شنبه, ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ / ۱۵:۱۳:۳۱
غربت کتاب و کتابخوانی و سیر نزولی مطالعه از جمله مشکلات نگران کننده جامعه ایرانی است که باعث شده متخصصان و کارشناسان امر بعضی اوقات از عباراتی مانند «نامهربانی با یار مهربان» و «قهر فرهنگی» برای توصیف این وضعیت استفاده کنند.
به گزارش آذر صبح، کاهش مطالعه در جامعه، پدیده ای چندمتغیری است و نمی توان آن را با تکیه بر یک متغیر مانند «توسعه لجام گسیخته فضای مجازی» توجیه کرد، زیرا تجربه کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه نشان می دهد که مطالعه کتاب در کنار گسترش اینترنت و شبکه های اجتماعی مانند گذشته در آنها رایج است.
اولویت نداشتن تلاش برای ترویج فرهنگ مطالعه در جامعه، قیمت سرسام آور کتاب و کاغذ، اهمیت ندادن به فعالان عرصه فرهنگ و نویسندگی به شکل شایسته و سایه افکندن دغدغه های اقتصادی و اجتماعی بر ذوق فرهنگی شهروندان از جمله چالش های حوزه کتاب و کتابخوانی است.
سرپرست سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تبریز، ارایه آموزش های شهروندی و افزایش سرانه مطالعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی را از برنامه های اولویت دار این سازمان اعلام می کند و می گوید: با وجود اینکه همه دستگاه ها حرف از ترویج فرهنگ مطالعه می زنند ولی راهکار علمی دستیابی به این هدف را اصحاب قلم و کتاب می توانند ارایه کنند.
میکائیل نظری با بیان اینکه اصحاب قلم و کتاب برای یک شهر قدرت و قوت قلب به شمار می روند، می افزاید: این افراد می توانند راهکارهای لازم را برای افزایش سرانه مطالعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی به دستگاه های اجرایی و فرهنگی ارایه دهند.
وی اظهار می کند: اگر در هر یک از بخش‌هایی اجرایی بتوان موقعیت درنگ و مطالعه ایجاد و شهروندان را در فرصت‌های کوتاه به مطالعه و خواندن کتاب‌های کم‌حجم و در دسترس دعوت کرد، گام مهمی در جهت افزایش سرانه مطالعه در جامعه برداشته می شود.
سرپرست سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تبریز می گوید: حرکت به نقطه ایده‌آل مطالعه نیازمند یک رویه هماهنگ و منسجم در مجموعه مدیریت شهری است.
نظری ادامه می دهد: با همکاری و همراهی اصحاب قلم و دستگاه های فرهنگی و انتخاب راهکارهای مناسب می توان افراد جامعه را با کتاب و کتابخوانی آشتی داد.
مدیرکل کتابخانه های عمومی آذربایجان شرقی نیز با اشاره به اینکه سیر نزولی امانت کتاب در ایران کاملا مشهود و این روند از سال ۸۷ آغاز شده است، می گوید: آمار امانت کتاب از کتابخانه های کل استان طی سال های ۹۲- ۹۳ بیش از ۱٫۵ میلیون جلد کتاب در سال بود که این آمار در سال ۹۶ به جای افزایش به حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار جلد کاهش یافته است.
شهرام خدایی می افزاید: این روند به علت برخی رویدادهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی روی داده و این موج موجب بروز قهر فرهنگی در جامعه شده است.
وی اظهار می کند: یکی از علت های کاهش رغبت مردم به مطالعه تولید محتوای کتاب هاست که این موضوع باید به صورت کارشناسی بررسی شود.
مدیرکل کتابخانه های آذربایجان شرقی می گوید: در اوایل دهه ۷۰ طرح آزاد سازی چاپ کتاب انجام شد و این امر موجب افزایش آمار چاپ در کشور فارغ از داشتن یا نداشتن ارزش چاپ برخی از کتاب ها شد.
خدایی با بیان اینکه در سال های اخیر ذهن افراد جامعه به سوی گفت و گوهای مجازی سوق یافته است، ادامه می دهد: دنیای مجازی با وجود اینکه اطلاعات می دهد ولی سواد و آگاهی نمی دهد، زیرا بیشتر اطلاعات آن عمیق و از منابع موثق نیست.
وی با اشاره به اینکه مخالف دنیای مجازی نیست، می گوید: احتمال درستی یا نادرستی اطلاعات ارایه شده در این فضا وجود دارد ولی اطلاعات درج شده در کتاب ها دارای عمق بوده و درست است.
خدایی می افزاید: وجود نقض از منظر حوصله اجتماعی و تولید محتوای کتاب ها موجب شده روند کتابخوانی در جامعه سیر نزولی داشته باشد.
رییس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی تبریز نیز افزایش سرانه کتاب و کتابخوانی، افزایش نشاط اجتماعی، آموزش شهروندی و توانمندسازی آسیب دیدگان اجتماعی را از اولویت های این کمیسیون اعلام می کند.
محمد فرج محمدقلیزاده می افزاید: ایجاد ایستگاه های مطالعه در سراسر شهر از جمله بوستان ها و ساختمان های اداری، اختصاص درصدی از درآمد تبلیغات محیطی به تبلیغ کتاب و کتابخوانی، احداث فرهنگسراهای مشارکتی( خصوص) و ارایه زمین رایگان برای خیران و کتابخانه سازان از جمله برنامه های مصوب این کمیسیون برای استفاده از فرصت ها برای ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی است.
وی یادآوری می کند: برای حمایت از تولیدکنندگان آثار فاخر، کمیسیون فرهنگی از شهرداری خواسته تا لایحه ای در این زمینه برای تصویب به شورای اسلامی ارایه کند که نحوه حمایت از این افراد به دور از برخورد سلیقه ای مشخص شود.
فرج قلیزاده، احیای جایزه کتاب سال تبریز، برپایی نمایشگاه های مختلف در سطح شهر، افزایش میزان درصد تخفیف نمایشگاه های کتاب و توزیع کتاب در محلات را از جمله راهکارهای اجرایی برای افزایش سرانه مطالعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی اعلام می کند.
نویسنده و فعال ادبی تبریز نیز می گوید: هر چقدر بتوان فرهنگ مطالعه را عمومی کرد به همان اندازه نتیجه بخش شده و سرانه مطالعه در جامعه افزایش می یابد.
محمد اقبالی می افزاید: این کار باید از سطح مدارس شروع شود و راهکار لازم برای ترویج فرهنگ مطالعه باید به صورت عام ارایه و از حالت تخصصی خارج شود.
وی عمومی سازی مطالعه، تبلیغ کتاب و کتابخوانی، قرار گرفتن کتابخانه ها در پیشانی شهر نه در کوچه پس کوچه ها و پخش کتاب های ارزان قیمت در محلات و منازل را از راه های افزایش سرانه مطالعه و گسترش فرهنگ مطالعه در جامعه اعلام می کند.
نویسنده و نمایشنامه نویس تبریزی نیز معتقد است در خصوص راهکارهای افزایش سرانه مطالعه و دلایل کاهش فرهنگ مطالعه در جامعه باید جامعه شناسان و روانشناسان نظر دهند.
محمد رمضانی با اشاره به تغییر شیوه مطالعه در جوامع از شکل کاغذی به صورت مجازی می افزاید: مطالعه و خواندن به شکل های مختلف از جمله دیجیتالی تداوم خواهد داشت و در این مسیر احتمال دارد شکل کاغذی کتاب کمرنگ شود.
وی با تاکید بر لزوم ارایه آموزش های کاربردی در خصوص شیوه مطالعه در اینترنت و فضای مجازی یادآوری می کند: از مطالعه در اینترنت نباید واهمه داشت بلکه باید نحوه آن را آموزش داد و به منابع مطالب ارایه شده دقت کرد.
نویسنده و نمایشنامه نویس تبریزی می گوید: فضای مجازی امکانات بسیاری برای انتقال مفاهیم و محتوا دارد و با ارایه آموزش های لازم می توان از این فضا برای توسعه فرهنگ مطالعه در جامعه بهره برد.
رمضانی، معتقد است: شروع مطالعه با مفاهیم و کتاب های ساده تر حتی نشریات زرد، پلی برای عادت کردن خوانندگان برای مطالعه و حرکت به سمت تعمیق مطالعه محسوب می شود.
وی اظهار می کند: در زمان کنونی بین کتابداران و خوانندگان فاصله افتاده و کتابداران به روز نبوده و کتاب های تازه چاپ شده در آن ها کمتر پیدا می شود.
نویسنده برجسته تبریزی نیز نوشتن و کتابت را مواجهه تمام قد در برابر مرگ می داند و می گوید: انسان با تفکر، اندیشه، نوشتن و فیلم سازی در برابر واقعیت مختوم مرگ ایستادگی و ماندگاری اندیشه را ثبت می کند.
عبدالمجید نجفی، شاخص اصلی توسعه جوامع را کتاب و کتابخوانی می داند و می افزاید: با بررسی جوامعی مانند مالزی که با سرعت راه توسعه و پیشرفت را طی کردند می توان به نقش آموزش، مطالعه، فهم، دانایی، هنر و ادبیات در این خصوص پی برد و فهمید که آن ها برای تفنن نبوده بلکه در این مسیر از نان شب نیز واجب هستند.
نویسنده تبریزی، یادآوری می کند: در کشورهای توسعه یافته نسبت کتاب های کاغذی و مکتوب با فضای مجازی و اینترنتی مشخص شده و بین سنت و مدرنیته ارتباط و هارمونی برقرار کرده اند.
نجفی، تشکیل ستاد کتاب و کتابخوانی با همکاری نهاد کتابخانه ها، آموزش و پرورش و سایر نهادهای ذیربط و ایجاد کتاب باکس و کیوسک های کتاب در محل های عمومی و بوستان ها و توزیع کتاب های ارزان قیمت را از راهکارهای لازم برای ترویج فرهنگ مطالعه و افزایش سرانه کتابخوانی در جامعه اعلام می کند.
وی معرفی کتاب هفته به زبان ساده و عامه پسند، راه اندازی کاروان های کتاب به شکل های گوناگون در سطح شهر مانند تاکسی های ‘ از من بپرس’، تکریم خادمان کتاب با نگاه محله محوری و معرفی محلات برتر کتابخوانی در فصول مختلف سال، ارتباط با کتابفروشی های جدی و برگزاری نشست های دوره ای با اصحاب قلم و خادمان کتاب را از راه های جلب توجه شهروندان و مردم ساکن در مناطق مختلف به مطالعه و کتابخوانی می داند.
نمایشنامه نویس و مترجم تبریزی نیز حمایت از نویسندگان را ضرورت مهم توسعه فرهنگ مطالعه می داند و می گوید: فاصله‌ای که بین متولیان حوزه کتاب و مخاطبان افتاده از دلایل رکود و بی‌رغبتی مردم به کتابخوانی است.
سیدمرتضی هاشم پور با اشاره به عقب ماندگی جامعه ما در حوزه کتاب و مطالعه می افزاید: این موضوع واقعیتی فرهنگی و اجتماعی بوده در حالی که مطالعه و کتابخوانی لازمه به روز شدن شخصیت فردی و اجتماعی افراد است.
وی یادآوری می کند: زمان مطالعه در جامعه ما به ۳ یا ۴ دقیقه روزانه رسیده و تبلیغ‌های گسترده تاثیر خاصی برای بهبود این وضعیت نداشته است.
هاشم پور ادامه می دهد: حمایت واقعی از نویسندگان از شرط های اساسی در حوزه کتاب و مطالعه می باشد که متاسفانه این امر در تبریز بسیار کمرنگ و پیامدهای آن نیز کاملا مشهود است.
نویسنده برجسته دفاع مقدس نیز با بیان اینکه مدیران فرهنگی باید خود پیشگام فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در جامعه باشند، می گوید: اگر مسوولان و مدیران فرهنگی خود را با کتاب مانوس کنند، می توان به ارتقای سطح مطالعه در جامعه امیدوار شد.
معصومه سپهری می افزاید: بزرگترین درسی که از کتاب می توان گرفت این است که تغییر و اصلاح خود می تواند به تغییر اجتماع کمک کند و عموما از این موضوع غافلیم و از آن فاصله گرفته ایم.
وی اظهار می کند: انس با کتاب می تواند به همه لحظات ما عمق بخشد و در ساختن و اصلاح جامعه کمک کند؛ بنابراین بزرگان، مدیران و کارشناسان این حوزه برای اثربخشی سخنان خود باید با کتاب بیشتر مانوس شوند.
نویسنده برجسته دفاع مقدس یادآوری می کند: در جامعه میزان بودجه و هزینه ای که کتاب و موضوعات فرهنگی به خود اختصاص می دهد بسیار کمتر از حوزه هایی مانند ورزش است.
سپهری ادامه می دهد: در کنار توجه به ورزش باید برای توسعه کتاب و کتابخوانی در جامعه سرمایه گذاری های معقولی کرد.