چه فیلم‌های تاریخی از تبریز ضبط شده است؟

فیلم‌های تاریخی همواره تصاویر بکر و بی‌نظیری را در خود جای می‌دهند که می‌تواند برای بسیاری از تاریخ‌دانان و علاقمندان، جذاب باشد. تبریز از گذشته جزو شهرهای مهم از نظر تجاری، سیاسی، صنعتی و نظامی بوده است که فیلم‌های متعددی از این شهر تهیه شده است.

به گزارش آذر صبح به نقل از ایسنا، نویسنده و تاریخ‌شناس تبریزی ، با اشاره به این‌که تاریخ هر سرزمینی بازگو کننده حوادث و رویداد‎هایی است که در طول زمان روی داده و در گذر روزگار به عناوین مختلف به ثبت رسیده است، گفت: این رویدادها در مسیر پر و پیچ خم تاریخ در کتیبه‌های سنگی، الواح گلی و با گذشت زمان به شکل نوشتاری و در قرن‌های بعدی با پیشرفت تکنولوژی به صورت عکس و فیلم به دست نسل جدید رسیده است.

ابراهیم پورحسین خونیق با بیان این‌که خطه آذربایجان و تبریز، ولیعهد نشین سلسله قاجاریه بود، افزود: به دلیل موقعیت خاص این منطقه، حوادث سیاسی و اجتماعی زیادی رخ داده که بسیاری از آن‌ها به شکل نوشتاری و بصری، ضبط و ثبت شده است به طوریکه عکس‎ها و فیلم‌های قدیمی از این شهر در آرشیو‎های داخلی و خارجی از آن زمان نگهداری می‌شوند.

وی یاد آور شد: در جریانات انقلاب مشروطیت که پای روس‌ها به شهر تبریز باز شد، فیلمی از ستارخان به صورت مستند تهیه شد. همچنین به گفته خانم ثقه الاسلامی مدیر کاخ گلستان و برادرزاده شهید ثقه الاسلام معلوم شد که فیلمی از به دار آویختن شهدای عاشورای ۱۳۳۰قمری آن زمان موجود است که البته خودشان ندیده بودند.

وی ادامه داد: از دوران قاجار و پهلوی تعدادی فیلم مستند و داستانی توسط امپراطوری روسیه و کشور شوروی در ایران و یا درباره ایران ساخته شد که این فیلم‎ها اسناد و منابع مهم تاریخی از زندگی در کشور محسوب می‌شوند که از علایق، نظریه‎های هنری سازندگانشان و توجهات مردم‌نگاری در سرزمین‌های دور درباره ایران را به نمایش می‌گذارد.

پورحسین خونیق با بیان این‌که تبریز مامن تاریخی و سیاسی آن دوره بود، گفت: این موقعیت برای روس‎ها سوژه خوبی در آن زمان محسوب می‌شد؛ به طوریکه تعدادی فیلم از آن دوره تا سال ۱۹۴۵ میلادی از رویدادهای مهم تهیه شد که ازمیان آنها می‎توان به مراسم عاشورای حسینی در تبریز، فیلم مراسم افتتاح راه آهن تبریز – جلفا در دوره محمد حسن میرزا ولیعهد ، تصویری از محمد علی شاه قاجار در سال ۱۹۰۹ میلادی، فیلم کشور شیر خورشید، فیلم امداد به زلزله زدگان حومه آذربایجان و فیلم آن سوی ارس در سال ۱۹۴۵ میلادی راجع به فرقه دموکرات آذربایجان اشاره کرد.

وی با اشاره این‌که فیلم افتتاح قطار جلفا- تبریز توسط شرکت پتروگرادcommittee skobelev در سال ۱۹۱۶ میلادی برابر با ۱۲۹۵ شمسی تهیه شده است، افزود: تاسیس راه آهن در واقع نشانگر شوق ایرانیان به راه‎اندازی تاسیسات مدرن است و این راه آهن در بحبوحه جنگ جهانی و طبق قرارداد با بانک استقراضی روس ساخته شد.

وی ادامه داد: در این فیلم بعد از مراسم نظامی، قطار از روسیه شروع به حرکت می‌کند و با عبور از روی پل آهنی رود ارس و پشت سر گذاشتن شهر جلفا به سوی تبریز به پیش می‎رود که در طول مسیر حرکت قطار به سوی تبریز، در برخی از پل‌های آهنی انواع تزئینات با کاغذهای رنگی و نیز پرچم ایران و امپراتوری روسیه دیده می‎شود.

پورحسین خونیق با بیان این‎که قطار بعد از عبور از پل آجی چای که در تصویر حجم پر خروش رودخانه در آن زمان را نشان می‎دهد، به نزدیکی باغ‎های قراملک می‎رسد، گفت: در آن‎جا، مردم به سوی قطار هجوم می‎آورند تا سوار این ماشین تازه شوند که افسران روسی مانع آنان می‌شوند و قطار با استقبال روسای دولت قاجار قرار می‎گیرد و مراسمی با حضور محمد حس میرزا ولیعهد و نمایندگان روس برپا می‎شود که بخشی از این فیلم به صورت اورجینال در آرشیو بنده موجود است.

این محقق، در بخشی دیگر از سخنان خود با اشاره به فیلم عاشورای تبریز و دسته (شاخسی -واخسی) که قطعه‌ای بدون صدا است، بیان کرد: این فیلم پیش از ممنوعیت قمه‎زنی در سال ۱۳۰۸ گرفته شده است و در عنوان بندی روسی دو کلمه (شاخسی -واخسی ) نوشته شده که این کلمات مورد استفاده در دسته عزاداران شاه حسین گویان عاشورا بوده است.

پورحسن خونیق با اشاره به تهیه فیلمی از ستارخان، گفت: خسرو معتضد، از مورخان کشور، گفته است که در سال ۱۳۵۰ برای خرید چند فیلم تاریخی به کشور انگلیس و آلمان سفر می‌کند و بعد از خریداری تعدادی فیلم که لیست آن‌ها را در کتاب خود به نام “ایران در آستانه قرن بیستم” نام برده است، به دو فیلم دیده نشده از مظفرالدین شاه در سن پترزبورگ و ستارخان در تبریز اشاره می‌کند.

وی در خصوص فیلم «آن سوی ارس» به کارگردانی «اسفیرا ایلیه نیچنا زشوب»، گفت: این فیلم که به صورت گفتاری بوده و متن زبان ترکی بر روی فیلم در سال ۱۳۲۶ پیاده شده است، تصاویری از شهرهای تبریز، ارومیه، اردبیل و چند شهر دیگر به چشم می‌خورد که به موضوع فعالیت‎های فرقه دمکرات می‎پردازد که در یکی از استودیو‎های باکو تدوین شده است.

پورحسین خونیق درباره فیلم « کشور شیر خورشید » به کارگردانی «اروفی ژیگا ور توف» که در سال ۱۳۱۲ شمسی تهیه شده است، یاد آور شد: موضوع این فیلم تنها مختص تبریز نیست بلکه از همه نقاط ایران آثار باستانی به تصویر کشیده شده است که آذربایجان نیز شامل آن می‌شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: البته شاید فیلم‌های دیگری از تبریز در آرشیوهای خارج از کشور وجود داشته باشد که تا جاییکه اطلاع داشتم با شما در میان گذاشتم.

برچسب های :

#پورحسین خونیق