فشار نمایندگان ما سدها را ساخته نه پشتوانه علمی!

بزرگنمایی تصویر

آذر صبح، زهرا حیدری آزاد: بهروز ساری صراف،  استاد اقلیم شناسی دانشگاه تبریز، این روزها نگران منابع آبی و محیط زیست کشور است، او که بیش از دو دهه  مطالعه و کار علمی در خصوص اقلیم، آمایش سرزمین، ژئومورفولوژی را در پرونده کاری خود دارد، معتقد است “خودکفایی امری مقدس وقابل احترام  است ولی این امر نباید به قیمت نابودی اکوسیستم اتفاق بیفتد” مشروح گفت‌و‌گوی دکتر بهروز ساری صراف  با سایت خبری و تحلیلی آذر صبح در ذیل آمده است:

استاد اقلیم شناسی دانشگاه تبریز می‌گوید:  شواهد بسیاری گویای این واقعیت است که محیط زیست ایران زمین با وجود پتانسیل های شگفت انگیز و منحصر به فرد جهانی، هم اکنون با روندی شتابان رو به نابودی و قهقراست، برای بررسی این موضوع باید چگونگی شکل گیری این وضعیت بررسی شود؛ استراتژی حاکم بر کشوردر امر اشتغال کشاورزی  و تصمیمات ناصحیح مدیریتی در چند دهه گذشته ما را به وضعیت کنونی رسانده است.

وی می‌افزاید: اینگونه نیست که الان نگرش مردم و مسئولین ما به محیط زیست عوض شده باشد، ما، مهمترین آسیب زیست محیطی را خشک شدن دریاچه ارومیه می دانیم، ولی مرگ دریاچه فقط مشتی نمونه خروار بود، کاش مشکل ما فقط خشک شدن دریاچه بود، ما با بحران های بزرگتری مواجه هستیم.

وی با بیان اینکه در ۲۰- ۳۰ سال گذشته,شهر تبریز به باغات سرسبز و وجود نسیم های خنک معروف بود که در باور مردم نسیم این شهر تب را از بدن جدا می‌کرد، می افزاید: اکنون تبریز در آلودگی هوا یک شبه، ره صد ساله پیموده است! زمستان گذشته را مرور کنید، اخبار مربوط به آلودگی چندین روزه این شهر تکان دهنده بود، چرا این وضعیت به وجود آمده؟ سیاست های ما در این سال‌ها اشتباه بود، توسعه شهر تبریز به شکل کنونی فاجعه بود و نتیجه ای جز این نداشت، نگاه و اندیشه ما نمی‌گذارد ریشه ها را ببینیم، یک مشکل را حل می کنیم مشکل دیگر بروز می‌کند، تا بیماری ریشه کن نشود هر روز یک بعد از بیماری بروز می‌کند.

وی یادآور می‌شود: در سال های  گذشته یاسوج عنوان چهارمین شهر آلوده جهان را به دست آورد، مگر این شهر چقدر جمعیت دارد؟!فقط ۱۵۰ هزار نفز که به مرز نیم میلیون نفر هم نمی رسد , شانگهای ۲۷ میلیون جمعیت دارد. ولی شهرهای  ایران  با نزدیک به یک یا دو میلیون  نفر جمعیت آلوده ترند..چرا؟ چون سیستم های معیشت آلوده اند، برای مکان یابی شهرها مطالعه صورت نگرفته و غیر علمی است، به  سیاست های  آمایش سرزمین بی توجهی کردیم. به عنوان مثال استان آذربایجان شرقی، منطقه مناسبی برای کشاورزی نیست ولی سالهاست بیش از از ظرفیت خاک  آب، سطح زیر کشت را افزایش دادیم.

فشار نمایندگان ما سدها را ساخته نه پشتوانه علمی!

وی با بیان اینکه نگاه علم، پیام رسایی دارد ولی نگاه سیاسی متفاوت از نگاه علمی است، می گوید: متاسفانه در دهه های گذشته،  فشار و اعمال قدرت برخی نمایندگان ما سدها را ساخته نه پشتوانه علمی!

وی با بیان اینکه محیط زیست در سایه بی توجهی ما از دست می رود، ادامه می‌دهد: به گفته  دکتر عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست از زمان ساسانیان و هخامنشیان تا حدود ۳۵ سال پیش برداشت اضافه از منابع آبی کشور نداشتیم. در این ۳۵ سال فقط ۱۲۰ میلیارد مکعب آب های شیرین فصلی صدها هزارساله که حدود ۷۵ درصد آب های شیرین زیر زمینی بود را مصرف کردیم.

استاد دانشگاه تبریز خاطرنشان می‌کند: برخی ها علم و شاخص های علمی را خیلی دست کم می‌گیرند ، می گویند به بهانه محیط زیست جلوی اشتغال و کشاورزی  را می گیرید. در کشور ایران به گفته رئیس سازمان محیط زیست، ۸۵” درصد اب های تجدید پذیر استفاده شده است، در استاندارد جهانی هر کشوری که ۲۰ درصد آب های تجدیدپذیرش را هر سال استفاده کند، هیچ خطری از نظر منابع آب متوجه اش نیست، اگر ۲۰ تا ۴۰ درصد استفاده کند به شرط مدیریت می تواند در بلند مدت منابع آب را تامین کند، اما اگر بالای ۴۰ درصد استفاده کند وارد بحران شده اند، دو کشور در دنیا بالای ۴۰ درصد استفاده می کننند، مصر با ۴۶ درصد و ایران ۸۵ درصد، به گفته رئیس سازمان محیط زیست این بدین معناست که به زودی تمام ایران مثل گاوخونی خشک خواهد شد.این شاخص ها بهانه نیستند آینه تمام نمای واقعیت حیات در ایران هستند .

وی یادآور می‌شود: طرح “نکاشت” جزو اولین تصمیمات ستاد احیای دریاچه ارومیه بود، تصمیمی کم هزینه و منطبق با ویژگی های فیزیکی وشیمیایی دریاچه؛ ولی این تصمیم به دلایل مختلف اجرایی نشد، الان امیدها به انتقال اب است، می‌بینید به همین سادگی از چارچوب های علمی و مطمئن فاصله گرفتیم.

در شرایط کنونی پتانسیل انتقال آب بین حوضه ای وجود ندارد

وی می‌گوید: صحبت از انتقال آب شیرین به دریاچه ارومیه که در سفر اخیر معاون اول رئیس جمهور مطرح شد، بیش از آن که یک راه حل علمی باشد ، روشی سیاسی برای جلب مقطعی رضایت مردم این خطه است، به گفته رئیس سامان محیط زیست ، در شرایط کنونی پتانسیل انتقال آب بین حوضه ای وجود ندارد و کل کشور با بحران بی آبی مواجه است، از طرفی مشخص نیست در صورتی که انتقال آب حوضه به حوضه انجام دهیم، آیا اکوسیستم دریاچه آن را می پذیرد یا نه؟!

این استاد دانشگاه می افزاید: خودکفایی امری مقدس و قابل احترام است ولی نه به قیمت نابودی اکوسیستم، ما در توسعه کشور چارچوب های علمی را فراموش کردیم.

وی اصلاح نگرش های محیط زیستی را تنها راه حفظ محیط زیست ایران می داند و می‌گوید: ما آب نداریم ولی بدون مدیریت در صنعت و کشاورزی آب استفاده می‌کنیم، به این توجه کنیم که در شرایط کنونی می‌توان  گندم را ازمحل واردات تامین کرد ولی نمی‌توان دریاچه وارد کشور کرد.

وی در خصوص راه‌حل های خروج از بحران آب می‌گوید:  حق‌آبه رودخانه‌ها از وزارت نیرو گرفته شود، در طول سالیان گذشته سدهایی که ساخته شدند، حوزه های تحت پوشش رودخانه را از  حق آبه  محروم کرده است، حق آبه  دریاچه ارومیه پشت سدها قرار دارد و برای دریاقت حق آبه از وزارت نیرو مشکلات فراوانی وجود دارد.

وی اضافه می‌کند: برخی مدیران، اعتقادی به اکوسیستم ندارند و مردان زیست محیطی نیستند و چون نظارت نیست هیچ کس پاسخگو نیست، صحبت‌های علمی اساتید و خبرنگاران و روزنامه نگاران دلسوز نیز شنیده نمی‌شود.

وی با تاکید بر اصلاح برخی از قوانین در حوزه محیط زیست به شعری از حافظ بسنده می‌کند و می‌گوید:

دردم از یار است و درمان نیز هم

دل فدای او شد و جان نیز هم؛

دوستان در پرده می گویم سخن ؟؟؟

گفته خواهد شد به دستان نیز هم

به این معنا که :قوانین، محیط زیست ما را به مرحله نابودی کشانده و اصلاح قوانین هم  نجات دهنده ما خواهد بود.

وی اظهار می‌کند: بی‌توجهی به هشدارها، نبود منشور محیط‌زیست، جای خالی کرسی‌های آزاداندیشی در مسائل زیست محیطی، نبود حمایت ملی از محیط زیست و اجرایی نشدن قوانین و حمایت از برخی کارخانجات آلاینده به بهانه‌ی حمایت از تولید و اشتغال نتیجه‌ای جز تخریب محیط زیست ندارد.