جمعه, ۱۷ مرداد ۱۴۰۴ / ۲۰:۰۰:۲۹
سید صمدخان سید احمدی، بزرگ ایل حسنبگلو فرد غیرتمندی بود که در منطقه حسن آباد ارسباران در پی اتحاد با عبدالله خان محمد خانلو به مبارزه با روسها پرداخته و با افراد مسلح ایل خود، سالها و ماه‌ها با اشغالگران جنگید.
آذر صبح/ نمی‌دانم آن روز که به نبرد با اجنبی و مزدوران وطن‌فروش قدم میگذاشت، به خانواده و همسر و فرزندانش میاندیشید یانه؟! سید صمد خان اسارت و خاکستر نشینی‌شان را پیش چشمانش میآورد یانه ؟!
نمی‌دانم آن روزها که خائنان وطن فروش با اجنبی دست به یکی کرده بودند تا خاک وطن تکّه تکّه شود و هر کدام امیر و وزیر تکّهای گردند، آیا او هم به فکر امارت و حفظ ثروت ابا و اجدادی‌اش بود یا نه؟!
نمی‌دانم برای آخرین بار چگونه دست نوازش بر چهره معصوم دختر دردانهاش کشید و رفت؟!
دلش، دل مهربانش به یقین از اندیشه تنهاییها و بی پناهیهای همسر و فرزندان کم سن و سالش نگران و اندوهگین بود امّا یکی را باید انتخاب میکرد؛ یا حفظ جاه و مال و امنیّت خانواده و یا
وطن، خاک وطن، ناموس سرزمین، عزّت و یکپارچگی ایران زمین …
او جوانمرد بود؛ او از نسل علی بود؛ از نژادحسین؛ همو که برای عزّت دین، دنیایش، فرزندانش و جاه و مالش را فدا کرد.
او در راه حفظ ناموس مام وطن و تمامیّت ارضی سرزمینمان ایران، چشم از زن و فرزند پوشید و سنگ صبر بر قلب مهربانش بست تا نگاههای مضطرب و پر سؤالشان، گامهایش را نلرزاند…
سید صمد خان، به سال ۱۲۶۳ خورشیدی، در خطۀ دلاورپرور آذربایجان دیده به جهان گشود. خواهر سید صمد، زرین تاج خانم، همسر حسین پاشا امیربهادر، وزیر جنگ مظفرالدین شاه قاجار بود. به صلاحدید امیربهادر، سید صمد خردسال به تهران منتقل می‌شود تا تحت نظر خواهرش به تحصیل علوم مشغول گردد. وی مدتی در تهران و نیز در تبریز، وقت خود را صرف کسب علم و دانش میکند و به ادبیات فارسی و صرف و نحو و نیز علوم دینی تسلط می‌یابد.
اسفند ماه ۱۲۸۶خورشیدی، هنگامی که محمدعلی شاه قاجار مورد سوء قصد قرار می‌گیرد، سید صمد که همراه وی بوده، با شجاعت و هوشمندی خود، مانع از ترور وی می‌شود. محمدعلی شاه همان جا لقب اشجع السلطان و درجۀ سرتیبی افتخاری را به سید صمد ۲۳ ساله اعطاء می‌نماید.
مدتی بعد سید صمد جوان، با تمام امکاناتی که در دربار در اختیارش بود، تصمیم می‌گیرد به زادگاهش آذربایجان بازگردد و نام و یاد خاندان و به ویژه پدرش را زنده نگهدارد.
شصت سالگی سید صمد، مصادف می‌شود با تجاوز قوای نظامی شوروی به خاک مقدس ایران و منطقۀ آذربایجان. سید صمد و چند تن از خوانین صاحب نفوذ منطقه، از جمله عبداله خان، رضاقلی خان و عالیشان محمدخانلو، هم‌قسم می‌شوند تا در مقابل تجاوز دشمن ایستادگی کنند.
سید صمد خان ، سرانجام پس از ماه‌ها مبارزۀ دلیرانه با دشمنِ تا بنِ دندان مسلح، در بهمن ۱۳۲۴ به همراه یاران، خویشاوندان و فرزند جوانش، سید حسن، در تبریز دستگیر و در محل زندان سابق تبریز (خیابان صائب کنونی) تیرباران می‌شوند.
دشمن خام‌اندیش چنان پنداشته بود که با کشتن قوای مردمی این سرزمین و با تیرباران صمدخان و همرزمانش، خواهد توانست ریشۀ غیرت و عزت ایران و ایرانی را بخشکاند و در سرزمین مقدسمان جولان دهد؛ غافل از این که از قطره قطره خون سید صمد و یارانش، هزاران هزار زن و مرد غیورِ وطن‌پرست رشد کرد؛ زنان و مردانی که از جان خود می‌گذرند اما هرگز اجازه نمی‌دهند خاک مقدس ایرانِ عزیز پایکوب اجنبی گردد.
سید صمد، به آیۀ «اِعْلَمُوا أَنَّمَا أَمْوَالُکُمْ وَأَوْلَادُکُمْ فِتْنَهٌ وَأَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ؛ بدانید که اموال و فرزندانتان آزمایشی برای شمایند و خداست که پاداشی بزرگ نزد اوست.» (انفال/ ٢٨)، باور قلبی داشت که توانست از جاه و مکنت و اهل و عیال بگذرد و با خون فرزند خویش وضوی عشق سازد و به سوی معبود بشتابد.
آری سید صمد می‌دانست که مؤمن صادق کسی است که در راه خدا، با مال و جانش جهاد کند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ؛ مؤمنان فقط کسانی هستند که [از عمق قلب] به خدا و پیامبرش ایمان آورده، سپس دچار تردید نشدند و با اموال و جان‌هایشان در راه خدا به جهاد برخاستند؛ اینان [در ادعای مؤمن‌بودن] راستگویند.». (حُجُرات/ ۱۵)
سید صمد خان ، این سخن مولی الموحدین، علی (ع) را به جان و دل نیوشیده بود که فرمود: «اِعْلَمْ أَنَّ أَفْضَلَ الْمُؤْمِنِینَ أَفْضَلُهُمْ تَقْدِمَهً مِنْ نَفْسِهِ وَ أَهْلِهِ وَ مَالِهِ؛ فَإِنَّکَ مَا تُقَدِّمْ مِنْ خَیْرٍ یَبْقَ لَکَ ذُخْرُهُ، وَ مَا تُؤَخِّرْهُ یَکُنْ لِغَیْرِکَ خَیْرُهُ؛ بدان که بهترین مؤمنان کسى است که جان خود و خویشاوندان و دارایى خود را پیش از دیگران در راه خدا تقدیم دارد؛ زیرا هر خیر که پیشاپیش فرستى، اندوخته شده، براى تو بماند و هر چه واپس نهى، خیرش به دیگرى رسد.» (نامۀ ۶۹، نهج البلاغه) و بی شک از این رو بود که وقتی دشمن دون‌مایه با نیشخند و تمسخر خطاب به او می‌گوید: سید، به پایان خط رسیده‌ای؛ وصیت و خواسته‌ای داری بگو! سید قهرمان، چنین پاسخ می‌دهد: من هرگز درخواستی از دشمن متجاوز و وطن‌فروشان خسر الدنیا والآخره ندارم جز این که فرزندم را پیش از من به شهادت برسانید تا اجرم در نزد پروردگارم بیشتر شود… دشمن با تمسخر می‌گوید: چه فکر کرده‌ای؟! البته که داغ فرزندت را به دلت خواهیم زد!
دژخیم بی‌کیش، سید حسن جوان را که دختر خردسالش در خانه به انتظار بازگشت پدر بود، تیرباران میکند و سید صمد، بی‌آن که دست و دلش بلرزد، با خون فرزند وضوی عشق می‌گیرد و به نماز می‌ایستد و دشمن دون‌مایه، فرصت اتمام نمازش را نداده، تن شریفش را آماج گلوله قرار می‌دهد.
سید صمد خان ، این قهرمان ملی – مردمی، جام شهادت سرکشید تا سر ایران از تنش جدا نگردد که می‌دانست تنِ بی‌سر، به هیچ نیرزد.
دوم اسفندماه یک هزار و سیصد و نود و نه، لباس سرتیبی افتخاری پدر بزرگم، سید صمد خان احمدی را به همراه یک جلد کلام الله مجید (چاپ سنگی، متعلق به دوران مظفرالدین شاه قاجار) به موزۀ قاجار تبریز اهدا نمودم. امید که نسل حاضر و آیندگان فراموش نکنند که امنیت و عزت سرزمینمان مدیون خون شهدایی است که به دفاع از خاک مقدس ایران، از جان خویش گذشتند. یاد و نام سید صمد خان و تمام شهدای راه وطن گرامی باد.
زنده باد آذربایجان- پاینده باد ایران
احمدی- ۲ اسفند ماه ۱۳۹۹
برای کسب اطلاعات بیشتر، مراجعه کنید به:
تاریخ جاوید؛ ۱۳۲۷، چاپخانۀ شفق
– حافظ زاده، محمد؛ ارسباران در گذر حماسه و تاریخ؛ ۱۳۷۶، مهد آزادی، تبریز
– دوستی، حسین؛ تاریخ و جغرافیای ارسباران؛ ۱۳۷۳، احرار، تبریز
– دوستی، حسین؛ انقلاب اسلامی در آذربایجان، جلد ۲؛ ۱۳۹۲،یاس نبی، تبریز
– دوستی، حسین؛ ادبیات مرثیه در منطقۀ ارسباران؛ ۱۳۹۴، سفیر اردهال، تهران
– دوستی، حسین؛ رساله‌های جهادیۀ اهری؛ ۱۳۹۸، سفیر اردهال، تهران
– محمدخانی، بهزاد؛ نهضت میهن‌پرستان ارسباران؛ ۱۳۹۴، مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر، تهران
بیشتر بخوانید:
