تئاتر، آینه ای برای اصلاح ناهنجاری های جامعه

بزرگنمایی تصویر

تئاتر به لحاظ انتقال محتوا و اجرا از دشوار ترین هنرهای هفت گانه محسوب می شود. هنری که با تکنیک های پیچیده، انعطاف اجزای بدن، گویش، روایتگری و … بر مخاطبان تاثیر می گذارد. هرچند تئاتر در ایران از جایگاه خاصی میان مردم برخوردار است اما همچنان باید با بسترسازی به منظور شکوفایی و بالندگی این هنر، در شناسایی هر چه بهتر آن به جامعه همت گماشت.

تئاتر باید به جایگاه شایسته خود دست یابد و سازندگان و عوامل آن با حمایت های لازم، تنها دغدغه اجرای خوب را داشته باشند و با فراغت از مشکلات معیشتی بتوانند به ارایه هنر خود بپردازند. اهمیت تئاتر سبب شد تا ۲۷ مارس به عنوان روز جهانی تئاتر نامگذاری شود تا فرصتی مغتنم برای تبیین دستاوردها و ارزش های این شاخه از هنر فراهم باشد.

به اعتقاد «هادی مرزبان» پیشکسوت تئاتر کشور می توان از کارکردهای این هنر در راه رفع بزرگترین مشکلات جامعه بهره برد. در ادامه گفت وگوی پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با این بازیگر و هنرمند عرصه تئاتر آمده است.

** تئاتر، لازمه سبد اقتصادی خانواده ها
تئاتر در دنیای امروز به جایی رسیده است که بیشتر کشورهای توسعه یافته و جهان سوم از آن به عنوان یک ناجی و راهنما در حل بسیاری از مسایل و مشکلات جامعه استفاده می کنند. جامعه بین المللی تئاتر را باور کرده اند و می دانند همانطور که برای رفع نیازهای زندگی و معیشت، در سبد اقتصادی خانواده بسیاری از مواد مورد نیاز انسان وجود دارد، مساله فرهنگی هم برای تامین نیازهای روحی باید در سبد اقتصادی قرار بگیرد.

تئاتر یکی از بهترین کالاهای فرهنگی در سبد خانوار جای گرفته است و خانواده ها تئاتر را باور دارند. همگان بایستی به این یقین برسند که تئاتر برای پاسخ دادن به پرسش ها و شکل گیری اندیشه در افراد بهترین عامل به شمار می رود زیرا این مقوله سبب دقت کردن در دیگر مسایل زندگی خواهد شد.

تئاتر در دل جامعه و بطن اجتماع قرار دارد و همراه جامعه پیش می رود. در هنر تئاتر حرف غیر منطقی هرگز شنیده نمی شود و اگر اشاره به مبحث و معضلی دارد، با هدف سازندگی و اصلاح است نه این که تنها بخواهد به انتقاد بپردازد. البته در اینجا منظور تئاتر انتقادی است که در جامعه راهگشا باشد و بتواند باری از مشکلات جامعه بکاهد. بدون شک تئاتر عقیم و عاری از حس نمی تواند تئاتر به شمار رود.

امروزه در دنیا تئاترهایی که به نمایش های فرمایشی روی می آورند و تنها در خدمت گروه های خاص هستند با تامین سالن و بدون دغدغه مالی به کار می پردازند اما اگر هدف، نمایشی باشد که شکل واقعی تئاتر را تهیه و به روی صحنه ببرد و یک کار هنری عالی برای مخاطب نمایش داده شود، هزاران مشکل بر سر راه هنرمند به وجود خواهد آمد.

**باور داشتن به کارکردهای تئاتر در مسیر رفع مشکلات اجتماعی
فراز و فرودهای زیادی در تئاتر ایران در طول نزدیک به چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشته است. آنجا که مسوولانی روی کار آمدند که تئاتر را باور داشتند و می دانستند که خیلی از معضلات جامعه به وسیله آن حل می شود، این هنر کارکردهای مثبت خود را به نمایش گذاشت و نتیجه آن هم حاصل شد. از کوچکترین مشکل ها تا بزرگترین آنها در جامعه را می توان با بهره گیری از کارکرد تئاتر حل کرد.

به عنوان مثال معضلی چون ترافیک را می شود با تئاتر برطرف کرد؛ کافی است از تئاتر خواسته شود که در ارتباط با ترافیک کار کند. باید در این راستا نمایش هایی را برای افزایش آگاهی و معلومات جامعه روی صحنه برد. استادان توانمند بسیاری در این ارتباط در کشور وجود دارند که باید از تجربه های آنان در این عرصه استقبال کرد تا مانع دلسردی جمع زیادی از هنرمندان این حوزه شد.

یکی از تعاریف تئاتر «آیینه جامعه» است. اگر بتوان کارهای ناپسند، تخلفات رانندگی، ناهنجاری های اجتماعی و … را در تئاتر نمایش داد، از تکرار رفتارهای نادرست در جامعه جلوگیری می شود؛ اینجا عملکرد بازدارنده مثبت این هنر را می توان شاهد بود. علت بیشتر ناکامی ها در مهار آسیب های اجتماعی همین باور نداشتن به کارکردهای وسیع هنر از جمله تئاتر به شمار می رود.

اگر در اجرای نمایش از اختلاس حرف زده می شود، نباید این تصور به وجود بیاید که اتفاق بدی است، چرا که این گونه مسایل را همه می دانند، بنابراین انعکاس آن روی صحنه تئاتر نباید با مخالفت، همراه شود. سکوت در برابر برخی ناهنجاری های اجتماعی، پیامدهای به مراتب بدتری در پی خواهد داشت و بازتاب آن می تواند در کنترل مسایل نقش بسیار خوبی ایفا کند. اعتیاد جوانان نیز از جمله همین ناهنجاری هاست که باید با هنر به آن پرداخت و دلایل آن را بررسی کرد. وقتی عده ای به عنوان بازیگر و عده ای دیگر به عنوان تماشاگر تئاتر بیایند، اجرا کنند، ببینند و تبادل نظر شود، بی شک بخش زیادی از مشکلات اجتماعی کشور حل خواهد شد.

مسوولان مربوطه با توجه به دورنمایی که اینک در تئاتر کشور وجود دارد، می توانند به بهتر شدن وضعیت فعلی آن کمک بسزایی کنند. سیاست های کشور در قانون اساسی تبیین و آزادی عمل های لازم در این خصوص داده شده است. نباید با این تصور که چون کار هنر کار سلیقه ای محسوب می شود، این اعمال سلیقه ها بازدارنده باشد. این موارد آفت تئاتر به شمار می رود. باید در مورد مشکلات مردم و جامعه با زبان نمایش سخن گفت و با بهره گیری از نفوذ این هنر برای مسایل اجتماع چاره اندیشی کرد تا مردم شادی را از یاد نبرند.

**جایگاه تئاتر ایران در جهان
تئاتر ایران از نظر بازیگر، کارگردان و عوامل کار، بی نظیر است و در هیچ جای دنیا نمی توان چنین عواملی را دید. تئاتر عاشق می خواهد و در کشور بی اندازه علاقه مند به این هنر وجود دارد. بنابراین از نظر نیروی انسانی کمبودی در این زمینه مشاهده نمی شود اما مشکل بزرگ، باور نداشتن آن به حساب می آید. تئاتر یعنی هنر و رمز و راز هنر به زیبایی شناسی، سلیقه ای بودن و اختلاف هایی است که در این زمینه میان مردم وجود دارد.

«امانوئل کانت» فیلسوف آلمانی می گوید: «آخر ما نفهمیدم زیبایی چیست و زیبا کدام است.» رمز و راز هنر در همین است و بنابراین باید به تئاتر آزادی عمل کافی داده شود تا برای کمک به جامعه، دردها و مشکلات را با زبان خود بیان کند و فهم و درک آن را به مخاطب واگذارد. در حالی که هنرمندان متعهدی در کشور وجود دارند که هم جهت با مسوولان، کار هنری انجام می دهند، ایستادن رو در روی تئاتر می تواند ضربه های مهلکی بر تداوم اهداف این هنر باشد. باید دانست هدف تئاتر چیزی جز تعالی انسان و انسانیت نیست.