دوشنبه, ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ / ۱۱:۱۸:۲۰
روز گذشته اخبار مختلفی پیرامون تکذیب شایعه جنجالی مفقودی کودکان تبریزی در فضای مجازی، منتشر شد، شایعه‌ای که با برخورد شدید دستگاه قضائی و انتظامی استان همراه بود، ولی این شایعه چرا و چگونه پر و بال گرفت؟
به گزارش آذر صبح، قصه از یک کانال و چند نفر ادمین آن شروع شده است، اینکه ادمین های این کانال تصمیم گرفته اند اعضای کانال را افزایش دهند و به همین منظور یک خبر کذب پرحاشیه در خصوص دزدیده شدن زنجیره ای کودکان در تبریز را منتشر ساختند.
ماجرا به اینجا ختم نشده و این شایعه در فضای مجازی دست به دست و پرو بال می‌گیرد، عده ای از گم شدن چند کودک حرف می زدند و عده ای نیز تعداد گمشدگان را ده‌ها کودک خردسال عنوان می‌کردند.
با نشر این خبر کذب، حسایت عمومی در واکنش به این خبر برانگیخته می‌شود، به طوری که این موضوع به تریبون نماز جمعه تبریز نیز کشیده می‌شود و رئیس کل دادگستری آذربایجان‌شرقی که سخنران پیش از خطبه‌های این هفته نماز جمعه بوده، از تعقیب قضایی منتشر کنندگان شایعه دزدیدن کودکان تبریزی خبر داد و تاکید که به اشد مجازات محکوم خواهند شد.
چیزی نگذشت که معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی آذربایجان‌شرقی از دستگیری نشردهندگان اکاذیب در خصوص مفقودی کودکان تبریزی در کمتر از یک ساعت توسط پلیس فتای استان خبر داد.
در دنیای کنونی با پیدایش شبکه‌های اجتماعی، خبرگزاری های انفرادی پدید آمد که به مدد آن، هر روز میلیون ها کاربر می‌توانند اطلاعاتی را بدون محدودیت در شبکه‌های شخصی خود از قبیل اینستاگرام، تلگرام، وایبر و غیره بارگزاری و انتشار دهند.
این ظرفیت و پتانسیل همیشه سودمند نیست، افرادی هستند که با توجه به اهداف مختلف می‌توانند شایعات و اخبار کذب را در مدت زمان محدود منتشر کرده و جو روانی جامعه را به هم بریزند.
متاسفانه افراد بسیاری نیز به عنوان مصرف کننده این قبیل شایعات تلاش زیادی برای واکاوی صحت و سقم چنین اخباری ندارند،”جذاب بودن موضوع” کافی است تا بسیاری از کاربران آن را باور کرده و حتی به رواج آن کمک کنند.
در این میان افراد دیگری نیز هستند که اخبار روزانه را به جای روزنامهها، خبرگزاری ها و پایگاه‌های خبری معتبر از طریق پیام های نقل شده در شبکه های اجتماعی دنبال میکنند و به عنوان مثال مطلبی که یک شخص عادی به در فضای مجازی،اشتراک گذاشته کافی است تا ناظم مدرسه از دانش آموزان یک مدرسه دخترانه بخواهد برای در امان ماندن از اسید پاشی در تهران شیشه های سرویس مدرسه را پایین ندهند و یا در مورد شایعه اخیر (دزدیده شدن زنجیره ای کودکان در تبریز)، همین ادعا باعث تشویش اذهان عمومی و نگرانی و وسواس والدین در مراقبت از فرزندان خود گشته است.
این معضل به نظر یک معضل جهانی است و شایه‌سازها و شایعه پراکنها در تمام نقاط جهان در پشت مانیتور ها و صفحه های لمسی به کار مورد علاقه شان مشغول هستند. کافی است مطلب جذاب باشد، پر سروصدا باشد، تیتر جذابی داشته باشد و یا موضوع روز باشد آن‌وقت سیل توییت ها، یا پیام های وایبری و تلگرامی در اینترنت به راه می‌افتد.
برخی از این شایعات، همچون شایعه اخیر در تبریز، به امنیت اجتماعی یا حوزه سلامت و بهداشت مربوط می شوند خواب آسوده شب را از چشم بسیاری از کاربران شبکه می ربایند و سبب ایجاد تنش و ناآرامی در جامعه می شوند؛ تنش هایی که گاهی رفع آن و بازگرداندن آرامش و امنیت به افکار عمومی هزینه های گزافی دارد.
سواد رسانهای راه مقابله با شایعه
یکی از دلایل گسترش شایعات در فضای مجازی، بی‌سوادی یا کم‌سوادی کاربران در حوزه رسانه است؛ در واقع افراد مختلف و با فرهنگ‌های متفاوت و سطح سوادهای گوناگون وارد فضای مجازی شده‌اند و اغلب آنها سواد رسانهای اندکی دارند و به همین دلیل مشکلاتی بروز می‌کند.
سواد رسانهای تنها به معنی توانایی استفاده از اینترنت و نصب اپلیکیشن‌های مختلف در گوشی تلفن یا لوازم دیگر مانند لپ‌تاپ، تب‌لت و… نیست، بلکه سواد رسانهای به مفهوم قدرت تشخیص افراد از اخبار صحیح از ناصحیح نیز هست.
اگر کاربران قصد دارند که درگیر شایعات در فضای مجازی نشوند و حتی به صورت ناخودآگاه آنها را نشر ندهند، باید با دقت بیشتری در شبکه‌های اجتماعی رفتار نمایند و هرآنچه را که می‌بینند، برای دیگران ارسال نکنند. به این ترتیب، با افزایش اطلاعات و سواد رسانهای افراد، زمینه برای گسترش شایعات نیز از بین می‌رود.
سواد رسانه ای مخاطبان در تقابل با شایعه سازی و شایعه پراکنی نقش محوری دارد، پرسیدن این سوالات در کشف شایعه کمک می کند: منبع اصلی این پیام کجاست؟ واقعا چه کسی این حرف را زده؟ آیا سایت و خبرگزاری منبع این خبر از اعتبار کافی برخوردار است؟ و یا اصلا خبر در سایت منبعی که برای این خبر قید شده، نشر یافته است؟ آیا فرد گوینده اعتبار کافی دارد؟ دوم اینکه ذی نفعان دخیل در این شایعه چه کسانی هستند و از این آب گل آلوده چه ماهی است قرار است گرفته شود؟ و سوال هایی مانند این که چرا الان ؟ چرا این حرف؟ و چرا این آدم این حرف را می زند؟
اگر پاسخی برای سوال هایمان نیافتیم می توانیم حلقه شایعه را قطع کنیم و یا اینکه براساس شایعات تصمیم گیری نکنیم.
کاربران شبکه های اجتماعی باید بیاموزند این شبکه ها وسیله تفریح و سرگرمی نیستند که هر کس هر طور می خواهد از آن استفاده کند، بی تردید شبکه های اجتماعی ابزار بسیار قدرتمندی هستند؛ آیا ما نیز به درستی از آنها استفاده می کنیم؟
