تنگنای تازه آب

بزرگنمایی تصویر

به گزارش آذر صبح، روزنامه شهروند نوشت: حالا در شرایطی که منابع آب کشور به دلیل مصرف بی رویه و خارج از استاندارد به یغما رفته و کشور را با بحران پیچیدها ی روبه رو کرده است.

۱۱ درصد منابع آب موجود هم به دلیل آلودگی به پساب‌های صنعتی و کودهای شیمیایی غیراستاندارد و فاضلاب از دسترس خارج شده است. اتفاقی که موجب شده است بهره برداری از همین منابع موجود آب را هم بسیار پرهزینه کند.

هدایت فهمی کارشناس منابع آبی وزارت نیرو با اشاره به این که میزان نیترات موجود در آب براساس استانداردهای جهانی باید ۵۰ میلی گرم در هر لیتر باشد، به «شهروند» می گوید: هزینه تصفیه آب های آلوده به نیترات بسیار بالاست و به تجهیزات پیشرفته ای نیاز دارد.

او که معتقد است نبود شبکه فاضلاب و همچنین کاهش کمی منابع آبی زیرزمینی منجر به بالا رفتن شاخص نیترات در آنها شده، ایجاد شبکه فاضلاب و مدیریت کیفیت آب از طریق ایجاد شبکه فاضلاب به صرفه تراز تصفیه مجد این منابع است.

اما در شرایطی کارشناسان ایجاد شبکه فاضلاب در شهرهایی همچون تهران را الزامی می دانند که محمد پرورش مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران همین چند وقت پیش اعلام کرده بود که شهرهای استان تهران منابعی برای اجرای طرحهای فاضلاب و احداث تصفیه خانه ندارند.

او همچنین تأکید کرده بود که اگر دولت بخواهد برای اجرای شبکه فاضلاب و احداث تصفیه خانه هزینه کند، به دلیل کمبودها و نبود بودجه ممکن است این موضوع ۳۰ سال طول بکشد.

نیترات پایین آب پشت سدها

البته بالا بودن نیترات تنها به سفره های زیرزمینی محدود نمی شود . هرچند که آب پشت سدها، حجم

نیترات کمی دارند که برای مصرف انسانی بسیار مناسب است، اما به واسطه حفر چاههای عمیق میزان نیترات

موجود در آبها بالا رفته که آب چاه با سد تلفیق شده و درحال حاضر نیترات موجود در آب تهران بالاست.

در شرایطی که منابع آبی زیرزمینی ایران با کاهش

چشمگیری مواجه شده، نبود شبکه فاضلاب مزید بر علت شده است. کارشناس منابع آبی وزارت نیرو تأکید می کند که در شهرهای شبکه فاضلاب در آنها به صورت چاه های جذبی است و سیستم فاضلاب در آنها به صورت کامل مدیریت نمی شود.  احتمال آلوده شدن سفره های زیرزمینی به نیترات در آنها بسیار بالاست.

برداشت بی رویه نیترات آب را افزایش داد

مصرف بی رویه و کاهش منابع آبی یکی از علل کلیدی برای نیتراته شدن آب است. بیش از ۲۵ درصد از مصرف آب در ایران بی رویه است. این بدان معناست که ۲۵ درصد برداشت آب از چاه ها، رودخانه ها و دریاچه ها بیش از میزان جایگزینی آن است.

ایران درحال حاضر از جمله کشورهایی است که در آن نرخ برداشت آب از منابع آب زیرزمینی بسیار بالاست. برآورد می شود که عرضه آب های زیرزمینی معادل ۵۵ درصد آب مصرفی است.

هدایت فهمی کارشناس منابع آبی در این باره می گوید : برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی همچنین سبب شده است که سطح منابع آب زیرزمینی پایین برود، زمین ها فروکش کند و کیفیت آب مصرفی کاهش یابد. طبیعی است که وقتی میزان ذخایر آبی کاهش می یابد، میزان املاح و نیترات هم در آن افزایش یابد.

۲۵ درصد فاضلابهای کشور تصفیه می شود

بیش از نیمی از جمعیت مراکز بزرگ درحال رشد شهری ایران به سیستم فاضلاب متصل نیستند و تنها ۲۵ درصد فاضلابها تصفیه و بازیابی می شود . بیش از ۷ درصد جمعیت ایران در مناطق شهری ساکن اند و  افزایش مهاجرت به شهرها بدان معناست که این نسبت افزایش خواهد یافت . این امر چالشه ای عظیمی در مقابل سیستم های توزیع آب و فاضلاب قرار می دهد.

به رغم اصاحاتی که اخیرا صورت گرفته، کمتر از نیمی از جمعیت شهری کشور به سیستم فاضلاب شهری متصل اند و همه فاضلاب جمع آوری شده هم تصفیه و بازیابی نمی شود.

فهمی کارشناس مدیریت منابع آب وزارت نیرو اعلام کرده است: درحال حاضر بین ۴۳ تا ۴۶ درصد جمعیت شهری تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار دارد .

هرچند که اجرای این طرح در شهرهایی همچون تهران و اصفهان از پیشرفت بسیار خوبی برخوردار بوده است. به گفته او، تهران ۹ هزار کیلومتر شبکه فاضلاب دارد که تاکنون برای ۶۵۰۰ کیلومتر آن شبکه فاضلاب ایجاد شده و به عبارتی ۶۵ درصد جمعیت تهران تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار دارد.

این بدان معناست که حداقل ۳۵ درصد فاضلاب به صورت تصفیه نشده به محیط زیست برمی گردد.

۱۱ درصد منابع آبی کشور نیتراته شده است

« ۱۱درصد از حجم منابع آبی کشور به دلیل نیتراته شدن طی ۱۰ سال گذشته از مدار مصرف خارج شده است.»

مدیرکل دفتر نظارت بر بهداشت و کیفیت آب شرکت مهندسی آب و فاضلاب گفت : نیترات و فلزات سنگین از جمله پارامترهای شیمیایی آب هستند که میزان آنها با هدف تأمین سلامت مردم به طور مستمر در منابع آبی مورد اندازه گیری قرار می گیرد.

کوشیار اعظم واقفی که در حاشیه همایش مدیران و کارشناسان کنترل کیفی و آزمایشگاه های شرکت های آب و فاضلاب شهری و روستایی کشور در مشهد سخن می گفت، ادامه داد : اگر میزان نیترات از حد مجاز بالاتر باشد، خطرات و عوارض مختلف برای سلامتی افراد جامعه در پی دارد.

به گفته او، آزمایشگاه های زیر پوشش شرکت آب و فاضلاب توان اندازه گیری پارامترهای شیمیایی آب را دارند .این پارامترها به صورت فصلی، ۶ ماهه یا سالانه مورد بررسی قرار می گیرند.

واقفی همچنین پارامترهای آب را شامل دو دسته میکروبی و شیمیایی ذکر و بیان کرد : هم اکنون مطلوبیت پارامترهای میکروبی در شبکه های آب کشور بالاتر از ۹۵ درصد است . در شهرها این رقم به بالاتر از ۹۹ درصد می رسد و این عدد براساس استانداردهای جهانی از شرایط بسیار خوب ایران حکایت می کند.

نیترات چیست؟

وجود املاح در آب شرب طبیعی است، اما باید این املاح براساس شاخص های تعیین شده سازمان بهداشت جهانی کنترل شود.

نیترات بدون رنگ، بو و طعم است . در آبهای آشامیدنی بدون آزمایش قابل تشخیص نیست.  بنابراین باید آب مصرفی گروه سنی کودکان، زنان باردار، مادران شیرده و سالمندان آزمایش و نیترات آن کنترل بیشتری شود.

به طور طبیعی نیترات درحد غلظت کمتر از حد مجاز، در آبهای آشامیدنی و آبهای زیرزمینی وجود دارد.  آزمایش اولیه برای تعیین میزان نیترات منابع آب ضروری است. در این زمان هر نوع فعالیتی در نزدیک چاه های آب می تواند سبب آلودگی آب شود.

در صورت وجود منابع نقطه ای آلوده کننده مانند محل زندگی دام ها و محل دفع فاضلاب در مجاورت چاه های خانگی، لازم است حداقل سالی یکبار آزمایش نیترات انجام و با پایش کیفی آن تغییرات غلظت نیترات بررسی شود.

در صورتی که چاه در معرض منابع غیرنقطه ای مانند کاربرد کودهای کشاورزی قرار گرفته باشد، پایش کیفی برای بررسی تغییرات غلظت نیترات کمتر مورد نیاز است.

نیتریت،نیترات، آمونیاک،  ( TKN) واگر کود یا فضولات حیوانی در اطراف منابع آب پراکنده شده باشد، باید هرچه سریعتر نسبت به جمع آوری و دفع آن اقدام و آب چاه  )منبع آب(  آزمایش شود.  خطر اولیه نیترات در آبهای آشامیدنی زمانی اتفاق می افتد که در دستگاه گوارش فرم نیترات به نیتریت تبدیل شود.

نیتریت باعث اکسیدشدن آهن موجود در هموگلوبین گلبولهای قرمز می شود و درنهایت نمی تواند اکسیژن را با خود حمل کند، به این حالت متهموگلوبینمیا می گویند.

در صورت نبود اکسیژن، باعث مردن برخی سلولهای بدن یا کبودی پوست می شود. در افراد بالای یک سال، توانایی سریع تبدیل متهموگلوبین به هموگلوبین وجود دارد و به رغم سطح بالای نیترات و نیتریت، مقدار متهموگلوبین در سلو لهای قرمز خون کمتر باقی می ماند.

به هرحال در کودکان زیر ۶ماه، سیستم آنزیمی آنها به دلیل عدم تکامل، توانایی کاهش متهموگلوبین به هموگلوبین را ندارد و متهموگلوبینمیا اتفاق می افتد، چون ممکن است در مدت زمان طولانی مصرف آبهای دارای نیترات بالا، اثرات مزمن بر جای بگذارد، باید کنترل بیشتری در مورد آن صورت گیرد.

خطر بروز سرطان در آبها یا غذاهایی که نیترات و نیتریت داشته اند، گزارش شده است، احتمالا نیترات در بدن با آمین ها یا آمیدها واکنش نشان داده و نیتروز آمین تشکیل می شود که عامل شناخته شده سرطان است.

قبل از تشکیل نیتروزآمین، نیترات باید به نیتریت تبدیل شود. نیترات به سه روش تقطیر، اسمز معکوس، تبادل یونی از آب جدا می شود.

نیترات در آبهای آشامیدنی به ویژه برای کودکان می تواند مشکل ساز باشد.  آزمایش آب تنها راهی است که غلظت نیترات را تعیین می کند و  براساس نتیجه آن می توان حد قابل قبول یا غیرقابل قبول استاندارد را تعیین کرد . برای جلوگیری از آلودگی نیترات در آب های آشامیدنی، راهکار اصلی همان انتخاب محل مناسب برای حفر چاه و بهسازی آن است.