مهارت ساخت ‘قوپوز’ ثبت ملی شد

بزرگنمایی تصویر

به گزارش آذر صبح، محمد فتحی در گفت وگو با خبرنگاران همچنین از ثبت «عاشیق سلجوق شهبازی» به‌ عنوان «گنجینه زنده بشری در موسیقی ایرانی» در فهرست حاملان میراث ناملموس (نادره‌کاران) خبرداد.
وی با اعلام اینکه علاوه بر ۲ اثر ناملموس فوق که در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، ۱۰ اثر دیگر آذربایجان شرقی نیز در این فهرست قرار داده شدند، گفت: تاکنون چنین امری برای استان اتفاق نیفتاده است.
فتحی با بیان اینکه نشست کمیته ملی ثبت میراث ناملموس فرهنگی با حضور فرهاد نظری مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی کشور دیشب در تهران برگزار شد، اظهارکرد: در این نشست ۱۲ اثر میراث ناملموس استان آذربایجان شرقی پس از بررسی و تائید نهایی در فهرست آثار ملی قرار گرفت.
وی افزود: داستان عاشیقی ‘عاشیق غریب و صنم’، مهارت ساخت ساز ‘قوپوز’ تبریز، مهارت سنتی ‘منبت چوب تبریز’، مهارت سنتی ‘آهنگری بازار تبریز’، مهارت فنون سنتی ‘ چاقوسازی بناب’، تبریز ‘ خاستگاه خط نستعلیق’، رسم چهارشنبه خاتون ‘چهارشنبه ننه ‘ در روستای آق منار شهرستان ملکان، مهارت پخت نان محلی ‘کوکه’ در شهرستان خامنه، مهارت پخت ‘فطیر سنتی’ بستان آباد، مهارت سنتی پخت ‘آش قوروت قیله’ ارس (جلفا)، مهارت تهیه ‘کفش سنتی و دست دوز’ تبریز و ثبت ‘عاشیق سلجوق شهبازی’ در این فهرست ثبت ملی شدند.
فتحی گفت: با احتساب آثار ثبت شده فوق، مجموع آثار ثبتی آذربایجان شرقی به بیش از یکهزار و ۸۰۰ اثر رسید که نشان از توانمندی، ارزش و اهمیت میراث آذربایجان در کشور دارد.
وی ادامه داد: آذربایجان به واسطه تاریخ و فرهنگ اصیل خود علاوه بر بناهای ثبت شده تاریخی خود، همواره از طریق توانمندی های هنرمندان و ادیبان خود در کشور شهرتی بی بدیل داشته و نقش موثری را در ذخیره گنجینه های فرهنگی ایران ایفا کرده است.
فتحی گفت: با توجه به اینکه تبریز و آذربایجان در فرصت مغتنم و طلایی رویداد بزرگ ۲۰۱۸ قرار گرفته است، معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بر آن است تا آثار بیشتری از میراث ماندگار تبریز و آذربایجان را به ثبت ملی برساند.
وی با بیان اینکه در تلاش هستیم تا آئین هایی به میمنت ثبت ۱۲ اثر یاد شده در استان برگزار کنیم، اظهار کرد: تاکنون با همکاری انجمن خط استان مقدمات برگزاری ثبت ملی خط نستعلیق به نام تبریز در فهرست آثار ناملموس انجام شده است.
فتحی اضافه کرد: همچنین تلاش خواهیم کرد با توجه به ثبت قوپوز از سازندگان این ساز آذربایجانی و نیز آشیق سلجوق شهبازی در فرصتی مغتنم آئین تجلیل باشکوهی را برگزار کنیم.
قوپوز از قدیمی ترین آلات مهم و اصلی موسیقی جهان و آذربایجان از ارج و قرب و جایگاه بسیار بالائی برخوردار است که به همین دلیل در آذربایجان اسم عام ساز به طور خاص فقط به قوپوز اطلاق می‌ شود.
قوپوز از ترکیب دو کلمه ‘قوپ’ فعل امر کننده شو، پاره شو و مستقل شو + ‘پوز’ به معنی پراکنده شو، داغان شو و نابود شو تشکیل شده است که به اعتقاد صاحب نظران از ابعاد آفرینش و آفرینندگی نشات می گیرد و آنرا دست افزار خلقت و آفرینش در اساطیر می دانند.
قدمت این ساز با تاریخ پیدایش و رشد تمدن در آذربایجان یکی است.
موسیقی سنتی آذربایجان به پنج دسته آشیق‌ها (خنیاگران محلی)، ترانه‌های ملی و مقام‌ها (خلق ماهنیلاری و موغاملار) موسیقی عزا و مذهبی (تعزیه موسیقی سی)، موسیقی کار و تلاش روزانه (امک ماهنیلاری) و موسیقی عروسی و رقص‌های مربوطه (توی و دویون موسیقی سی) تقسیم می‌ شود که قوپوز در تمامی آنها ایفاکننده نقش اول است.
‘ آشیق سلجوق شهبازی ‘ نیز از هنرمندان بنام و مشهور موسیقی آشیقی آذربایجان است که در کنار استاد ابراهیم قنبری مهر و استاد محمد اسماعیلی به عنوان سه تن از نامداران موسیقی کشور به ‌عنوان گنجینه زنده بشری در موسیقی ایرانی در فهرست حاملان میراث ناملموس (نادره ‌کاران) جای گرفته اند.
وی به سال ۱۳۴۱ در روستای آغجه قیشلاق شهرستان میانه متولد شده و خالق، شاعر، آهنگساز و نوازنده ماهر موسیقی آشیقی است که خانه ایران آشیقلاری را بنیان نهاده است.
آشیق سلجوق شهبازی که هم اکنون در تهران اقامت دارد، علاوه بر مهارت در اجرای سروده های مختلف موسیقی آشیقی، دارای تالیفات و ترجمه های بسیاری در حوزه این موسیقی آذربایجانی است.