به ترتیب در شهرهای تبریز و شبستر و روز ۲۵ اسفند در تهران برگزار می شود.

شیخ محمد خیابانی از روحانیون مبارز دوران مشروطیت و از نمایندگان مردم آذربایجان در مجلس آن دوره بود که یکصد سال پیش در ۲۱ شهریور سال ۱۲۹۹ هجری شمسی، در راه مبارزه با استعمار توسط مزدوران داخلی به شهادت رسید.