جمعه, ۷ آذر ۱۴۰۴ / ۱۲:۴۸:۵۶
جنگل‌های ارسباران به لحاظ تنوع گیاهی و جانوری جزو ۱۵منطقه غنی جهان بوده که در صورت ثبت جهانی آن ضمن آنکه موجب رشد و توسعه صنعت گردشگری و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم این منطقه خواهد شد، به حفظ و احیای این جنگلها کمک شایانی نیز می‌کند.
به گزارش آذر صبح به نقل از فارس، ارزیابان یونسکو به منظور ثبت جهانی جنگل‌های ارسباران به عنوان دومین میراث طبیعی کشور، روز ۲۲ مهرماه سال‌جاری به این منطقه می‌آیند، در این میان آنچه در این خصوص قابل تامل، بحث و بررسی است، اینکه پرونده ثبت جهانی جنگل‌های ارسباران که اول فوریه به یونسکو ارسال شده بود با تایید این سازمان جهانی جهت ارزیابی‌های نهایی به اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (آی یو سی ان ) ارسال که در نهایت ارزیابان یونسکو برای ارزیابی میدانی عرصه، حریم، برنامه‌ها و مدیریتی به این منطقه سفر خواهند کرد.
بر همین اساس نظر به اهمیت ثبت جهانی جنگل‌های ارسباران و اینکه این جنگلها به لحاظ تنوع گیاهی و جانوری جزو ۱۵منطقه غنی جهان بوده که در صورت ثبت جهانی آن ضمن آنکه موجب رشد و توسعه صنعت گردشگری و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم این منطقه خواهد شد همچنین با ثبت جهانی این میراث طبیعی می‌توان به حفظ و احیای این جنگلها کمک شایانی کرد، حال برای رسیدن به این واقعیت‌ها در آستانه ثبت جهانی جنگل‌های ارسباران بیان چند نکته ضروری است:
نسخه‌ای برای ثبت جهانی جنگل‌های ارسباران
۱- امروزه دیگر بر همگان روشن شده است که منطقه ارسباران به دلیل موقعیت خاص و ویژگی‌های منحصر به فرد شهره عام و خاص شده است، ساخته شدن اولین گنبد جهان در آن، دقیق‌ترین شهر دایره‌ای جهان، سیستم شهرسازی منحصر به فرد، تکنولوژی مواد و مصالح و ساخت برای اولین بار را از دیگر ظرفیت‌های این منطقه برای ثبت جهانی اعلام می‌کنند.
نکته قابل تأمل دیگر در این خصوص اینکه، اهمیت منطقه ارسباران تنها به دلیل ویژگی‌های خاص اکوتوریسم، اکولوژیکی و توان‌های زیست محیطی آن نبوده، بلکه میراث تاریخی و فرهنگی این منطقه نیز از زمان‌های گذشته مورد توجه دوست‌داران این منطقه و جهان بوده، به طوریکه هر ساله هزاران گردشگر و محقق را به این منطقه جذب می‌کند.
جنگل‌های ارسباران؛ غریب آشنا
۲- بنابراین آنچه اختصاصاً در این زمینه مورد تاکید است اینکه، جنگل‌های ارسباران از سوی یونسکو به عنوان منطقه‌ای حفاظتی و ذخیره‌گاه بیوسفر (ژنتیکی) در کره زمین انتخاب شده، ولی با این وجود هر ساله به دلایل مختلف از جمله بی‌توجهی مردم و مسوولان، نبود امکانات و تجهیزات لازم روز به روز از وسعت این جنگلها کم می‌شود.
افزون بر آنچه گفته شد، جنگل‌های ارسباران از جمله یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این منطقه است.
منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت ۸۰ هزارو ۴۲۷ هکتار در کناره‌های جنوبی رود ارس در حوزه شهرستان‌های کلیبر و ورزقان واقع شده و در سال ۱۳۵۴ از طرف یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره معرفی شده و از شهرت جهانی برخوردار و به عنوان فسیل زنده نیز معروف است.
۳- در کنار موارد بیان شده، منطقه حفاظت شده ارسباران، از نظر تنوع گونه‌ای جانوری و گیاهی نیز در سطح جهان کم‌نظیر بوده است. طی آخرین آمار اعلام شده، وسعت جنگل ارسباران ۱۶۴ هزار هکتار بوده که از این وسعت ۱۴۸ هزار هکتار از آن به عنوان جنگل حمایتی و حفاظتی است.
ارسباران در تب و تاب جهانی شدن
در این جنگل بیش از یک‌هزار و ۸۰ گونه گیاهی و ۳۲۰ گونه جانوری شناسایی شده که سیاه خروس، قرقاول ارسبارانی، پلنگ، شوکا، کل و بز وحشی، گربه وحشی و گربه جنگلی، عقاب طلائی، عقاب شاهی، سارگپه جنگلی، طرلان، بحری، بلوط، سرخدار، گلابی، گیلاس وحشی، انار، زرشک، سماق، ارس، پیرو، زغال اخته، افرا، گردو، ممرز، گونه‌های متنوع گراس و نباتات علوفه‌ای مناطق نیمه خشک استپی و … از جمله مهم‌ترین گونه‌های جانوری و گیاهی مهم منطقه است.
از دیگر جاذبه‌های گردشگری منطقه ارسباران می‌توان به وجود گورستان‌ها و کلیساهای تاریخی متعددی است که از جمله آنها می‌توان به کلیسای آینالو، کلیسای وینق و کلیسای ناپشته، و از گورستان‌ها به گورستان وینق، گورستان داش‌باشی، گورستان تازه‌کند و گورستان آینالو اشاره کرد.
قلعه تومانیانس وینق، قلعه قره قوچ، قلعه قله دره سی وینق، قلعه آغی، قلعه تاتار، قلعه تومانیانس آینالو، قلعه ابریق و قلعه مکیدی، درخت کهنسال بلوط در روستای چریق و درختان چنار کهنسال در روستاهای شاه حیدر، مکیدی و طوعلی سفلی، یخچال طبیعی ما بین روستاهای گندم نان و شیخ حسینلو و … از جمله دیگر جاذبه‌های بی‌شمار منطقه حفاظت شده ارسباران است.
۴- این منطقه با وجود داشتن کمتر از ۵ صدم مساحت کشور بیش از ۱۳ درصد پوشش گیاهی ایران را در خود جای داده است و ۲۹ درصد از پستانداران، ۴۴ درصد پرندگان ایران، ۳۲ درصد از دوزیستان، ۹ درصد آبزیان و ۲۰ درصد خزندگان کشور در آن زندگی می‌کنند.
ارسباران برند گردشگری طبیعت بکر ایران
افزون بر این‌ها، همچنین تاکنون ۲۱۵ گونه پرنده، ۲۹ گونه خزنده، ۵ گونه دوزیست، ۴۸ گونه پستاندار و ۱۷ گونه ماهی در مناطق مختلف ارسباران شناخته شده و برخی دیگر از گونه‌های جانوری در این جنگلها به دلایل مختلف ناشناخته مانده است.
همچنین کارشناسان این حوزه، جنگل‌های ارسباران را به دلیل داشتن گونه‌های متنوع گیاهی و جنگلی، در زمره یکی از مناطق با ارزش ژنتیکی جهان شناخته و به جهت برخی ویژگی‌های خاص یک منطقه رویشی مستقل با نام منطقه جنگلی ارسباران معرفی کرده‌اند که یکی از مناطق ۵گانه رویشی ایران محسوب می‌شود.
۵- کوتاه سخن آنکه هر چند مسوولان و مدیران اجرای سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور و استان بر لزوم ثبت هر چه سریع‌تر این اثر طبیعی در حافظه جهانی تاکید می‌کنند، ولی با توجه به اقداماتی که در این راستا صورت گرفته به نظر می‌آید، با این اوضاع و احوالی که هر ساله بر تخریب منطقه حفاظت شده این جنگلها صورت می‌گیرد، باید سال‌ها منتظر ثبت جهانی این آثار طبیعی شد.
جلوه تاریخ و تمدن در طبیعت بکر ارسباران
حال آنچه در این زمینه اهمیت دارد اینکه آذربایجان، سر ایران با تاریخ عظیم و پشتوانه غنی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که دارد تا به حال ۲ اثر میرات فرهنگی را در فهرست یونسکو برای جهانیان ثبت کرده است که به نظر می‌رسد با توجه به ظرفیت‌های استان آذربایجان‌شرقی در عرصه‌های مختلف تاریخی، فرهنگی و معنوی، و به ویژه طبیعی این تعداد آثار ثبت شده جهانی از این استان جای بسی تامل دارد!
۶- در هر صورت مسوولان و دست‌اندرکاران این حوزه باید بیش از این‌ها به فکر حفظ و احیاء و به ویژه شناساندن ظرفیت‌های بالقوه توریستی و گردشگری این منطقه به جهانیان باشند.
چرا که ظلم است این جنگلها و مناطق حفاظت شده کشورمان با این همه ظرفیت‌هایی که از آن نام برده می‌شود، ذره ذره به خاک و خاکستر تبدیل شوند و در آینده فقط حسرت کارهای نکرده خویش را داشته باشیم و این آثار بکر، زیبا و طبیعی کشورمان فقط در قاب فیلم‌ها و عکس‌ها در خاطره‌هایمان باقی بماند.
