دوشنبه, ۱۰ آذر ۱۴۰۴ / ۲۲:۱۷:۵۳
پشت هر دار خوابیده روی زمین و در کنار مادرها و مادربزرگها، کودکان و دختر بچهها هم نشستهاند یا تازه شروع به کارکردهاند یا خودشان میتوانند یک دار مستقل داشته باشند و گلیم کوچکی را ببافند.
به گزارش آذر صبح به نقل از ایسنا، با کمک مردان، دار قالی را برپا میکنند و بقیه کار را خودشان پیش میبرند. تقریبا به هر خانهای در روستای دارستان وارد شوید، یک دار قالی خوابیده روی زمین دیده میشود و زنان و دختران در حال بافت گلیم هستند. یکی ۷۰ سال است که نخ میریسد و دیگری ۱۱۰ سال دارد و خودش سند زندهای برای اصالت گلیم سیرجان است.
میگویند دارستان که یکی از روستاهای معروف کرمان در زمینه بافت گلیم است، نامش را از همین دارها گرفته است.
قدیمها «جیران شول» یکی از بافندههای مطرح گلیم سیرجان، طرحهای «سه گل»، «گل موسایی خان» و «پنج ترنج» را میبافت و آموزش میداد؛ اما حالا بیشتر بافتن طرحهای «راهراه» و «گل و گلدون» رواج دارد.
معصومه ۳۶ ساله است و ۲۸ سال سابقه گلیمبافی دارد. او میگوید: اینجا، همه گلیمبافی را از مادرانشان یاد میگیرند. زندگی بیشتر زنان دارستان از همین راه میگذرد. حدود سه سال است که گلیم سیرجان با رکود مواجه شده است. بافندهها هم کمی دلسرد شدهاند. واسطهها یک گلیم ۸۰ در ۱۲۰ سانتیمتر را ۳۰۰ هزار تومان میخرند و چند برابر قیمت میفروشند.
خامهی رنگ را به دور نخهای تار «چله» میپیچد. کارش را خوب بلد است. گاهی فِرز بودن دستهایش در چشم دو دو میزند. کمی که پیش میرود، دست نگه میدارد و تعریف میکند: این شیریکیپیچ است و عشایر به آن، گلیم شیریکیپیچ میگویند. برخی معتقدند، شیریکیپیچ از ترکیب دو کلمه شیریک و پیچ آمده است؛ پیچ را از بافت پیچشیشکل گلیم گرفتهاند و شیریکی هم از شریکی و مشترک کار کردن چند بافنده پای دار مرسوم شده است.
دارهای گلیم/عکس از کبریا حسینزاده
مریم نیز همین کار را انجام میدهد و توضیح میدهد: گلیمبافی در «خواجو شهر» هم زیاد است؛ اما آنها مثل دارستانیها درآمد آنچنانی ندارند تا دلگرم باشند. به همین دلیل، بیشتر برای سرگرمی این کار را انجام میدهند.
او کلاس پنجم دبستان بوده که گلیمبافی را با شرکت در کلاسهای «عصمت زبردست» یاد گرفته است. بعد از جیران شولی، او را بهعنوان یکی از مربیهای قدیمی میشناسند.
مریم میگوید: شیریکیپیچ یکی از تکنیکهای بافت گلیم است. گلیم را میتوان ساده، تکقلابی، جفتقلابی، پود معلق و به شیوه گلیمفرش بافت. ایلات افشار و بُچاقی مهمترین وارثان گلیم شیریکیپیچ در منطقه سیرجان و کرمان هستند؛ اما ایلات رائینی، قرائی، خراسانی، خواجوئی، لُری و طوایف شول، آل اسعد و طوایف مستقل میرپاریزی، محمودآبادی و زیدآبادی هم بافندههای گلیم بودهاند.
همه جای سیرجان اثری از گلیم دیده میشود، از اِلمانهای شهری گرفته تا داخل اقامتسراها و مغازهها.
شهر سیرجان یک بازارچه گلیم هم دارد. در کنار ریش سپیدان، جوانان هم وردست ایستادهاند تا کار را یاد بگیرند. علی و حسین برادر ناتنی هستند. علی ۲۴ ساله است و لیسانس برق دارد و حسین ۲۵ سال دارد و بعد از آنکه دپیلم معماری گرفت، درسش را دیگر ادامه نداد. هر دو یک حجره را اداره میکنند.
علی میگوید: این شغل، ارثی است، نمیتوان به تنهایی آن را انجام داد. باید یک خانواده پشتش باشد تا پیش برود. پدر ما هم از صبح به روستاها میرود، نقشه و نخ را به بافندهها میدهد و برحسب بافتشان به آنها دستمزد پرداخت میکند. هر بافنده میتواند سالانه یک تا سه گلیم ببافد، اما باز هم بستگی به بافندهها دارد.
با آنکه کرمان پته و قالی معروفی هم دارد، اما میگویند، گلیم شیریکیپیچ و گلیمفرش بهترین و محبوبترین صنایع دستی سیرجان هستند. آلمانیها یکی از علاقهمندان به گلیم سیرجان هستند. گرانترین گلیمها را با پشم مرینوس میبافند که از استرالیا وارد میشود.
حالا شهر سیرجان برای بافت گلیم شیریکیپیچ در شورای جهانی صنایع دستی ثبت شده است. شهری که زنانش این میراث هنری را حفظ کردهاند و غدا هیجاوی – رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی – وقتی این شهر و زنان گلیم بافش را دید، گفت: ما یکی از بهترین و غنیترین صنایع دستی جهان را دیدیم.
