بازسازی مسجد ‘میل لی’؛ نماد همزیستی ادیان در تبریز

بزرگنمایی تصویر

به گزارش آذر صبح، ستون های سنگی قد کشیده به آسمان در دو طرف سردر، دو ستون کوتاه روی سردر و ستاره ۶ پر میان سر در مسجد ‘میل لی’ خود گویای همزیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان و مذاهب در تبریز است و این مسجد به نماد وحدت آن ها محسوب می شود.
ساختمان مسجد تاریخی ‘میل لی’ از مساجد مهم تبریز، مربوط به دوره افشاریه است که با توجه به واقع ‌شدن این شهر در مسیر جاده ابریشم به محلی برای وحدت شیعیان، اهل تسنن و کلیمیان در طول سده های گذشته تبدیل شده بود.
بنابر شواهد موجود، بنای تاریخی این مسجد مربوط به سال‌های پس از دوره صفوی و زمان حکومت نادرشاه افشار است.
ساختمان این مسجد تاریخی که می تواند به نمادی از همزیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان و مذاهب مختلف در جهان تبدیل شود، در سال های گذشته به دلیل تعدد آثار تاریخی تبریز مغفول مانده بود و حال قرار است اداره های کل اوقاف و امور خیریه و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در اقدامی مشترک آن را بازسازی کنند.
کارشناسان فرهنگی با اشاره به انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام در سال ۲۰۱۸ می گویند طرح بازسازی مسجد ‘میل لی مچید’ می تواند اقدام ارزشمندی در این راستا باشد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی گفت: مسجد تاریخی میل لی تبریز با مشارکت این اداره کل مرمت و بازسازی می شود.
مرتضی آبدار افزود: بازدیدهای کارشناسی از عرصه این مسجد توسط کارشناسان میراث فرهنگی استان انجام شده و طرح مرمت جهت بازسازی و احیای این بنای تاریخی تهیه می شود.
وی یادآوری کرد: مقرر شده است پس از ارائه طرح مرمت از سوی معاونت میراث فرهنگی استان، عملیات بازسازی و احیای این مسجد توسط اداره کل اوقاف و امور خیریه زیر نظر کارشناسان میراث فرهنگی آغاز شود.
آبدار ادامه داد: هم اکنون تنها دو ستون سنگی و بخشی از جرز این مسجد باقی مانده است و عرصه این مکان نیز تاریخی محسوب می شود، بنابراین هرگونه اقدام بر ورود به محدوده تاریخی باید براساس طرح مصوب اداره کل میراث فرهنگی استان انجام شود.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه ناحیه یک تبریز نیز با بیان اینکه مسجد میلی لی از مساجد قدیم و محل اجتماع پیروان تشیع، اهل سنت و کلیمیان بوده است، گفت: این مسجد به عنوان پاتوقی برای اجتماع و عبادت پیروان این ادیان استفاده می شد.
حجت الاسلام رضا جعفری افزود: این مسجد در سالیان گذشته در اثر بی تفاوتی مسئولان ذی ربط تخریب شده و اثر کمی از آن باقی مانده و تلاش می شود دوباره احیا و بازسازی شود.
وی با بیان اینکه محوریت احیای این مسجد وحدت ادیان است، اظهار کرد: تلاش می شود بافت قدیمی و سبک معماری آن به همان شکل گذشته و با رعایت اصول میراثی و معماری احیا و بازسازی شود.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه ناحیه ۱ تبریز یادآوری کرد: با توجه به وجود ۲ محراب در این مسجد و میل ها و گلدسته ها در سردر آن، در احیای این مسجد تاریخی این موارد نیز دوباره لحاظ خواهد شد تا بافت قدیمی آن حفظ شود.
حجت الاسلام جعفری ادامه داد: هیات امنایی از اوقاف و امور خیریه با همکاری اداره کل میراث فرهنگی جلسات متعددی در این خصوص برگزار کرده و پس از برگزاری جلسات کارشناسی طرح معماری و بازسازی آن تهیه می شود.
وی گفت: تلاش می شود در طبقه فوقانی این مسجد نیز کتابخانه تخصصی ادیان برای حفظ وحدت بیشتر ادیان ایجاد شود.
پژوهشگر معماری و تاریخ تبریز نیز گفت: مساجد تبریز قبل از استقرار دولت صفویه دارای سبک و معماری خاصی بود که پس از اسقرار این دولت تغییراتی در معماری آن ها روی داد و میل ها( مناره ها) که کوچک و توپر بود به گلدسته های بلند و توخالی تبدیل شد.
کریم میمنت نژاد افزود: براساس شواهد تاریخی، مسجد میل لی واقع در خیابان دارایی دوم از مساجد احداث شده قبل از دوره صفویه می باشد و ۲ میل بر روی سردر آن وجود داشت که گفته می شود پس از استقرار دولت صفویه ۲ گلدسته نیز در دو طرف سردر آن احداث شد.
وی اظهار کرد: این مسجد در قسمت ورودی دارای ۲ بخش ورودی جداگانه و ۲ محراب و صحن بود که همزمان ۲ گروه از پیروان تشیع و تسنن می توانستند در این مسجد عبادت کنند.
پژوهشگر معماری و تاریخ تبریز یادآوری کرد: براساس شواهد شفاهی و بررسی ها تاریخی گفته می شود این مسجد همچنین محل عبادت کلیمیان بوده و نماد ستاره ۶ پر پیروان این مذهب در سردر آن نصب شده بود.
میمنت نژاد ادامه داد: وجود نماد ادیان و مذاهب مختلف در این مسجد نشان از وفاق، اتحاد و همدلی پیروان این ادیان در این شهر در زمان های گذشته دارد.
وی با بیان اینکه کاربرد ذکر شده در برخی کتب معماری مبنی بر کارگذاشتن میل های کوتاه مساجد درون بافت شهری از جمله مسجد ‘میل لی مچید’ برای راهنمایی کاروان ها درست به نظر نمی رسد، گفت: شاخص مساجد اهل تسنن و تشیع جدا از میل و گلدسته، جفت و تکی بودن آن ها است و در این مسجد این شاخص ها در دوران صفویه دچار تغییرات شده است.
میمنت نژاد ادامه داد: براساس منابع تاریخ شناسی تطبیقی میل ها قبل از گلدسته ها ساخته شده و تاریخ احداث آن به پیش از دوران صفویه می رسد.
معاون میراث فرهنگی مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز گفت: با توجه به استقرار عرصه این مسجد در نزدیکی باروی نجفقلی خانی به عنوان مسیر رفت و آمد کاروان ها در سده های گذشته و وجود ۲ مناره در آن، این مسجد به ‘میل لی مچید’ معروف شده است.
محمد فتحی افزود: در دوران گذشته برای راهنمایی کاروان ها به ویژه در زمان بارش برف و کولاک از ۲ میل در مسیر مواصلاتی کاروان ها یا ۲ طرف پل ها برای رصد جاده استفاده می شد و شواهد موجود در کنار برخی پل های تاریخی نیز حاکی از موضوع است.
وی با بیان اینکه این مسجد در دهه ۱۳۷۰ تخریب شده است، اظهار کرد: هم اکنون اطلاعات چندانی از این مسجد در دست نیست ولی براساس تصاویر هوایی و سردر ورودی آن پلان و نقشه مسجد قابل بازیابی است.
معاون میراث فرهنگی مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی یادآوری کرد: براساس روایت های تاریخی همزیستی مسالمت آمیزی بین شیعیان، اهل سنت و کلیلمیان در این مسجد وجود داشت و نمادهای آن نیز تا حدودی در کالبد سردر مسجد دیده می شود.
فتحی با بیان اینکه ستاره ۶ پر داوود در سردر مسجد ‘میل لی مچید’ نماد کلیمیان، میل های کوتاه نماد اهل تسنن و میل های بلند نماد تشیع است، ادامه داد: براساس نوشته ها ۲ محراب در داخل این مسجد بود که شیعیان و اهل تسنن می توانستند به صورت جداگانه به امامان خود اقتدا کنند.
وی گفت: براساس شواهد تاریخی این مسجد اواخر صفویه تا اوایل قاجاریه ساخته شده ولی تشخیص قدمت واقعی آن نیاز به تحقیق و بررسی بیشتر دارد.
فتحی افزود: هم اکنون ۲ ستون سنگی و بخشی از کالبد مسجد باقی مانده است.
اراضی مسجد تاریخی ‘میل لی’ تبریز که در خیابان دارایی دوم واقع شده است.
تبریز در سه مقطع مهم پایتخت کشور بوده و مرکزیت سیاسی و اجتماعی سه حکومت مهم ایلخانیان، ترکمانان و صفوی را عهده‌دار بود.

منبع : ایرنا