نفس های آخر تالاب بین المللی قوری گل

بزرگنمایی تصویر

به گزارش آذر صبح به نقل ازایرنا، تالاب بین المللی ‘قوری گل’، ثبت شده در ‘کنوانسیون رامسر’، از دیرباز یکی از محل های مراجعه و گشت و گذار تبریزیان در ایام تعطیل و پایان هفته بود.
امروزه عکس های خانوادگی و دوستانه تبریزیان از تفریح و شب مانی در حاشیه تالاب بین المللی ‘قوری گل’، از جمله خاطره های شیرین ایام جوانی و از منظری دیگر یادآور طراوت و شادابی بیشتر این پهنه آبی واقع در ۵۰ کیلومتری شرق تبریز و دیگر جاذبه های ریست محیطی آذربایجان شرقی است.

اما تالاب ‘قوری گل’ که با وسعت ۲۰۰ هکتاری اش به دلیل میزبانی از انواع گونه های جانوری و گیاهی، ۴۲ سال قبل در ‘کنوانسیون رامسر’ به ثبت رسید و ۲۳ سال پیش نیز ‘منطقه شکار ممنوع’ شد، این روزها با معضل خشکی دست به گریبان است و حال و روز خوشی ندارد.

دانش آموزان نوجوان تبریزی ۴۰-۳۰ سال قبل نیز که امروز سال های میانی زندگانی شان را طی می کنند، خاطرات شیرین و دلنشینی از شیطنت های دوران مدرسه و اردوهای دانش آموزی در اردوگاه حاشیه ای تالاب ‘قوری گل’ در آن سال ها دارند.

کرمعلی مرادی، شهروند تبریزی ۴۸ ساله از خاطرات خود از این تالاب می گوید: اوایل دهه ۱۳۶۰ شمسی با برداران و دوستانم با دوچرخه های تنه ۲۸ مسیر ۵۰ کیلومتری تبریز تا ‘قوری گل’ را در یکی از پایان هفته های تابستان رکاب زدیم.

وی اضافه می کند: دوچرخه ها را از محل پس انداز کار فصلی در تعطیلات تابستانی خریده بودیم و ذوق و شوق وافری برای رفتن به تالاب و شب مانی در کنار آن داشتیم.
مرادی یادآور می شود: در آن سال ها حجم آب تالاب قوری گل به اندازه ای بود که امواج آب شب هنگام چند نوبت از دیواره های بتونی حایل بالا زد و مردمی که روی سبزه ها و زیردرختان بیتوته کرده بودند، ناچار شدند، چند بار جایشان را عوض کنند و ما نیز ناگزیر از انجام آن شدیم.

این شهروند تبریزی از تکثر و تعدد گونه های جانوری به ویژه پرندگان تالاب نیز خاطره جالبی نقل می کند: تعداد پرنده ها آن قدر زیاد بود که غذاهای ما را که چادر نداشتیم، از کنارمان می ربودند و در نهایت مسئول اردوگاه ما را برای رهایی از مشکل، به داخل چادر دعوت کرد.

هر چند در دهه های اخیر به دلیل احداث جاده ترانزیتی قدیم تبریز- تهران از مسیر میانه، تنوع جانوری تالاب ‘قوری گل’ به انواع پرندگان و خزندگان تقلیل یافته است، اما قبل از آن مناطق پیرامونی محل عبور و زیستگاه قوچ و میش های ارمنی بود که با قوچ و میش های منطقه سهند در ارتباط بودند، ولی به علت توسعه شهری و ایجاد صنایع در مسیر، این ارتباط قطع شد.
از حیات وحش این منطقه می‌توان به پستاندارانی چون جربیل ایرانی و موش کشتزار و موش مغان و گرگ و روباه و سمور سنگی اشاره کرد.

حدود ۹۲ گونه پرنده نیز در این تالاب شناسایی شده که می‌توان به اردک سرسفید، اردک مرمری و اردک بلوطی اشاره کرد که طبق تقسیم بندی های بین المللی در کلاس در حال تهدید طبقه بندی شده‌اند.

از خزندگان تالاب ‘قوری گول’ می‌توان به مارمولک های تالاب قوریگل و مارها و گرزه مار و مار پلنگی و کور مار و مار چلیپر اشاره کرد.

همچنین بیش از ۲۸۰ گونه گیاهی در مناطق پیرامونی تالاب قوری گل شناسایی شده است که خشک شدن تالاب تهدیدی جدی برای همه آنها اعم از گونه های جانوری و گیاهی ست.

آبگیری نامناسب، دلیل اصلی خشک شدن تالاب
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی می گوید: متاسفانه به دلیل مشکلاتی که در کانال آبرسانی به تالاب قوری گل رخ داده است، آبگیری به خوبی انجام نگرفت و اکنون وضعیت این تالاب مناسب نیست.

میر محسن حسینی قمی اضافه می کند: به خاطر مشکلات آبگیری و بیلان منفی آب از سال ۱۳۷۳ که تالاب قوری گل در استانه خشک شدن قرار گرفته بود، از محل اعتبارات سفر مقام معظم رهبری، کانال آبرسانی از ارتفاعات سهند به این تالاب احداث شد.

وی ادامه می دهد: با احداث این کانال آب، در زمان غیر زراعی، از سه زیر حوزه به تالاب قوری گل انتقال می یابد تا این تالاب احیا شود و تا دو سه سال اخیر با وجود نارسایی ها، آبرسانی در حد نسبتا قابل قبولی انجام می شد.

حسینی قمی تشریح می کند: در سال های اخیر فرسودگی کانال و مشکلات فنی، یخبندان های استثنایی و بارش های پیش بینی نشده ای که در سال گذشته اتفاق افتاد و همچنین سیلی که در بهار امسال رخ داد، موجب شد قسمت عمده زمان آبگیری کانال که ۱۵ آبان ماه تا ۱۵ اردیبهشت ماه است، از دست برود.

وی اضافه کرد: این اتفاقات موجب شد زمانی که برای حفظ بقای قوری گل آبگیری می شود از دست برود و آبگیری انجام نشود.

معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی می گوید: بعد از گذشت این زمان، آب برای حقابه های زراعی استفاده می شود؛ به همین دلیل امسال وضعیت تالاب خوب نیست و قسمت عمده ای از آب تالاب از بین رفته است.

وی ادامه می دهد: با توجه به اینکه نگهداری کانال از طریق شرکت آب منطقه ای استان انجام می شود، بر اساس پیگیری هایی که انجام شده با وجود مشکلات اعتباری که وجود دارد، مقرر شده این کانال باز شود و آبگیری انجام شود.

حسینی قمی یادآور می شود: طرح هایی نیز برای افزایش راندمان کانال ارائه شده تا تالاب را به حالت میانگین درازمدت خود برساند و در زمان بروز شوک و اتفاقاتی همچون یخبندان تحمل کانال افزایش یابد و آبگیری به تالاب انجام شود، این طرح ها در صورت تامین اعتبار انجام خواهد شد.

تالاب مشکل آب ندارد/ مشکل فنی و مکانیکی است
مجری طرح ‘تدوین نظام بهره برداری کانال آبرسانی قوری گل’ در تشکل غیردولتی ‘موسسه حفاظت از حیات وحش و آبزیان آذربایجان شرقی’نیز معتقد است مشکلی از بابت تامین آب مورد نیاز برای تالاب وجود ندارد، بلکه به گفته وی مشکل فنی و مکانیکی عامل اصلی خشک شدن این پهنه آبی است.

محمدرضا مسعود می گوید: از سال ۱۳۷۴ با بودجه ۷۵ میلیون ریالی از محل هدایای سفر رهبر معظم انقلاب به آذربایجان شرقی، کانالی به طول ۵ کیلومتری از رودخانه ‘صبری چای’ در ارتفاعات سهند کشیده شد.
وی یادآور می شود: اما چون پس از آن به دلیل کاهش بارندگی، خروجی آب رودخانه ‘صبری چای’ کم شد، برای انتقال آب رودخانه ‘اوجان چای’ به آن نیز کانال دیگری احداث شد که طول مجموع آنها به ۲۵ کیلومتر می رسد.

مسعود تشریح می کند: در همان زمان با ساکنان روستاهای ‘نوجه ده کوه’ و ‘هراق’ توافق شد که آب رودخانه های فوق الذکر از ۱۵ اردیبهشت تا ۱۵ آبان برای کشاورزی مصرف و پس از آن به عنوان حقابه تالاب، به سوی این پهنه آبی روان شود که انصافا نیز روستاییان تا به امروز به این توافق پایبند بوده اند.

وی یادآور می شود: کانال آبرسانی به تالاب قوری گل با دو مشکل عمده مواجه بود که باعث شد در این سال ها آب در فصل آبگیری نتواند به به سمت تالاب هدایت شود؛ مشکل اول یخ زدگی کانال در فصل زمستان و یخبندان است که این مشکل تا حد زیادی از طریق پوشش دار کردن دیواره کانال توسط آب منطقه ای حل شده است.
مجری طرح ‘تدوین نظام بهره برداری کانال آبرسانی قوری گل’ می افزاید: مشکل دیگر ماسه ای، شن زار و طبیعی بودن کانال انتقال آب به تالاب در محدوده ای به طول ۷ کیلومتری در پایین دست روستای ‘هراق’ است که باعث می شود آب پس از رسیدن به این محدوده در زمین فرو رود و انتقال نیابد.

وی در خصوص راهکار حل این مشکل می گوید: این قسمت از کانال نیز باید مصنوعی ساخته شود، اما اداره کل محیط زیست استان و آب منطقه ای می گویند که بودجه ای برای این کار ندارند.