جمعه, ۱۷ مرداد ۱۴۰۴ / ۰۳:۳۹:۲۸
هفته گذشته شاهد آلودگی شدید هوای شهر تبریز بودیم؛ این آلودگی به حدی بود که مدارس این شهر در کلیه مقاطع به مدت چند روز متوالی تعطیل شدند.
سعید عبدی – آذر صبح، کلانشهر تبریز به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام در سال ۲۰۱۸ میلادی، در کانون توجهات قرار دارد. کمتر مسئولی را در شهر تبریز می توانیم پیدا کنیم که در سخنرانی های خود به موضوع تبریز ۲۰۱۸ گریزی نزده باشد. درسطح شهر نیز شاهد بنرها و تابلوهای عظیمی هستیم که نوید یک سال میلادی پر رونق را در شهر تبریز می دهند. قرار است شهر تبریز به عنوان مقصد گردشگری مسلمانان جهان در سال ۲۰۱۸ به مسافران خارجی خدمات ارائه کند. همه این موضوع را به خوبی می دانیم و به آن واقف هستیم اما مساله این است که دقیقا قرار است چه خدماتی به میهمانان خارجی ارائه کنیم؟ مقوله ورزش یکی از مقوله های اساسی در پیشبرد اهداف والای تبریز ۲۰۱۸ است. میزبانی رویدادهای ورزشی در رشته های مختلف یک راه بسیار ساده برای کشاندن خیلی عظیمی از مردم کشورهای مختلف به شهر تبریز است که روی آن سرمایه گذاری بسیاری زیادی شده است. بسیاری از هیات های ورزشی استان در تقویم پیش روی خود میزبانی رویدادهای بین المللی را گنجانده اند. این موضوع با استقبال رجال سیاسی شهر نیز همراه است.
در تب و تاب تبریز ۲۰۱۸ و اقداماتی که در جهت مهیا شدن برای آن در حال انجام است، آلودگی هوای شهر تبریز پارادوکسی بود که گریبان این کلانشهر را در آستانه ورود به سال ۲۰۱۸ میلادی گرفت. این اتفاق باعث شد تا نگرانی ها در خصوص تحت الشعاع قرار گرفتن جذب توریسم در سال میلادی پیش رو بیش از پیش احساس شود. بی شک هیچ توریست خارجی، برای سفر به کشوری دیگر، شهری را انتخاب نمی کند که میزان آلاینده های آن چندین برابر حد مجاز بوده و مدارس شهر را به تعطیلی می کشانند. بسیار واضح است که در صورت تداوم این امر بحث میزبانی از میهمانان خارجی در تبریز ۲۰۱۸ با اختلالی قابل ملاحظه روبرو خواهد شد. چه بسا که این اتفاق در صورت تداوم یافتن و بالا رفتن شدت آن باعث تبدیل این فرصت استثنایی به یک تهدید اساسی شود؛ تهدیدی که از آن صحبت می کنیم مستقیما آبروی کلانشهر تبریز را نشانه گرفته است. از شهری صحبت می کنیم که با تمدنی افتخار آمیز توانسته پایتخت گردشگری جهان اسلام در سال ۲۰۱۸ شود. این یک فرصت عالی برای شهر تبریز است اما همان گونه که اشاره شد برخی اتفاقات باعث شده اند تا فرصت یاد شده به تهدید تبدیل شود!
بدون شک ازدهام سرسام آور خودرو در خیابان های شهر تبریز یکی از عوامل اساسی در آلوده شدن بیش از حد طبیعی هوای این شهر به شمار می رود. ضعف سیستم حمل و نقل عمومی، عدم جا افتادن فرهنگ استفاده نکردن از خودروهای تک سرنشین و خودروهای فرسودی شاخه های اصلی این موضوع را شامل می شوند. اما در این مطلب قصد بررسی و ورود به این موارد را نداریم. می خواهیم از دوچرخه صحبت کنیم. آری دوچرخه! دوچرخه ای که تا کنون بارها در مورد آن صحبت کرده ایم. بحث هر چقدر هم تکراری باشد تا زمانی که تاثیر خود را روی جامعه اعمال نکرده است پتانسیل تکرار شدن دارد. پیش از هر گونه بحثی استفاده از دوچرخه در میان شهروندان تبریزی را با واژه “فرهنگ استفاده از دوچرخه” تفکیک می کنیم. حتما می پرسید چرا؟ پاسخ بسیار واضح است، صحبت از فرهنگ استفاده از یک وسیله زمانی می تواند مورد بحث قرار بگیرد که آن وسیله به سادگی و به حد کافی در اختیار شهروندان قرار گرفته باشد. آنگاه می توانیم بحث فرهنگ استفاده از آن وسیله را به چالش کشیده و در مورد آن صحبت کنیم. در شرایط فعلی همان پله اول یا پایِ هرم می لنگد پس چه انتظاری می توانیم داشته باشیم که شاهد شکوفایی موضوع یاد شده باشیم؟!
چندی پیش از دوچرخه های خاک خورده در ایستگاه های تعبیه شده جهت کرایه دوچرخه به شهروندان نوشتیم. از این نوشتیم که این دوچرخه ها با چه هدفی در ایستگاه های یاد شده قرار گرفته اند و چه میزان بهره وری از آنها تا به امروز انجام شده است؟ به این موضوع اشاره کردیم که سیستم ثبت نام و قوانین عجیب استفاده از دوچرخه های یاد شده به گونه ای طراحی شده اند که کمتر شهروندی را به سمت خود جلب می کنند. این در حالی است که بایستی عکس این موضوع شامل حال دوچرخه های خاک خورده و طالبان استفاده از آنها شود! در شرایطی که بسیاری از شهروندان از نظر اقتصادی توان خرید دوچرخه را ندارند و به ناچار از تاکسی برای تردد در شهر استفاده می کنند نباید انتظار داشته باشیم که شهری بدون آلودگی داشته باشیم. دسته ای که از آن صحبت می کنیم تنها بخشی از جامعه ما را تشکیل می دهد. دسته اصلی مورد بحث ما افرادی هستند که خودروی شخصی دارند. در سیستم کرایه دوچرخه برای شهروندان هیچ گونه عامل انگیزشی برای این افراد پیش بینی نشده است. بسیاری از مالکان خودرو اصلا از وجود چنین طرحی اطلاع ندارند چه برسد به آن که به فکر استفاده از آن باشند! ایستگاه ها هم که به لطف خدا و مسئولین در حالت نیمه تعطیل رو به تعطیلی کامل قرار دارند! دسته ای دیگر از شهروندان را افرادی تشکیل می دهند که تمایل به استفاده از دوچرخه های کرایه ای را دارند اما قوانین عجیب و محدودیت بیش از اندازه باعث شده تا تمایلی برای نزدیک شدن به ایستگاه های کرایه دوچرخه نداشته باشند.
استفاده از دوچرخه به خودی خود نمی تواند باعث رفع معضل آلودگی هوا شود اما می تواند نقشی غیر قابل انکار در کنترل این معضل داشته باشد. تا زمانی که تبلیغات مناسب در این خصوص در سطح شهر برای شهروندان انجام نشود و آنها به وجود چنین ایستگاه هایی آگاهی پیدا نکنند نمی توان انتظار رونق یافتن استفاده از دوچرخه در سطح شهر را داشت. بسیاری از شهروندان حتی در مورد فواید و دلایل مثبت استفاده از دوچرخه نیز آگاهی کافی ندارد؛ این ضعف آنها نیست بلکه ضعف مسئولینی است که وظیفه دارند که فرهنگ دوچرخه سواری را در سطح شهر رواج دهند. جز چند استفاده نمادین از دوچرخه از سوی مسئولین شهری و افراد مشهور هیچ حرکت انگیزشی در مورد استفاده از دوچرخه شاهد نبودیم؛ پس چگونه می خواهیم انتظار داشته باشیم که شهری پر از دوچرخه سوار داشته باشیم؟ برای رواج یک فرهنگ یا موضوع اجتماعی مهم ترین نکته در آغاز راه ایجاد حس نیاز در افراد جامعه است. افراد جامعه باید نسبت به استفاده از یک وسیله یا انجام یک کار اجتماعی به خوبی توجیه شده و احساس نیاز از درون شان شعله ور شود. در غیر این صورت هر اقدامی با شکست مواجه خواهد شد.
کمتر از یک هفته به آغاز سال نوی میلادی باقی مانده و این یعنی سال ۲۰۱۸ از آنچه که فکرش را می کنیم به ما نزدیک تر است. بسیار دیر شده اما هنوز هم می شود کارهای بسیاری کرد. هزینه های زیادی برای مهیا شدن شهر برای میزبانی از میهمانان خارجی شده، می شود و خواهد شد چه عیبی دارد قسمتی از این هزینه ها نیز صرف تهیه مقادیر قابل توجهی دوچرخه برای شهروندان شود؟ شک نکنید در صورتی که سطح شهر پر از دوچرخه شود آرام آرام خواهیم دید که همه مردم شهر دوچرخه سوار می شوند…
