دوشنبه, ۱۳ مرداد ۱۴۰۴ / ۰۰:۵۰:۰۳
زمین؛ جایی که انسان در آن زندگی می‌کند و بیش از ۴ میلیارد سال از عمر آن گذشته است، این کره خاکی در عمر طولانی خود مأمنی برای زیستمندانش بوده و در هر دوره زیستمندانی را میزبانی کرده است، این زیستمندان هر کدام به صورت جداگانه اثری از خود بر روی زمین باقی گذاشته‌اند و برای چرخه و زنجیره بعدی نقطه آغازین و عطف به شمار رفته‌اند و این چرخه تا امروز ادامه داشته است.
به گزارش آذر صبح، شاید نام زیستمندان این کره خاکی که به میان می‌آید اولین تصور به سمت جامعه بشری و زیستمندان انسانی سوق می‌یابد اما باید قدری فراتر و عمیق تر به این مسئله وارد شد چراکه جامعه بشری برای حیات خود به دیگر زیستمندان این کره نیازمند است، هرچند در نهایت با بی توجهی به محیط زیست با دست خود ادامه حیات خود را به سمت پایان و نیستی هدایت می‌کنند.
دیگر زیستمندان زمین شامل جانوران، گیاهان و اکوسیستم‌ها هستند که از این مجموعه تحت عنوان تنوع‌زیستی یاد می‌شود و بواسطه اهمیت و ارزشمندی آنها یک روز را در طول سال مختص آنها نامگذاری کرده اند.
امروز ۲۲ می مصادف با اول خردادماه روز جهانی تنوع زیستی و گواهی بر ارزش حیات متنوعی بر روی کره زمین است که زمینه‌ساز حیات انسانی است و نقش موثری در ادامه حیات بشر دارد.
تنها کافیست نگاهی به گوشه و کنار جهان بیندازیم، جامعه انسانی هر نقطه آنرا با تصور محق یا محق تر بودن، دستخوش تغییراتی کرده است که شاید امکان جبران آن دیگر وجود نداشته باشد، با نگاهی گذرا به لیست‌های تهیه شده از جانوران، گیاهان و اکوسیستم‌های مختلف که منقرض شده‌اند یا در معرض انقراض هستند می‌توان عمق خسارت وارد شده توسط بشر به تنوع‌زیستی را به چشم دید، بشر همچنان این کره خاکی را تنها سهم و حق خود می‌داند.
همه روزها، روز تنوع‌زیستی باشد
یک فعال محیط زیست در گفت‌وگو با ایسنا با تاکید بر اینکه هر روز باید روز تنوع زیستی باشد، بیان کرد: در دین و فرهنگ ملی ما زمین مادر است و بر قدردان بودن نعماتی که خداوند عطا کرده و پرهیز از اسراف و زشتی‌ها تاکید شده است. بخشی از این نعمات خدادادی تنوع زیستی است و نبود یک حلقه از زنجیره تنوع زیستی حیات انسان را دچار نقص می‌کند.
دکتر نادر صادقی‌راد تصریح کرد: تنوع زیستی در برگیرنده همه موجودات جانوری و گیاهای است بخشی از آن را می‌توان به چشم دید و شمار زیادی با چشم رویت نمی‌شوند. در ایران هزاران گونه گیاهی و جانوری وجود دارد که شناخته شده هستند و درست در نقطه مقابل نیز شاید چندین برابر این گونه‌ها، حشراتی باشند که شناخته نشده‌اند.
وی با اشاره به نقش موثر گیاهان در حیات جانوری و نقش موثر جانوران در حیات انسانی که چرخه‌ای همیشگی را با اثرات متقابل ایجاد می‌کند، افزود: حفاظت از تنوع‌زیستی تنها به یک شهر، استان، کشور و منطقه خلاصه نمی‌شود بلکه به دلیل ارتباط تنوع‌زیستی در تمامی نقاط جهان باید نگاهی جامع و همه‌جانبه نسبت به این امر اعمال شود.
نگاه‌ها به تنوع زیستی تغییر کند
این رفتارشناس حیوانات با تاکید بر اینکه روز به روز نیاز بشر به این سیاره بیشتر می شود، اما استفاده و بهره‌مندی درستی از آن صورت نمی‌گیرد، گفت: تا زمانی که ارزش این سیاره دانسته نشود قطعا هر روز یک تخریب را در گوشه‌و کنار آن شاهد خواهیم بود و هر گونه اقدام و آلودگی تخریب شدیدی را بهمراه دارد، اما متاسفانه به راحتی سه عنصر اصلی آب، خاک و هوا که تاثیر مستقیم بر تنوع زیستی دارد آلوده و تخریب می‌شود.
وی بیان کرد: نگاه به تنوع زیستی باید تغییر کند، امروز به محض کاهش جمعیت یک گونه بلافاصله بحث شکار مطرح می‌شود البته شکی در تاثیر منفی شکار بر حیات جانوری وجود ندارد، اما باید مجموعه عوامل در این حوزه در نظر گرفته شود.
صادقی‌راد با طرح این مثال که کاهش جمعیت حشرات به علل مختلف می‌تواند زمینه ساز کاهش مابقی جمعیت جانوری باشد، افزود: زمانی که در یک منطقه محصولات کشاورزی در اثر هجوم حشرات دچار افت می‌شود، اولین گام برای رفع مشکل استفاده از انواع سموم است و اتفاقا تاکید بر استفاده از سموم قوی هم صورت می گیرد. این نوع استفاده از سموم گذشته از این اینکه در مراحل بعدی، حیات انسانی را متاثر می‌کند منجر به کشته شدن برخی حشرات مفید نیز می‌شود و مرگ این حشرات در حرکتی دومینووار منجر به کاهش جمعیت وابسته به حشره مانند پرندگان حشره‌خوار می شود.
دست‌اندازی بشر به زیستگاه‌ها تنوع‌زیستی را از بین برده است/مرگ پرندگان آوازه‌خوان
وی اضافه کرد: امروز شاهد کاهش جمیعت پرندگان شهری و پرندگان آوازه‌خوان هستیم، چراکه حشراتی که منبع غذایی این پرندگان شهری هستند را بواسطه سموم از بین برده‌ایم و این عواقب دست‌درازی بشر است که چرخه تنوع‌زیستی را در نهایت ناآگاهی و اقدامات غیراصولی به هم‌زده است.
این دکترای تاکسیدرمی با اشاره به آلودگی خاک و آب که بخش اعظم آن حاصل دست بشر و تاثیرگذار بر وضعیت تنوع‌زیستی است، بیان کرد: امروزه شاهد توسعه کشاورزی و دست‌اندازی بشر به زیستگاه‌های جانوری و گیاهی و استفاده‌های غیراصولی از منابع هستیم که تنوع زیستی را تحت‌الشعاع قرار داده است. حتی در بحث مواجهه با ریزگردها در برخی از مناطق به مالچ‌پاشی روی آورده می شود، اقدامی که همه موجودات و حشرات ریز و ذره‌بینی را از بین می‌برد در حالی که قطعا در آفرینش آنها حکمتی بوده است.
وی اضافه کرد: در بحث آلودگی هوا نیز به عینه می توان شاهد مهاجرت و حضور پرندگان در نقاط پاک بود، پرندگان در چنین شرایطی عموما به بالای شهر یا حواشی پناه می‌برند. با از بین رفتن هر جانور و پرنده حلقه‌ای از تنوع زیستی نابود می‌شود و زنجیره کاملا بهم می‌خورد.
صادقی‌راد با تاکید بر اینکه کنترل یا بهبود شرایط به دولت و شخص و مدیر خاصی خلاصه نمی‌شود، گفت: تا زمانی که وظیفه فردی و اجتماعی افراد مورد توجه قرار نگیرد قطعا تغییری در وضعیت حاصل نمی‌شود، نگهداشت تنوع زیستی کار بسیار ساده‌ای است، اما امروز به دلیل بی توجهی به ارزش آن، هر اقدام تخریب‌گرایانه‌ای انجام می‌گیرد، به راحتی کیسه زباله در طبیعت رها می‌شود، زیستگاه‌ها تغییر می‌کنند، اقدامات غیراصولی انسانی ساختار طبیعی طبیعت را بر هم می‌زند و در این مسیر تنها انجام نقش‌های اجتماعی می‌تواند موثر باشد.
امیدمان به نسل جوان است
وی با ابراز امیدواری نسبت به دغدغه‌مندی نسل جوان و امروزی تصریح کرد: طبیعت و تنوع‌زیستی حال و روز خوشی ندارد و با وجود تاب‌آوری فراوانش در مقابل تخریب ها، اما ضعیف شده است و تنها باید برای نجات آن به نسل جوان امید بست در غیر این صورت همین گونه‌های باقی مانده را نیز از دست خواهیم داد.
این فعال محیط زیست با استناد به گفته مرحوم محمدباقر صدوق از مدیران پیشکسوت محیط زیست با این مضمون که ” گام اول برای محیط زیست درک است و سپس درس”، اظهار کرد: اول باید تنوع زیستی را حس و لمس کرد و زمانی که ارزشمندی آن را دریابیم می توانیم در جهت حفظ و حراست از آن برآییم.
وی با اشاره به قوی بودن تنوع زیستی کشور، به چهار فصل بودن طبیعت آن و وجود گونه‌های مختلف بواسطه اقلیم‌های متنوع اشاره و عنوان کرد: امروز جانی برای این طبیعت باقی نمانده است و هر آنچه در توان داشته در مسیر مقاومت هزینه کرده است. باید باقیمانده‌های آن را برای سپردن به نسل آینده حفظ کرد. میراث برای آیندگان و فرزندان ما تنها ملک و املاک نیست بلکه این طبیعت و تنوع زیستی میراث بسیار ارزشمندتری است که باید به فرزندان‌مان هدیه کنیم.
چرخه تنوع‌زیستی بهم‌خورده است
صادقی‌راد با تاکید بر اینکه به عنوان یک رفتارشناس معتقدم توجه و تمرکز به گونه‌ای خاص بسیار اتفاق مثبتی است، اما در این دایره باید تمرکز بر همه گونه‌ها بوده و چرخه طبیعت مورد توجه قرار گیرد، افزود: امروز حدود ۷۰ گونه پرنده در اراک وجود دارد که بواسطه برهم‌خوردن توازن و از بین رفتن بخشی از حشرات به عنوان منبع غذایی، از بین می‌روند. تنها راهکار فعلی در کنار برنامه‌ریزی دولتی جلب توجه عمومی است. مردم باید آگاه شوند تا با آگاهی نسبت به گونه‌های جانوری و گیاهی عمل کنند.
این رفتارشناس حیوانات تاکید کرد: کار را باید از دانش‌آموزان شروع کرد، نباید فرزندان را از طبیعت و تنوع زیستی ترساند و در این مسیر باید از مربیان آگاه و کاربلد استفاده کرد، در غیر این صورت همین داشته‌های موجود را هم از دست خواهیم داد.
