خبر خوش احیای خانه شهردار خوشنام تبریز

بزرگنمایی تصویر

به گزارش آذر صبح، شهروندان تبریزی، گردشگران و مسافران میهمان این کهن شهر در گذر از خیابان بهشتی (منصور سابق)، چشم شان با زیبایی فریبنده سردر سنگی خانه ای قدیمی با پوشش کاهگلی نوازش می شود که هر چند امروزه در شلوغی عنان گسیخته کلان شهری در گوشه ای سرخم کرده است، اما جذابیت اش همه عابران را و لو برای لحظه ای، سر جای خود میخکوب می کند.

این خانه تاریخی و زیبا که روزگاری به دلیل عظمت، بزرگی و زیبایی معماری سردر سنگی اش معروف عام و خاص و محل آمد و شد بزرگان و فرهیختگان تبریز بود، متعلق به ‘حاج حسینقلی جلیلی’ است؛ شخصیتی فرهیخته و برآمده از دل انقلاب مشروطه که ۲ دوره مدیریت شهر تبریز را به دست گرفت و خوش درخشید.

حاج حسینقلی، معروف به ‘ارفع الملک جلیلی’، در اواخر دهه ۱۲۹۰ شمسی و نیمه دوم دهه ۱۳۱۰ شمسی، به دلیل درستکاری، کاردانی و مدیریت درست، سری در میان سرها داشت، به گونه ای که مسوولان ارشد کشوری و ایالتی در مواقع سخت و بحرانی دست به دامن او می شدند.

از این رو بود که وقتی سیل ویرانگر تبریز به سال ۱۳۱۳ شمسی شهر را در خود بلعید و خسارات سنگینی بر تبریزیان زد، سکان مدیریت این کهن شهر را به دست ‘حاج ارفع الملک’ سپردند و وی با دیواربندی رودخانه جاری از وسط شهر، ‘میدان چایی’، با حداقل هزینه، برای همیشه خیال مردم را از خطر سیل راحت کرد.

هرچند ارفع الملک جلیلی در دوره سکانداری مدیریت شهری تبریز در دوره های یاد شده بسیار موفق بود، اما آنچه با گذشت هشت دهه از مرگش، نام و یاد او را در اذهان مردم زنده نگهداشته است، ذوق هنری ارفع الملک در ساخت بناهای ماندگار و مستحکمی بوده که عمارت ‘میدان ساعت’ و ‘خانه تاریخی شخصی’ اش در خیابان بهشتی نمونه های عینی آن محسوب می شوند.

متاسفانه با وجود تاکیدهای رسانه ای به لزوم تملک و احیای خانه ارفع الملک جلیلی تبریز در سال های گذشته، اقدام جدی در این ارتباط انجام نگرفته بود تا اینکه ایرج شهین باهر، شهردار تبریز، هفته گذشته در ابتکاری ارزشمند و همسو با خواست عمومی تبریزیان و دوستداران میراث فرهنگی، از این بنای تاریخی بازدید و برای خرید و بازسازی آن قول مساعد داد.

شهردار تبریز در این باره گفت: با هماهنگی شهردار منطقه ۸ و مالک خانه تاریخی ‘ارفع الملک جلیلی’ در محل حضور یافتیم تا وضعیت این بنای ارزشمند را از نزدیک بسنجیم.

شهین باهر افزود: هم نام و یاد ارفع الملک جلیلی و هم خود بنا و فضای آن به گونه ای است که وظیفه خود می دانیم نسبت به حفظ و حتی احیای آن اقدام کنیم.

وی تاکید کرد: با توجه به آمادگی مالک محترم، به زودی ضمن توافق با ایشان، نسبت به تملک، بازسازی و احیای این خانه تاریخی اقدام خواهد شد.

اهمیت خانه تاریخی ‘ارفع الملک جلیلی’ در دهه ۱۳۱۰ شمسی به اندازه ای بود که کوچه پشتی آن با تمام متعلقات و املاک اش به ‘دالان میرزا رضا’ معروف بوده و این معروفیت تا به امروز نیز ادامه یافته است.

به گزارش ایرنا، تفنگ قدیمی ‘ماوزر’ ارفع الملک جلیلی نیز تیرماه سال ۱۳۹۲ شمسی در آیینی توسط خانواده این بزرگمرد تاریخ به موزه شهرداری تبریز اهدا شد.

در آن آیین بود که دختر شهردار خوشنام تبریز در حدود یک سده قبل، با ابراز خرسندی از حضور در شهر پدریش، گفته بود ‘من این تفنگ را ابتدا به شهرم و سپس به خانه پدری ام تقدیم می کنم’.

خانم جلیلی در آن آیین خواستار همت و تلاش مسوولان شهر و استان برای تملک و بازسازی خانه متعلق به حاج ارفع الملک جلیلی و احیای مجدد آن شد؛ و اکنون این خواسته به حق فرزندان ارفع الملک جلیلی در شهر خانه های قدیمی ایران زمین در آستانه تحقق است.

هرچند اعیانی خانه قدیمی ارفع الملک جزو آثار ثبت شده تاریخی نیست، اما سردر و بدنه ‌ضلع غربی این خانه که مربوط به دوره پهلوی اول می باشد، در مهر ماه سال ۱۳۸۱ با شماره ۶۲۱۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

یکی از ساکنان و کسبه خیابان بهشتی در محدوده خانه تاریخی ارفع الملک جلیلی به خبرنگار ایرنا گفت: خانه حسینقلی خان جلیلی معروف به ارفع الملک پس از فروش توسط خانواده اش تاکنون بیش از سه بار دست به دست شده است.

محمدعلی حسینی افزود: زمانی که سال ها قبل این خانه خرید و فروش می شد داخل آن را تماشا کردم؛ حیاط بزرگ، باغچه زیبا و درختان سر به فلک کشیده و سنگ کاری های داخل خانه هیچ وقت از ذهنم پاک نمی شود.
او درباره مساحت و زیربنای خانه ‘جلیلی’ اظهار بی اطلاعی کرد و گفت: این خانه تاریخی قطعه قطعه و فروخته شده است؛ بخشی از خانه به مغازه و بخشی در داخل کوچه مجاور به مدرسه و بخشی نیز به مجتمع خدماتی تبدیل شده است.

به گفته وی هم اکنون از این خانه تنها حدود یکهزار مترمربع باقی مانده است.

کارشناس و پژوهشگر حوزه تاریخ تبریز نیز درباره شخصیت فردی و اجتماعی ارفع الملک جلیلی به ایرنا، گفت: البته وی پس از انتقال خانه و کاشانه خود به تهران نیز هنر به خرج داد و در منطقه منیریه پایتخت، خانه ای با سردر زیبا ساخت که متاسفانه پس از تخریب برای بلندمرتبه سازی در سال های گذشته، تنها سردرآن به عنوان نماد معماری ایرانی- اسلامی حفظ شد.

کریم میمنت نژاد اظهار کرد: ‘حسینقلی جلیلی’ معروف به ارفع‌ الملک طی سال های ۱۲۹۷ تا ۱۲۹۹ به عنوان نهمین رییس بلدیه تبریز انتخاب و تحولات شگرفی در این شهر به وجود آورد.

وی ادامه داد: این بزرگمرد و فرزند کهن شهر تبریز در رده اشخاص نیکوکاری بود که بر اساس شایسته سالاری به عنوان شهردار انتخاب شد و از جمله فعالیت های اجتماعی شاخص او یاری رسانی به نیازمندان، تاسیس دارالمجانین تبریز و صدارت مجمع دارالتربیه است.

میمنت نژاد ادامه داد: وی بانی عمارت زیبای ‘میدان ساعت تبریز’ در اواسط دهه ۱۳۱۰ شمسی می باشد که امروز به یکی از نمادهای این شهر تبدیل شده است؛ این عمارت ارزشمند با صرفه ‌جویی از اعتبار طرح دیواربندی رودخانه ‘میدان چایی’ و با صرف تنها ۱۲۵ هزار تومان ساخته شد که در آن زمان تعجب همگان را برانگیخت.

به گفته وی، مرحوم ارفع الملک جلیلی پس از اتمام ساخت بنا با هزینه شخصی خود از انگلیس ساعتی خریداری و آن را بر بالای برج عمارت میدان ساعت نصب کرد که صدای آن برای بیش از چهار دهه تا شعاع ۵۰۰ متری گوش شهروندان را نوازش می کرد.

این پژوهشگر گفت: ارفع‌ الملک در دوران مشروطیت به صف مشروطه‌ خواهان تبریز پیوست و در این راه مجاهدت های بیشماری کرد و در نهایت به سال ۱۳۱۸ شمسی چشم از جهان فروبست و پس از تشییع شایسته طبق وصیتش به کربلا منتقل و در جوار بارگاه حضرت امام حسین(ع) به خاک سپرده شد.

گزارش ایرنا، حاکی است هم اکنون افزون بر ۶۰۰ باب خانه تاریخی در تبریز وجود دارد که حدود ۴۰۰ باب از آنها شناسایی و از این تعداد نیز انگشت شماری مرمت و بازسازی شده است و تحت مدیریت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی و شهرداری تبریز قرار دارد.

منبع: ایرنا