پنجشنبه, ۳ مهر ۱۴۰۴ / ۰۵:۳۰:۲۴
از همان آغاز جنجالی بود، مسئولان می‌گفتند پل میانگذر دریاچه ارومیه دو استان آذربایجان‌شرقی و غربی را تبدیل به قطب تجارت خارجی می‌کند، اینکه آیا چنین کاری کرد یا نه، نمی‌دانم اما هر چه بود با دریاچه ارومیه خوب تا نکرد!
آذر صبح/ زهرا حیدری آزاد: عده ای آن را ” تحقق رویای شیرین دریاچه شور” می‌نامیدند، خیلی ها برای افتتاحش کف زدند، ناسلامتی پس از گذر از سال‌ها و چند دولت و وزیر عاقبت با پیگیری مسوولان وقت به نتیجه رسیده بود، پروژه‌ای که مدافعان محیط زیست آن را نقد می‌کردند، طلسم از پای کنده بود و پس از ۲۹ سال، در آبان ماه سال ۸۷ افتتاح شد.
افتتاح میانگذر دریاچه ارومیه در آن روزها از سوی برخی رسانه‌ها به شدت تبلیغ شد اما درباره عوارض زیست‌محیطی آن هیچ بحثی به میان نیامد، حال بعد از گذشت ۱۰ سال از افتتاح باز درگیر حواشی زیست محیطی است وعده‌ای معتقدند این پل یکی از علل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه است؛ چرا که بیشتر این پل، با سنگ ریزی در دریاچه و با خشکاندن سطح آن، ساخته شده است و به جای پل سازی به نوعی، «راه‌سازی» در این دریاچه صورت گرفته است، بعد از گذشت یک دهه، دیگر کسی آن را “رویای شیرین” دریاچه نمی‌خواند.
در چندین سال گذشته مسئله فاجعه بار خشک شدن دریاچه ارومیه، موضوع بحث محافل مربوطه بوده و درباره آن سخن فراوان گفته شده، مقاله نوشته شده، میزگردها تشکیل داده ، کمپین جلو گیری از خشک شدن دریاچه و حمایت از آب رسانی به دریاچه از طرف گروه های مختلف راه انداخته شده، مسؤولان و فعالان محیط زیست هر کدام به نوعی در این مرثیه همگانی شرکت کرده و هر یک به زبانی سخن از علت این معضل لاینحل دریاچه ارومیه گفته اند ، در این میان آن چه بی نصیب مانده، دریاچه است که حکایت غم انگیز آن همچنان باقی ست.
اکنون بعد از بعضی از کارشناسان محیط‌زیست بر این باورند که آثار نامطلوب این پل در خشک شدن دریاچۀ ارومیه، بیشتر از حدی است که بتواند وجود پل را توجیه کند، این کارشناسان اعتقاد دارند تا زمانی که این جاده خاکی به عنوان پل برقرار است، مانع گردش آب می‌شود و باعث گرم تر شدن و در نتیجه افزایش تبخیر آب می‌شود که در مقایسه با آب پشت سدها قابل مقایسه نیست.
در چند روز گذشته، یکی از اساتید دانشگاه تبریز که دارای تخصص رسوب شناسی است، در مورد میان گذر شهید کلانتری که شرق دریاچه را به غرب آن وصل می‌کند، سخن گفته و تأکید کرده است که برای جلوگیری از افزایش خسارات باید این میان گذر تخریب شود.
جعفر شریفی، با اشاره به این که شرایط جغرافیایی، میزان بارندگی پایین، سدسازی در اطراف دریاچه، احداث پل میان گذر و مصرف غیر اصولی آب در کشاورزی از عوامل مهم در خشکی دریاچه هستند، به رسانه‌ها گفت: شرایط جغرافیایی و اقلیمی در گذشته نیز گاهی مناسب و گاهی نامناسب بوده است؛ اگر دریاچه به دست انسان تخریب نشود، در هر شرایطی قادر به کنترل خود هست، همان‌طور که دریاچه در گذشته چند بار تا خشکی پیش رفته و دوباره احیا شده است.
استاد رسوب شناسی دانشگاه ادامه داد: آب‌های زیرزمینی و سطحی توسط سدها کنترل می‌شود که ایجاد سد‌های بی رویه نه تنها موجب خالی شدن آرتزین‌ها از طریق کشاورزی می‌شود، بلکه آب دریاچه نیز تقویت نمی‌شود. از طرف دیگر، پل میان گذر از عمل فرایند چرخش آب در داخل دریاچه ارومیه جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود تا آب ورودی به دریاچه دوباره تبخیر شده و نمک زایی صورت گیرد که در این صورت موجب افزایش سرعت فرآیند خشکی دریاچه می‌شود.
وی در ادامه با تأکید بر اینکه پل میان گذر در خطرناک‌ترین مکان دریاچه در گودال لجنی و بین دو گسل اصلی ایجاد شده است و در زیر آن نیز حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر لجن یا رس قرار دارد که این موجب تداوم نشست سطح دریاچه در این محل شده است، اظهار کرد: در چنین شرایطی به جای ایجاد پل در این مکان و پر کردن محل آن با سنگ، بهتر بود که پل میان گذر با یک کیلومتر فاصله و از سمت گمیچی رد می‌شد تا منجر به این مشکل و تخریب دریاچه نمی‌شد.
شریفی در خصوص راهکار این مشکل افزود: بنابراین، پل باید کامل از محل فعلی خود برداشته شود، به این دلیل که سطح دریاچه در این قسمت در حال نشست بوده و در آینده می‌تواند برای پل زیان بار باشد و هم‌چنین با این عمل جریان‌های چرخشی آب دریاچه به حالت طبیعی خود برمی‌گردد.
احداث احساسی پل شکست خورد، تخریب احساسی نیز شکست می‌خورد
در حالی برخی گمانه‌ها از احتمال تخریب پل شهید کلانتری در آینده نزدیک خبر می‌دهند، حذف پل مخالفانی نیز دارد، بهروز ساری صراف، استاد اقلیم شناسی دانشگاه تبریز در اینباره به آذر صبح گفته صحبت‌هایی که در مورد تخریب پل دریاچه ارومیه انجام می‌شود، منطقی و علمی است، ولی در مسائل زیست محیطی باید از جهات مختلفی، مسئله را مورد واکاوی قرار داد.
وی گفت که قبول دارد که احداث این پل در شرایط بحرانی دریاچه ارومیه، تصمیمی اشتباه بوده است ولی در عین حال معتقد است تخریب آن در شرایطی از دریاچه که بحرانی تر از دهه ۸۰ است، می تواند به تصمیمی اشتباه برای دریاچه ارومیه تبدیل شود!
وی گفت: تمامی پروژه های سازه ای ناپایدار هستند مگر اینکه بر اساس اصول زیست محیطی اجرا شوند، این پل نیز بر اساس سیاست های زیست محیطی اجرا نشد ولی باید پذیرفت که تخریب آن در این شرایط دریاچه، منطقی نیست و محیط زیست دریاچه را تهدید خواهد کرد.
وی ادامه داد: انهدام یک پل، انهدام یک خانه مسکونی نیست که تبعات زیست محیطی نداشته باشد، در صورت تخریب، به سطح دریاچه شوک وارد می‌شود و رسوب مواد حاصل از تخریب، دریاچه را پر می‌کند.
وی افزود: متاسفانه در اکثر پروژه ها، تصمیمات بر اساس هیجانات احساسی انجام می شود، در حالی که باید با مستندات علمی پیش رفت، این دیدگاه که “تخریب پل برای احیای دریاچه حیاتی است” باید بررسی و این بررسی نیز باید دور از هرگونه هیجان و تصمیمات احساسی انجام شود.
وی خاطرنشان کرد: هرچند ایجاد پل پیوست زیست محیطی نداشت ولی اگر قرار است تخریبی انجام شود باید همه مطالعات زیست محیطی لازم لحاظ گردد.
وی با تاکید بر اینکه دریاچه چاله است اگر با تخریب پل پر شود، شکل اکولوژیکی و کاربری آن به هم می‌ریزد و تبدیل به سطح مسطح می شود، گفت: نگاه علمی بنده به عنوان استاد اقلیم شناسی و مطالعاتی که در حوزه محیط زیست انجام داده‌ام، می‌گوید، تصمیم به تخریب پل در شرایط بحرانی کنونی دریاچه، تصمیمی درست نیست، ولی منکر این قضیه هم نیستم که باید مسئله به صورت علمی بررسی شود؛ هرگونه تصمیم برای دریاچه باید در یک کار تیمی متشکل از تخصص های مختلف بررسی شود و متخصصان هر گروه علمی و به جمع بندی برسند، احداث احساسی پل شکست خورد چون پیوست زیست محیطی نداشت، تخریب احساساتی نیز محکوم به شکست است.
به نظر می‌رسد، بعد از گذشت ده سال، دیگر کسی منکر نقش منفی و خسارت بار میانگذر دریاچه در بروز خشکی دریاچه نیست، اما در مورد کم و کیف اثر آن بر خشکی دریاچه صحبت ها فراوان است و بحث ها هم داغ… . بر اساس آنچه مورد اشاره قرار گرفت توجه به اینکه تخریب این میان گذر نیازمند هزینه‌های سنگین و خسارات افزون‌تری است، لزوم بررسی علمی و زیست محیطی این مسئله نباید دور از نظر مسئولان باشد.
