دوشنبه, ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ / ۰۷:۱۳:۰۹
زلزله ۲ ریشتری قدرتی کمتر از انفجار ۴۵ کیلوگرم تی ان تی دارد ولی زلزله ۷ تا ۸ ریشتری، معادل انفجار ۱۰۰ بمب هیدروژنی انرژی آزاد می کند.
کره زمین از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:
– هسته زمین (مایع)
مواد مذابی با حرارت ۶۰۰۰ درجه سانتیگراد که معادل حرارت سطح خورشید است.
– گوشته زمین (نیمه جامد و خمیری)
مواد تشکیل دهنده آن مانند آهن، منیزییم، کلسیم و … داغ و نیمه خمیری هستند و هر چه از هسته زمین دورتر می شوند از حرارت شان کاسته می شود.
– پوسته زمین (جامد)
نازک ترین بخش زمین است که همه جانداران، روی آن زندگی می کنند و تنها یک درصد از حجم زمین را تشکیل می دهد.
اگر بخواهیم کره زمین رابه تخم مرغ تشبیه کنیم، هسته، “زرده” است، گوشته، “سفیده” و پوسته، “پوست” تخم مرغ.
پوسته جامد زمین، یکدست نیست بلکه از صفحات بزرگ و گوناگون سنگ تشکیل شده اند که مانند قطعات ناهمگون یک پازل، سطح زمین را پوشانده اند.
گسل
همان طور که در سطرهای بالا خواندیم، زیر زمین داغ است و همین داغی باعث شده است که همواره در تحرک باشد. تحرکات زیر زمین، سنگ های بزرگ روی زمین را نیز تحت تأثیر قرار می دهد و باعث حرکت مداوم و گاه شکستگی آنها می شود.
گفتیم که سنگ ها به شکل صفحاتی در کنار هم قرار گرفته اند. جایی که سنگ ها به هم می رسند “گسل” نام دارد.
گاهی فشارهای داخل زمین، باعث می شود صفحات سنگ ها تکان بخورند و لبه های آنها به هم ساییده شود. این ساییدگی گاه افقی است و بعضاً عمودی.
گاه نیز سنگ ها دچار شکستگی های جدید می شوند.
انرژی حاصل از این حرکت ها، بر روی زمین به صورت لرزش حس می شود که به آن، “زلزله” می گوییم.
نقشه گسل های فعال ایران
ریشتر
وقتی زمین می لرزد، دستگاه های لرزه نگار که مجهز به پاندول های خاصی هستند فعال می شوند. شدت حرکت پاندول به همراه فرمول های خاصی که در این زمینه وجود دارد، نشانگر قدرت زمین لرزه است.
چالز فرانسیس ریشتر
قدرت زلزله را با مقیاسی به نام “ریشتر” می شناسیم چون اولین کسی که آن را شناسایی و عرضه کرد، دانشمندی آمریکایی به نام “چارلز فرانسیس ریشتر” بود که در ۱۹۸۵ در گذشته است. البته در چین باستان هم دستگاه لرزه نگار وجود داشت.
قدرت زلزله بر اساس ریشتر
زیر ۲ ریشتر:
غیر قابل احساس توسط انسان/ تنها توسط دستگاه ثبت می شود/ میلیون ها بار در سال در کره زمین می آید و امری مستمر است.
۲ تا ۳ ریشتر:
اکثر انسان ها قادر به احساس آن نیستند و فقط اشیاء معلق، تکان مختصری می خورند./ سالانه ۳۰۰ هزار زلزله ۲ الی ۳ ریشتری در کره زمین رخ می دهد.
۳ تا ۴ ریشتر:
وقتی در خانه اید احساس می کنید یک کامیون سنگین از پشت دیوار خانه رد می شود/ سالانه ۴۹ هزار بار در کل جهان می آید.
۴ تا ۵ ریشتر:
اکثر مردم آن را احساس می کنند، اشیاء داخل ساختمان به لرزش در می آیند، در و پنجره ها باز و بسته می شوند؛ معمولا تلفات ندارد مگر افرادی که دچار وحشت شده اند یا حین فرار آسیب می بینند/ ۶۳۰۰ بار در سال رخ می دهد.
۵ تا ۶ ریشتر:
همه مردم آن را احساس می کنند، کمدها و اشیاء سنگین داخل خانه تکان می خورند، کنترل خودرو حین رانندگی سخت می شود، خانه های سست فرو می ریزند و عده ای زیر آوار می مانند./ در جهان سالانه ۸۰۰ بار رخ می دهد.
۶ تا ۷ ریشتر:
ساختمان هایی که در برابر زلزله مقاوم نیستند فرو می ریزند، برخی ساختمان های مقاوم نیز دچار آسیب هایی می شوند و تلفات انسانی به بار می آید.
۷ تا ۸ ریشتر:
اغلب ساختمان ها فرو می ریزند، حتی ساختمان های موسوم به ضد زلزله هم خسارت هایی را متحمل می شوند، تلفات انسانی گسترده است و به دلیل فروریختن آوار در معابر، امداد رسانی مشکل خواهد بود.سیستم های خدمات شهری مانند لوله کشی آب و گاز و نیز برق قطع می شود و حتی امکان دارد آتش سوزی هم رخ دهد./ سالانه حدود ۱۸ زلزله ۷ تا ۸ ریشتری در جهان رخ می دهد.
۸ تا ۱۰ ریشتر:
تخریب کامل، کشتار وسیع و تغییر شکل دائمی زمین در محل وقوع/ اگر کانون زمین لرزه در دریا و اقیانوس باشد، سونامی شکل می گیرد و شهرهای ساحلی اطراف را منهدم می کند/ به ندرت اتفاق می افتد
زلزله ۱۰ ریشتری:
تا کنون ثبت نشده است ولی دانشمندان ژاپنی می گویند وقوع آن در ۱۰ هزار سال آینده محتمل است که اگر بیاید، کل زمین یک ساعت خواهد لرزید و بخش اعظم خشکی ها زیر آب می روند و کاملاً نابود می شوند.
توجه داشته باشید که هر یک واحد که زلزله قوی تر می شود، قدرت تخریب آن به طور تصاعدی بالا می رود (که تا ۳۱ برابر هم گفته اند). به همین دلیل است که زلزله ۲ ریشتری قدرتی کمتر از انفجار ۴۵ کیلوگرم تی ان تی دارد ولی زلزله ۷ تا ۸ ریشتری، معادل انفجار ۱۰۰ بمب هیدروژنی انرژی آزاد می کند.
عمق زلزله
جایی که تکان سنگ ها رخ می دهد، هر چه به سطح زمین نزدیک تر باشد، عمق زلزله کمتر و خطر آن بیشتر است. آنچه درباره قدرت تخریب زلزله گفتیم، مربوط به زلزله هایی هستند که نزدیک سطح زمین رخ می دهند. بنابر این ممکن است زلزله ای به قدرت ۷ ریشتر در عمق ۳۰۰ کیلومتری زمین رخ دهد و خسارت بار نباشد ولی زلزله ۵٫۵ ریشتری در عمق ۱۰ کیلومتری، مرگبار باشد.
عمق زلزله را به سه بخش تقسیم می کنند:
زلزله های عمیق:
بیش از ۳۰۰ کیلومتر از سطح زمین فاصله دارند.
زلزله های متوسط:
بین ۶۰ تا ۳۰۰ کیلومتر
زلزله های کم عمق :
کمتر از ۶۰ کیلومتر
علاوه بر عمق زلزله، مسائلی مانند جنس خاک، دوری و نزدیکی به گسل، شیب سطح و … در تعیین قدرت تخریب یک زمین لرزه، موثرند.
