پنجشنبه, ۱۶ مرداد ۱۴۰۴ / ۲۳:۱۴:۳۶
جنگل‌های ارسباران یکی از اکوسیستم‌های جنگلی ویژه و جزو مناطق ۱۰۳ گانه «بیوسفر» جهان در مرحله نهایی ثبت جهانی است، از این رو پرداختن به زوایای مختلف از جمله برآوردهای ارزش‌های طبیعی، اقتصادی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی برای حفظ و احیای این اکوسیستم بکر جهان ضروری است.
به گزارش آذر صبح به نقل از فارس، در راستای برای تحقق این راهبردها، اخیراً از سوی مریم حق‌جو، پژوهشگر و دانش‌آموخته یکی از دانشگاه‌های تبریز در قالب رساله دکترا به برآورد ارزش اقتصادی جنگل‌های ارسباران پرداخته که به بخشی از این تحقیق می‌پردازیم.
از آن‌جایی که جنگل‌ها یکی از منابع طبیعی مهم توسعه اقتصادی بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران مطرح است که با تولید کالاها و خدمات به توسعه اقتصادی و اجتماعی کمک می‌کنند.
تخریب و جنگل‌زدایی در سال‌های اخیر منجر به از دست رفتن بخش عظیمی از این منافع و در نتیجه ایجاد انگیزه برای حفاظت از جنگل‌ها شده است.
با این اوصاف؛ جنگل‌های ارسباران نیز با ۱۶۴ هزار هکتار وسعت در شمالی‌ترین نقطه استان‌های آذربایجان‌شرقی و اردبیل یکی از ارزشمندترین جنگل‌های جهان به شمار می‌آید.
کورس جنگل‌های ارسباران در اقتصاد
بر این اساس، جنگل‌های ارسباران، صرف‌نظر از جاذبه‌های شکارگاهی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به دلیل وجود گونه‌های گیاهی و جانوری کمیاب، چشم‌اندازهای بکر و وسیع، گنجینه منحصر به فردی از منابع محیط زیستی را در جغرافیای شمال‌غربی کشور ایجاد کرده است.
از این رو، هدف مطالعه حاضر برآورد ارزش کل اقتصادی جنگل‌های ارسباران و سه‌گونه با ارزش جانوری جنگل‌های (پلنگ، خرس قهوه‌ای و سیاه خروس قفقازی) با استفاده از دو رهیافت آزمون انتخاب و رتبه‌بندی مشروط بوده است.
به هر حال نتایج به دست آمده از هر دو روش در این طرح نشان دادند که کارکردهای غیربازاری حدود ۹۸ درصد از ارزش کل اقتصادی جنگل‌های ارسباران را به خود اختصاص داده‌اند و کارکرد بازاری و ارزش تولیدی صرفاً حدود دو درصد از کل این ارزش‌ها را داراست.
همچنین نتایج این طرح در همین زمینه نشانگر این است که اجرای هر نوع سناریوی حفاظتی در جهت بهبود وضعیت جنگل‌ها سبب افزایش قابل توجه مازاد رفاهی افراد خواهد شد.
براساس نتایج رهیافت آزمون انتخاب ارزش کل اقتصادی جنگل‌های ارسباران سالانه حدود۶ میلیون و ۵۴۴ هزار و ۹۵۶ میلیارد ریال است که کارکردهای اطلاعاتی و زیست‌گاهی حدود ۴۳ درصد، کارکردهای غیراستفاده‌ای حدود ۳۴ درصد،کارکردهای تنظیمی حدود ۲۱ درصد و کارکردهای تولیدی صرفاً دو درصد از این ارزش‌ها را به خود اختصاص می‌دهند.
لزوم نگاه حسابگرانه به پتانسیل های جنگل های ارسباران
از سویی همچنین براساس نتایج روش رتبه‌بندی مشروط ارزش کل اقتصادی برآوردی برای جنگل‌های ارسباران سالانه حدود ۷ میلیون و ۴۱۴ هزار و ۱۷۹ میلیارد ریال است که کارکردهای اطلاعاتی و زیست‌گاهی حدود ۵۳ درصد، کارکردهای تنظیمی حدود ۲۵ درصد، کارکردهای غیراستفاده‌ای حدود ۲۰ درصد و همانند رهیافت پیشین، کارکردهای تولیدی صرفاً دو درصد از این ارزش‌ها را به خود اختصاص می‌دهند.
براساس نتایج به دست آمده، ارزش‌گذاری گونه‌های ارزشمند جانوری به روش آزمون انتخاب و رتبه‌بندی مشروط، ارزش کل سه‌گونه جانوری در دو روش به ترتیب حدود ۶۵۵ هزار و ۶۹۲ میلیارد ریال و ۸۳۱ هزار و ۶۶میلیارد ریال است که پلنگ حدود ۵۰ درصد از کل این ارزش در هر دو رهیافت را به خود اختصاص داده است.
در سایه‌سار جنگل‌های ارسباران
کوتاه سخن آنکه، نتایج مقایسه دو رهیافت نیز نشان می‌دهد که رهیافت رتبه‌بندی مشروط تطابق بیشتری با ترجیحات و رتبه‌بندی مستقیم پاسخ‌گویان داشت.
ارزش بالای برآوردی برای کارکردها و گونه‌های جانوری جنگل‌های ارسباران لزوم توجه و سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب جهت حفاظت از این گنجینه‌های ارزشمند از طریق سرمایه‌گذاری دولتی و برنامه‌ریزی جهت جلب کمک‌های بالقوه مردمی را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
در این راستا، بهبود شرایط تفریحی و تسهیلات گردشگری و رفت و آمد در این جنگل‌ها، اطلاع‌رسانی به افراد در خصوص گونه‌های جانوری با ارزش موجود در جنگل‌ها و در خصوص ارزش‌های غیراستفاده‌ای به ویژه ارزش وجودی و میراثی، گنجاندن آموزش‌های زیست محیطی در برنامه آموزشی همچنین بهبود سطح آگاهی مردم نسبت به کلیه کارکردهای این جنگل‌ها از پیشنهادهای مطالعه حاضر است.
نباید فراموش کرد در سالی که به نام سال «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل»، از سوی مقام معظم رهبری نامگذاری شده؛ توجه و پرداختن به مشکلات و مقوله اقتصادی کشور در حوزه‌های مختلف وظیفه هر شهروند ایرانی است و در این میان وظیفه دانشگاهیان کشور بسیار حساس، تعیین‌کننده و کلیدی است.
ثبت جهانی جنگل‌های ارسباران؛ چرا و چگونه؟
ناگفته نماند، جنگل‌های ارسباران با احتساب عرصه و حریم‌ها بیش از ۱۶۰ هزار هکتار وسعت دارد و در شمال استان آذربایجان‌شرقی قرار گرفته است و صرف‌نظر از جاذبه‌های شکارگاهی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به دلیل وجود گونه‌های گیاهی و جانوری کمیاب، چشم‌اندازهای بکر و وسیع و شکنندگی و آسیب‌پذیری بالای خود در سال‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ شمسی ابتدا به عنوان منطقه ممنوعه و سپس منطقه حفاظت شده تحت حفاظت و نظارت اعلام شد.
این منطقه با داشتن کمتر از ۵ صدم مساحت کشور، بیش از ۱۳ درصد پوشش گیاهی ایران را در خود جای داده است و ۲۹ درصد از پستانداران کشور،۴۴ درصد پرندگان ایران، ۳۲ درصد از دوزیستان کشور، ۹ درصد آبزیان و ۲۰ درصد خزندگان ایران در این منطقه ارسباران زندگی می‌کنند.
منطقه حفاظت شده ارسباران در ۲۹ مرداد ۱۳۹۳ به شماره ۲۰۴ در فهرست میراث طبیعی کشور ثبت شده است.
در کنار موارد بیان شده، در روزهای اخیر این جنگل از سوی ارزیابان سازمان یونسکو به صورت میدانی برای ثبت نهایی آن مورد ارزیابی قرار گرفته که در این ارزیابی کارشناسان یونسکو بر حفظ معماری، پارامترهای فرهنگ، زندگی اصیل روستایی و اهمیت آن در ثبت جهانی تاکید کرده‌اند که نتایج آن تیرماه ۹۷ اعلام خواهد شد.
کوتاه سخن آنکه، هر چند مسؤولان و مدیران اجرای سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور و استان بر لزوم ثبت هر چه سریع‌تر این اثر طبیعی در حافظه جهانی تاکید می‌کنند ولی با توجه به اقداماتی که در این راستا صورت گرفته به نظر می آید، با این اوضاع و احوالی که هر ساله بر تخریب منطقه حفاظت شده این جنگل‌ها صورت می‌گیرد، باید مراقب وضع موجود بود تا اینکه این جنگل با این روند به ثبت جهانی برسد.
در هر صورت مسؤولان و دست‌اندرکاران این حوزه باید بیش از اینها به فکر حفظ و احیاء و به ویژه شناساندن ظرفیت‌های بالقوه توریستی و گردشگری این منطقه به جهانیان باشند.
